بۇل كۇنى قازاق حالقىنىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى قانىش ساتبايەۆ دۇنيەگە كەلگەن
پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىندا تۋعان. ساۋاتىن اۋىل مولداسىنان اشقان بولاشاق عالىم پاۆلودارداعى ورىس- قازاق مەكتەبىندە، سەمەي مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا، تومسك تەحنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ تاۋ- كەن فاكۋلتەتىندە ءبىلىم العان. مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا ج. ايماۋىتوۆ، م. اۋەزوۆ سىندى كورنەكتى قايراتكەرلەرمەن بىرگە وقىعان. شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىمەن تىعىز بايلانىستا بولىپ، ونىڭ شىعارماشىلىعىن جوعارى باعالاعان. «الاش» قوزعالىسى قايراتكەرلەرىنىڭ ءىس- ارەكەتىنە قولداۋ بىلدىرگەن.
1920-1941 -جىلدارى باياناۋىلدا حالىق سۋدياسى، «اتباستۇستىمەت» ترەسى گەولوگيا ءبولىمىنىڭ، قارساقتاي مىس كومبيناتى گەولوگيالىق بارلاۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى، كومبيناتتىڭ باس گەولوگى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 1941-1952 -جىلدارى ك س ر و عىلىم اكادەمياسى قازاق بولىمشەسىنىڭ قۇرامىنداعى گەولوگيا عىلىمدارى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، ك س ر و عىلىم اكادەمياسىنىڭ قازاق بولىمشەسى ءتورالقاسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، ءتوراعاسى، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى بولعان.
1952 -جىلى امىرشىلدىك جۇيەنىڭ تاراپىنان قىسىمعا ۇشىراپ، قىزمەتىنەن تومەندەتىلىپ، قازاق كسر گەولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى بولىپ تاعايىندالعان. 1955 -جىلى قازاق ك س ر عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى بولىپ قايتا سايلانىپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن وسى قىزمەتتى اتقارعان.
1947 -جىلى انگلياعا ساپار جاساعان كەڭەس پارلامەنتارييىنىڭ ىشىندەگى قازاق عالىمىنا ۇلىبريتانيانىڭ ەكس پرەمەر- ءمينيسترى ۋ. چەرچيلل قالجىڭداپ «بارلىق قازاقتار ءسىز سياقتى سۇڭعاق، باتىر تۇلعالى ما؟» دەپ سۇراپتى. سوندا اكادەميك ق. ساتبايەۆ «و، جوق، چەرچيلل مىرزا، قازاقتاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كىشىسى مەن، مەنىڭ حالقىم مەنەن دە بيىك» دەپ جاۋاپ بەرىپتى.
عالىمنىڭ نەگىزگى عىلىمي ەڭبەكتەرى كەنتاستى كەندەر گەولوگياسى مەن قازاقستاننىڭ مينەرالدى رەسۋرستارىنا ارنالعان. جەزقازعان كەنىن زەرتتەۋ جانە ورتالىق قازاقستاننىڭ (سارىارقانىڭ) مەتاللوگەندىك جانە بولجام كارتاسىن جاساۋدا كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن. ول عىلىمعا فورماتسيالىق مەتاللوگەندىك ءاناليزدىڭ كەشەندىك ءادىسىن ەنگىزگەن. 1926-1929 -جىلدارى كەنى ماردىمسىز ءوڭىر بولىپ سانالعان جەزقازعاندى ءىرى مىس كەنتاستى اۋدان قاتارىنا كوتەرۋدە ساتبايەۆتىڭ ەڭبەگى وتە زور بولدى. بۇرىنعى گەولوگيالىق دەرەكتەرگە تەرەڭ تالداۋ جاساپ، بۇل كەن اۋدانىنىڭ كەڭ كولەمدەگى گەولوگيالىق- بارلاۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋعا بولاتىن ءىرى نىسان ەكەنىن دالەلدەگەن. مينەرالدىق شيكىزاتتارعا باي سارىارقا، كەندى التاي جانە باسقا دا ايماقتاردى ەرەكشە نازار اۋدارىپ زەرتتەگەن.
1927-1928 -جىلدارى - جەزقازعان، قارساقباي، اتباسار، سپاسسك اۋداندارى، قاراعاندى تاس كومىر الابى جانە قاراتاۋ پوليمەتالل كەندەرى جونىندە عىلىمي ماڭىزدى ەڭبەكتەر جاريالاعان.
1929 -جىلى اتاسۋ تەمىر- مارگانەتس كەندەرىن يگەرۋدىڭ نەگىزىندە قاراعاندى وبلىسىندا قارا مەتاللۋرگيا ونەركاسىبىن دامىتۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرگەن. جەزقازعان - ۇلىتاۋ اۋدانىندا مىستان باسقا تەمىر، مارگانەتس، كومىر، قورعاسىن كەندەرىن اشىپ، بارلاۋ ناتيجەسىندە ماڭىزدى گەولوگيالىق قورىتىندىلار جاساعان. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا تانك برونىن قۇيۋعا قاجەت مارگانەتس تاپشىلىعى تۋعان كەزدە ساتبايەۆتىڭ جەتەكشىلىك ەتۋىمەن وتە قىسقا مەرزىمدە جەزدى مارگانەتس كەنى بارلانىپ، ىسكە قوسىلعان. اكادەميكتىڭ قولداۋىمەن الماتىدا ورتا ازيا گەوفيزيكا ترەسى ۇيىمداستىرىلىپ، قازاق كسر گەولوگيا جانە جەر قويناۋىن قورعاۋ مينيسترلىگى قۇرىلعان. قازاقستان عىلىم اكادەمياسىن ۇيىمداستىرىپ، ونداعى بولىمدەردى، وعان قارايتىن ينستيتۋتتاردى، زەرتحانالاردى، سەكتورلاردى، بازالاردى دۇرىس جوسپارلاعان. عىلىمي كادرلار دايىنداۋ ىسىنە ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعان. عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ مۇددەسىنە باعىتتاپ، شارۋاشىلىق جانە مادەني قۇرىلىستىڭ باستى ماسەلەلەرىن شەشۋگە بەلسەنە قاتىسقان. جەزقازعان كەن- مەتاللۋرگيا كومبيناتىن، قاراعاندى مەن بالقاش مەتاللۋرگيا زاۋىتتارىن، ەرتىس- قاراعاندى ارناسىن سالۋ، ماڭعىستاۋ، مۇعالجار، تورعاي وڭىرلەرىنىڭ تابيعي بايلىقتارىن انىقتاۋ جونىندە زەرتتەۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋ، رەسپۋبليكامىزدىڭ ءىرى مينەرالدىق شيكىزات قورلارىن - كەندى التايدى، قاراتاۋ ءفوسفوريتىن قوستاناي مەن جەزقازعان - ۇلىتاۋ وڭىرلەرىندەگى تەمىر، مارگانەتس، ت. ب. كوپتەگەن كەن ورىندارىن يگەرۋ ساتبايەۆ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى.
ساتبايەۆتىڭ گەولوگيادان باسقا عىلىمداردا، مادەنيەت سالاسىندا، تاريحتا قالدىرعان ەڭبەكتەرى مول. ش. ءۋاليحانوۆ جازىپ العان «ەدىگە» جىرىنىڭ ماتىنىندەگى قازاق وقىرماندارىنا تۇسىنىكسىز اراب، تاتار سوزدەرىنەن تازارتىپ، قازاق ءتىلىنىڭ جاڭا ورفوگرافياسىنىڭ نەگىزىندە قايتادان دايىنداعان.
جەزقازعان - ۇلىتاۋ وڭىرىنەن كوپتەگەن ەتنوگرافيالىق مۇرالاردى جيناپ، «جەزقازعان اۋدانىنداعى كونە زامان ەسكەرتكىشتەرى» اتتى ەڭبەگىن جازعان. قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ تومەنگى جانە جوعارى سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان «الگەبرا» وقۋلىعىن دايىنداعان. 1931 -جىلى باسىلعان ا. زاتايەۆيچتىڭ «500 قازاق اندەرى مەن كۇيلەرى» جيناعىنا ساتبايەۆ قازاق حالقىنىڭ مۋزىكالىق مۇراسىنىڭ ءىنجۋ- مارجانى بولىپ ەسەپتەلەتىن 25 ءاندى ءوزى ورىنداپ، ورىس تىلىندە عىلىمي تۇسىنىكتەمە بەرىپ ەنگىزگەن.
قازاقستاننىڭ قالا، اۋىلدارىندا ساتبايەۆ ەسىمىمەن اتالاتىن جۇزدەگەن كوشە، 40-تان استام مەكتەپ جانە كوپتەگەن عالىمنىڭ ەسكەرتكىشتەرى بار. ونىڭ ەسىمى قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ گەولوگيا عىلىمدارى ينستيتۋتىنا، ءبىر قالا مەن عالامشارعا، ەلىمىزدىڭ ەڭ ءىرى تەحنيكالىق وقۋ ورنى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنە بەرىلگەن. ساتبايەۆتىڭ قۇرمەتىنە جوڭعار (جەتىسۋ) الاتاۋى جوتاسىنداعى مۇزدىق پەن شىڭ، قاراتاۋداعى ۆانناديي كەن ورنىنان تابىلعان «ساتبايەۆيت» مينەرالى، «اكادەميك ساتبايەۆ» گلاديوليۋس گۇلى اتالعان.
4 مارتە لەنين، 2- دارەجەلى وتان سوعىسى وردەندەرىمەن، مەدالدارمەن ماراپاتتالعان.
