قىز بالانى تاربيەلەۋدە اكەنىڭ ءرولى قانداي؟

استانا. قازاقپارات - «اكە - اسقار تاۋ، انا - باۋىرىنداعى بۇلاق، بالا- جاعاسىنداعى قۇراق». تاۋسىز جەردە دە بۇلاق اعادى، ءبىراق تاۋدان اققان تاس بۇلاقتاي ارىنى قاتتى، سۋى ءمولدىر بولمايدى. سودان دا ونىڭ جاعاسىنداعى قۇراق جايقالىپ وسپەيدى.

راس، اتا-انا قوس قانات سەكىلدى، ءبىرى بولماسا، سامعاپ ۇشا المايسىڭ. ولاردىڭ بالا ەرەسەك ءومىردىڭ قيىندىقتارىن ەركىن ەڭسەرەتىن قۋاتتى دا قايسار بولىپ ءوسۋى ءۇشىن بەرەر ءتالىمى مەن كورسەتەر ونەگەسى از ەمەس.

اسىرەسە، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ بۇعان دەيىنگى ءومىر سالتىندا ۇل بالا اكەدەن شارۋاشىلىقتىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنىپ، ىسكە شەبەر، ونەرلى، سوزگە شەشەن بولىپ وسكەن. ال قىز بالا اناسىنان اس دايارلاۋدى، قوناق كۇتۋدى، ۇلكەندەرگە ىزەت كورسەتىپ، كىشىلەرگە قامقور بولۋدى بويىنا ءسىڭىرىپ وسەدى. انالارى ولاردى قولونەرگە جاستايىنان باۋلىعان. وعان كۇنى كەشەگە دەيىن قازاق قىزدارىنىڭ قولىنان كەستەلى ورامالى تۇسپەي كەلگەنى دالەل.

جالپى، قازاق حالقىندا قىز بالا تاربيەسىندەگى انانىڭ مىندەتتەرى مەن پارىزدارى وتە كوپ. انا ءوز بويىنداعى بار جاقسىلىقتى، ونەردى، شەبەرلىكتى قىزىنىڭ بويىنا ءسىڭىرۋى ءتيىس بولعان. «اناسىن كورىپ قىزىن ال»، «شەشە كورگەن تون پىشەر» دەگەن ناقىل سوزدەر وسىدان ايتىلسا كەرەك. بۇل كوپشىلىككە بۇرىننان ءمالىم نارسە. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ ايتپاعىمىز بۇل ەمەس. كەرىسىنشە، اكەنىڭ قىز بالانى تاربيەلەۋدەگى ءرولى مەن مىندەتتەرى جايلى اڭگىمە وربىتپەكپىز.

3 جاسقا جەتكەندە قىز بالا ەر ادام مەن ايەلدىڭ ايىرماشىلىعىن بىلە باستايدى. وسى كەزدە قىز بالادا ايەل زاتىنا ءتان قىلىقتار مەن ادەتتەر دامي تۇسەدى. «انا بالاسىنىڭ جىنىسىنا ءمان بەرمەيدى» دەيدى پسيحولوگتار. ال اكەلەر العاشقى كۇننەن-اق ءسابيىن ۇل نەمەسە قىز رەتىندە قابىلدايدى. سوندىقتان تولىققاندى وتباسىلاردا قىزدارعا ءتان سىپايىلىق، بيازىلىق پەن ۇياڭدىق ەرتەرەك داميدى. اناسىنان گورى اكەسىنىڭ جانىندا قىز بالالار ءوزىن ەركىن، «حانشايىمداي» سەزىنەدى، تەك اكە عانا قىز بالالاردىڭ بويىندا نازىكتىكتى قالىپتاستىرا الادى.

اكەنىڭ قىز بالا تاربيەسىندە الار ورنى وتە ماڭىزدى. قىزدىڭ ءوسىپ-جەتىلۋى، بولاشاق جارىمەن قارىم- قاتىناسى، وتباسىلىق ومىردەگى جەتىستىگى مەن ءوزىن-ءوزى تانىتۋى ءدال وسى اكەنىڭ قىزىنا دەگەن قارىم- قاتىناسىنا بايلانىستى. قىزىنا جىلى سويلەپ، جاقسى ىستەرىنە ۇنەمى ماقتاۋ ايتىپ وتىراتىن اكە قىزدىڭ ءوزىن- ءوزى باعالاپ، ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتۋىنە، دۇرىس جولدى تاڭداۋىنا سەبەپكەر بولادى.

ال «قىزدى قىرىق ۇيدەن تىيۋ كەرەك» دەپ، ءجونسىز دورەكىلىك تانىتىپ، كەمسىتىپ، ۇرسۋ ونىڭ جىگەرىن جاسىتىپ، ادام بولىپ، ايەل بولىپ قالىپتاسۋىنا كەدەرگى كەلتىرەدى. بۇل تۇستا اكەنىڭ شاپالاعىنان كورى، ونىڭ مىسى باسىم ءرول ويناۋ كەرەك. ياعني، قاس- قاباعىمەن- اق قىزىنىڭ قاي ءىسىن قۇپتايتىنىن اڭعارتىپ، قاي ىسىنە ىرزا ەمەستىگىن ءبىلدىرىپ وتىرۋ كەرەك.

ەسكەرتۋ جاساعاندا دا «قىزىم، ونىڭ دۇرىس بولمايدى»، «قىز بالاعا ول قىلىق جاراسپايدى» دەپ سىپايى تۇردە ايتقان ءجون. سەبەبى ايەل زاتى نازىك جاراتىلىس. ونىڭ تابيعاتى تىلسىم، قۇپياعا تولى. اسىل دىنىمىزدە ايەل زاتىنىڭ وسى ءبىر مىنەزىندەگى ەرەكشەلىگىن بىلاي جەتكىزگەن: «ايەل قابىرعادان جاراتىلعان. ال، قابىرعا - قيسىق، ونى بىردەن تۇزەتەم دەپ كۇشكە باسساڭ، سىندىرىپ الاسىڭ. ال تۇزەتپەسەڭ، ول قيسىق كۇيىندە قالىپ قويادى». مىنە، ءبىز بۇدان قىز بالانى تاربيەلەگەندە شويىن شاپالاقتان كورى قاس- قاباقتىڭ، تىيىم سوزدەردىڭ، مەيىرىم مەن ماحابباتتىڭ، اقىل ايتىپ، ءجون كورسەتۋدىڭ الدەقايدا كوبىرەك ناتيجە بەرەتىنىن ۇعامىز.

باليعات جاسقا تولعان قىز بالانى تىم ەركەلەتىپ، ايتقانىن ەكى ەتپەي ورىنداي بەرۋ دە دۇرىس ەمەس، دەيدى ماماندار. ول بەيباستاق، ءاردايىم ءوز دەگەنىم بولۋى كەرەك دەگەن سىڭارەزۋ مىنەزدىڭ قالىپتاسۋىنا الىپ كەلەدى.

اكە قىز بالانىڭ الدىندا اسقار تاۋداي بيىك بولۋى ءتيىس. سوندىقتان تاعى ءبىر ەسكەرەر نارسە، ول قىز بالانىڭ ءار قاتەلىگىنە ارالاسا بەرمەۋ كەرەك. كوبىندە، «ايت انا قىزىڭا، ويتپەسىن، بۇيتپەسىن» دەپ، اناسىن سالعان ءجون. سەبەبى ايەل ادام سەكىلدى ءجيى ۇرسا بەرۋ اكەنىڭ ءسوزىنىڭ قۇنىن ءتۇسىرىپ، قادىرىن قاشىرادى.

قىزدار ۇل بالالارعا قاراعاندا ەركە، نازارعا بولەنگىسى كەلىپ تۇراتىن بولىپ كەلەدى. سوندىقتان اكەلەر قىزىنا ءاردايىم نازار اۋدارىپ، كوڭىل ءبولىپ ءجۇرۋى ءتيىس. ساباقتان جاقسى باعا الىپ كەلسە دە، ءبىر كونكۋرستا جەڭىسكە جەتسە دە وعان مىندەتتى تۇردە جىلى ءسوز ايتۋدى ۇمىتپاعان ءجون. بۇل قىز بالانى جىگەرلەندىرەدى ءارى ولارعا بۇنداي ءسوزدى ەستۋ الەمنىڭ بار اسىلىنان دا قىمبات ەكەنىن ەستە ساقتاعان ابزال.

قىز بالانى جامانشىلىقتان تىيۋ ءۇشىن اكەنىڭ ىستىق ماحابباتى انانىڭ قىرىق اقىلىنان دا ارتىق كەلەدى. سوندىقتان اكە مەيىرىمىن اياماۋى كەرەك. جاقسىلىق پەن جامانشىلىقتىڭ ءبىرىن تاڭداۋ كەرەك بولعان كەزدە، قىز بالا «اكەمدى جەرگە قاراتپايمىن» دەپ، ءسىزدىڭ ماحابباتىڭىزدىڭ ارقاسىندا جازا باسۋدان امان قالاتىنىن بىلە جۇرگەنىڭىز دۇرىس.

ەربول جانات