ورىس تىلىندە ءان سالاتىن قازاق انشىلەرىنىڭ تىڭداۋشىسى بار ما؟

استانا. قازاقپارات - كەڭەس زامانىندا عىلىم مەن ونەردەگى مىقتىلارىمىز ماسكەۋدى باعىندىرۋعا كۇش سالاتىن-دى. وسى ءۇردىس كەيبىر سالالاردا ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالۋدا.

بۇگىندە ورىسشاعا جۇيرىك كەيبىر عالىمدارىمىز رەسەي ارقىلى الەمدىك عىلىمي قوعامداستىققا شىعۋدى كوزدەيدى. ارينە، عىلىمعا قاتىستى ورىستارمەن تىزە قوسىپ ارەكەت ەتۋدى تۇسىنۋگە بولادى. ال سوڭعى ۋاقىتتارى كەڭەستىك جۇيەنىڭ كەساپاتىن كورمەگەن جاس انشىلەردىڭ ماسكەۋدەن ءبىر جىلى ءسوز ەستۋ ءۇشىن وڭەشىن سوزىپ، ورىسشا ءان سالىپ جۇرگەنىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟

ماقپالدىڭ ارمانى

ورىس تىلىندە ءان سالىپ، اللا پۋگاچەۆادان باتا الۋدى ارماندايتىن جاس انشىلەر بىزدە جەتىپ ارتىلادى. ولار - ماقپال يسابەكوۆا، الىشەر كارىموۆ، ديلناز احماديەۆا. رەتى كەلگەندە ورىسشا جورعالاي جونەلەتىن ايقىن تولەپبەرگەندى دە وسى توپقا قوسۋعا بولادى. ءبارى باتىرحان شۇكەنوۆتىڭ جولىن قايتالاعىسى كەلەدى. ءبىراق رەسەيگە قاراي بۇيرەگى بۇرىپ تۇراتىن بۇل انشىلەردى رەسەي انشىلەرى ەش ۋاقىتتا تالانتتى ءانشى رەتىندە مويىنداعان ەمەس.

رەسەي شوۋ- بيزنەسىنىڭ مادونناسى سانالاتىن اللا اپاي ماقپالدىڭ ونەرىن باعالاعانسىپ، ەمەكسىتىپ قويعانىن بىلەمىز. مىنە، سودان بەرى ماقپال قىز ورىسشا ءان شىرقاۋىن ۇدەتە تۇسكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. سوڭعى ۋاقىتتارى قازاقشاسىنان گورى ورىسشاسى باسىم بولىپ كەتكەنى دە جاسىرىن ەمەس.

رەسەيدىڭ كەۋدەمسوق ساياساتكەرلەرى سياقتى شوۋ-بيزنەستىڭ قۇلاعىن ۇستاعان انشىلەرى دە ورىسشا ءان ايتاتىن قازاق انشىلەرىن ازىن-اۋلاق تارى شاشىپ، قاسىندا جاقىن ۇستاعاندى جاقسى كورەدى. ال ءبىزدىڭ انشىلەرىمىز بولسا، «ءبىزدىڭ ونەرىمىزدى باعالادى» دەپ ءماز بولىپ ءجۇر. شىندىعىندا ورىس انشىلەرى ءبىزدىڭ ونەرپازداردى ەش ۋاقىتتا مويىنداعان ەمەس. مويىندامايدى دا. ال مۇنى بىزدىكىلەر تۇسىنبەيدى.

ماسكەۋ بىزگە «ولشەم» ەمەس

قولىمىز ءوز اۋزىمىزعا جەتىپ، تاۋەلسىزدىككە يە بولعان قازىرگى زاماندا ماسكەۋ بىزگە ولشەم بولماۋى ءتيىس. امال نە؟ ورىس ءتىلىنىڭ كەسىرىنەن ازىرشە انشىلەرىمىز ماسكەۋدىڭ قاس- قاباعىن اڭدىپ، سولارعا ءجىپسىز بايلانعان.

ماقپال، الىشەر، ايقىن - ءبارى-ءبارى قازاق ءتىلىن ءبىر كىسىدەي بىلەدى. ءبىراق ولاردىڭ ورىس تىلىندە ءان سالىپ، كليپ تۇسىرۋگە قۇمارتىپ تۇراتىنىن ءتۇسىنۋ قيىن بولىپ تۇر.

راس، قالادا تۋىپ-وسكەن جاستار قازاقتىڭ ءتول ونەرىنىڭ ۋىزىنا قانىپ وسكەن «مۇزارت»، توقتار مەن سەرىك، سايات، دوسىمجانداردىڭ اندەرىن تىڭدامايتىن شىعار.

بۇل رەتتە قالا جاستارى ورىس تىلىندە وڭەشىن جىرتىپ ءان سالىپ جۇرگەن جاس انشىلەردى تىڭداپ ءجۇر دەپ ايتا المايمىز. ولار باتىس پەن ورىستىڭ انشىلەرىن تىڭدايدى. بىرەسە قازاقشا، بىرەسە ورىسشا ءان سالاتىن ماقپال مەن الىشەر قالا جاستارى ءۇشىن قىزىق ەمەس. سوندىقتان جوعارىدا اتىن تىزبەكتەگەن جاس انشىلەردى قازاقستانداعى ورىس ءتىلدى ورتانىڭ «رۋحاني سۇرانىسىن» قاناعاتتاندىرىپ ءجۇر دەپ ايتۋدىڭ ءوزى قيىن.

كوشتەن قالماۋدىڭ امالى

تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىندا ءبىر بايقاعانىمىز، ەكى تىلدە ءان سالىپ، شىعارما جازاتىن ونەر ادامدارىنا دەگەن سۇرانىس تومەندەپ بارادى.

ورىس ءتىلدى انشىلەردىڭ ىلدە- بايلاپ كوشتەن قالماۋى كىمگە كەرەك. ارينە، قازاقتار مەن ەلىمىزدە تۇراتىن وزگە ۇلت وكىلدەرىنە مۇنىڭ تۇككە دە قاجەتى جوق. بۇل قازاقتىڭ بايشىكەشتەرىن سۇلىكشە سورىپ وتىرعان اللا پۋگاچەۆا باستاعان ورىس انشىلەرىنە قاجەت. جاس انشىلەرىمىز ورىس تىلىندە ءان سالعاننان كەيىن رەسەيدەگى ساياساتكەرلەر قازاقستانداعى ورىس ءتىلدى ورتانىڭ مۇددەسىن قورعاۋدى جەلەۋ ەتىپ، ءوز مۇددەلەرىن كوزدەيتىنى انىق.

ال قۇدايشىلىعىنا كەلگەندە ورىسشا ءان سالىپ جۇرگەن جاستارىمىزدىڭ تالانتىن رەسەي جۇلدىزدارى ەش ۋاقىتتا مويىندامايدى. ال جاس انشىلەر بولسا، ماسكەۋدى باعىندىرام دەگەن بولماشى ويلارىنان ايىعا الماۋدا.

راس، و باستا قازاق ەستراداسىنىڭ جارىق جۇلدىزدارى ەكى ءانىن قازاق تىلىندە ايتسا، ءبىر ءانىن ورىسشا ايتىپ، جۇرتشىلىققا تانىلۋدىڭ امالىن جاسادى. قىدىرالى بولمانوۆ، مەدەۋ ارىنبايەۆ، ەرلان كوكەيەۆ، نۇرلان ابدۋلليندەردىڭ كەزەڭىندە سونداي زامان بولدى.

ويتكەنى ول كەزدە انشىلەردە حالىققا تەز تانىتاتىن تەلەارنا بىتكەننىڭ ءبارى ورىستىلدىلەردىڭ قولىندا بولدى (تەلەارنانىڭ تىزگىنى ءالى دە بولسا سولاردىڭ قولىندا عوي). سول سەبەپتى قىدىرالىنىڭ قاتارى قوس تىلدە قاتار ءان ايتۋعا ءماجبۇر بولدى.

قازاق ءانى تۇعىرىنا قوندى

ال قازىر جاعداي باسقاشا. كۇن وتكەن سايىن قازاق ءتىلى كۇش الىپ، تۇعىرىنا قونىپ كەلەدى. شوۋ- بيزنەس سالاسىندا قازاق ءتىلى تولىقتاي ۇستەمدىك قۇردى دەپ ايتۋىمىزعا بولادى. قازىر قازاق ءانىن تىڭداۋ ءۇشىن باياعىداي ءتۇننىڭ 12 دەن اۋعانىن كۇتپەيسىڭ. قالعان ۋاقىتتا تەلەارناڭىزدى قوسساڭىز، قۇلاق قۇرىشىڭ قانعانشا قازاقشا ءان تىڭداۋىڭا بولادى.

قىدىرالى دە باياعىداي ورىسشا ءان ايتاتىنىن قويعان. قايتا ۇلتتىق مۋزىكانى ۇلىقتاعان «ۇلىتاۋ» توبىنىڭ قاتارىنا ورىستىڭ بالاسىن تارتىپ، ءتول ونەرىمىزدى دارىپتەۋدە. تەك قازاق جانە ورىس تىلىندە تەڭدەي ءان ايتۋعا بەيىمدەلگەن نۇرلان ابدۋللين اعامىز عانا كۇندەي كۇركىرەپ تىلدىك نورمانى ساقتاپ ءجۇر. مۇنى ەندى كۇن وتكەن سايىن شوۋ-بيزنەستىڭ كوگىندەگى جۇلدىزى ءسونىپ بارا جاتقان نۇرلان ابدۋلليننىڭ امالداعان ارەكەتىن تۇسىنۋگە بولادى.

وسى رەتتە «سۋپەر ستاردان» تۇلەپ ۇشقان ءبىر توپ ءانشىنىڭ كۇنى باتىپ بارا جاتقان ورىس تىلىنەن جەلىمشە جابىسۋىن قالايشا تۇسىنۋگە بولادى. ولار «ماسكەۋدى باعىندىرۋ» دەگەن ماقساتتىڭ ماڭىزىن جوعالتقانىن قاشان تۇسىنەدى.

 اۆتور نۇرلان اۋباكىر

 dalanews.kz