بۇگىن - ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى -فوتو

استانا. قازاقپارات - بۇگىن كوكتەمنىڭ اسا ءبىر جارقىن مەرەكەسى، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز مەيرامى.

ەندەشە، ەلىمىزدە ەرەكشە قۇرمەتپەن، ۇلتتىق نىشانمەن اتالىپ وتەتىن مەرەكەلەردىڭ ءبىرى - ناۋرىز ەكەندىگىن، ال جىل وتكەن سايىن بۇل مەيرامنىڭ ەلىمىزدى مەكەندەگەن بۇكىل حالىقتىڭ، ۇلت پەن ۇلىستىڭ ساعىنا كۇتەتىن ورتاق مەرەكەسىنە اينالىپ، جاراسىمدى ءسان-سالتاناتىمەن تۇرلەنە تۇسكەندىگىن نەگە ماقتان ەتپەسكە.

ناۋرىز مەيرامى - كوكتەم مەيرامى جانە ورتالىق ازيا حالىقتارىنىڭ جاڭا جىلى. بۇل مەرەكە بىرنەشە مىڭ جىلدان بەرى اتالىپ كەلەدى. پارسىشا «ناۋرىز» ءبىرىنشى ايدىڭ ءبىرىنشى كۇنى دەگەندى بىلدىرەدى. بۇل ايدى سوعدالىقتار «ناۋسارىز»، حورەزمدىكتەر «ناۋساردجي»، ارمياندار «ناۆاساردي»، چۋۆاشتار «نوراس-وياحە» دەپ اتاعان.

ال ناۋرىزدى قازاق حالقىنىڭ ىقىلىم زاماننان تويلاپ، « ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» دەپ ەرەكشە اتاعانى بۇگىنگى تاڭدا كوزى اشىق، كوكىرەك كوزى وياۋ ءار ازامات جاقسى بىلەدى. ناۋرىز مەرەكەسى جايلى شىعىستىڭ ۇلى كلاسسيكتەرى ءابۋ رايحان ءال-بيرۋني، يبن بالحا، ومار حايام، قوجا حافيز ەڭبەكتەرىندە دە كەزدەسەدى. ۇلى اباي دا كەزىندە: «...ول كۇندە ناۋرىز دەگەن ءبىر جازعىتۇرىم مەيرامى بولىپ، ناۋرىزناما قىلامىز دەپ، توي-تاماشا قىلادى ەكەن»، - دەپ تە سۇيسىنگەن.

ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى جايلى شاكارىم ولەڭدەرىندە دە كەزدەسەدى. ءماشھۇر-ءجۇسىپ كوپەيەۆ، ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، ءسابيت دونەنتايەۆتار ناۋرىزدىڭ جاس ۇرپاقتى اتا ءداستۇر نەگىزدەرىندە تاربيەلەۋدە الار ورنى ەرەكشە ەكەندىگى تۋرالى جازدى.

وكىنىشكە وراي، عاسىرلار بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان قاسيەتتى مەرەكەنى تويلاۋ كەڭەس زامانى كەزىندە ءۇزىلدى. قازاقستاندا دا تالاي جىلدار بويى بۇل ءدىني مەرەكە دەپ سانالىپ، تىيىم سالىندى. سوڭعى رەت 1926-جىلى تويلانعان ناۋرىز مەيرامى ەلىمىزدە 1990-جىلداردىڭ باسىندا قايتادان رەسمي تۇردە اتالا باستادى. 2001-جىلى ناۋرىز مەيرامى مەملەكەتتىك مەرەكە رەتىندە جاريالاندى.

كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلىپ، جان-دۇنيەنى تىرىلتكەن، شارۋانىڭ ءبىر مالى ەكەۋ بولىپ، ارقا-باسى كەڭىپ، اققا اۋزى تيگەن، قىتىمىر قىستىڭ ىزعارىنان قۇتىلىپ، الداعى شۋاقتى كۇندەردەن ۇمىتتەندىرگەن ناۋرىز مەرەكەسى تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ زور ىقىلاسپەن تويلاناتىن ناعىز حالىقتىق سيپاتتاعى سالتاناتىنا اينالدى.

بۇل حالقىمىزدىڭ، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى تامىرىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن 2010-جىلدان بەرى قازاقستاندا ناۋرىز مەيرامى ءۇش كۇن بويى تويلانىپ كەلەدى. بۇل ورايدا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ قارارىمەن 2010-جىلى ناۋرىز حالىقارالىق مەيرام مارتەبەسىنە يە بولعاندىعىن ايتا كەتسەك ارتىقتىق ەتپەس.

ادەتتە، ناۋرىز مەيرامى اياسىندا مىندەتتى تۇردە اتقارىلاتىن راسىمدەر بارشىلىق. ماسەلەن، ناۋرىز كوجە دايىندالادى، اپالارىمىز قىسقى سوعىمنىڭ ابدەن سۇرلەنگەن قادىرلى مۇشەلەرىن وسى كۇنى قازانعا سالادى. سوعىمعا سويىلعان مالدىڭ باسى نەمەسە شەكەسى قوسىلىپ، قازى- قارتا، جال- جايا قازانعا تۇسەدى. ەت سورپاسىنا كوجە قايناتادى.

وعان تارى، ارپا، بيداي، بۇرشاق، كۇرىش سياقتى جەتى ءتۇرلى ءدان مەن اق قوسادى. تۇز بەن سۋدى قوسقاندا ءدامنىڭ سانى توعىز بولۋى ءتيىس. تۇركى حالقىنىڭ ۇعىمىندا جەتى مەن توعىز جانە قىرىق - اسا كيەلى ساندار. سول سەبەپتى ناۋرىز كوجە اسا قاسيەتتى تاعام بولىپ سانالادى. وعان قوسا، ول - توقشىلىق پەن ىرىس-قۇتتىڭ جورالعىسى. ناۋرىز مەرەكەسى جادىراعان جازدى قارسى الار كوكتەمنىڭ باسى بولعاندىقتان، ونى قازاقتار «سامارقاننىڭ كوك تاسى جىبىگەن كۇن» دەپ تە اتايدى. بۇل بۇكىل تابيعات انانىڭ توڭى ءجىبىپ، جانى كىرەتىن تىرشىلىك باسى دەگەندى بىلدىرەدى.

سونداي-اق بۇل كۇنى كوڭىلىندە كىربىڭى بارلار تاتۋلاسادى، ادامدار ءبىر-ءبىرىنىڭ ۇيىنە كىرىپ، قۇتتى بولسىن ايتادى، بۇلاق كوزىن اشادى، الدىن الا ءۇيىن، اۋلاسىن كىر-قوقىستان تازارتادى. ناۋرىزدى «جىل باسى» دەپ تانىعانىمەن، ونىڭ بارشا بولمىسىن، فيلوسوفياسىن جىل الماسۋمەن شەكتەمەيدى. وسى كۇندەرى دۇنيەگە كەلگەن سابيلەرگە ناۋرىزباي، ناۋرىزگۇل سىندى ەسىمدەر بەرىلەدى. جەر يەسى - قىدىر اتا ەلدى، ءۇيدى ارالاپ، باقىت سىيلايدى، باتا بەرەدى دەگەن سەنىم-نانىم جانە بار. ۇلى اباي ايتقانداي: «...ول كۇندە ناۋرىز دەگەن ءبىر جازعىتۇرىم مەيرامى بولىپ، ناۋرىزناما قىلامىز دەپ، توي-تاماشا قىلادى ەكەن».

ءداستۇر بويىنشا بۇرىن ناۋرىز مەيرامىن بۇكىل اۋىل-ەل بولىپ، اسىرەسە جاستار جاعى تۇگەلدەي تاڭ شاپاعاتىن قارسى الىپ، ارىقتاردى تازالاپ، سۋ جىبەرۋدەن، اعاش وتىرعىزىپ، گۇل ەگۋدەن باستايدى. بۇل كۇن جەر-جەردە ات بايگەسى، كوكپار تارتۋ، قىز قۋۋ، پالۋاندار كۇرەسى تەكتەس ۇلتتىق ويىنداردان سايىستار ۇيىمداستىرىلادى. ناۋرىز مەيرامىندا اركىم جىلى شىراي سەزىنە باستاپ، ساعىنىشتى كورىسۋلەرىمەن، جالىندى قۇشاقتاسۋلارىمەن جاڭا جىلدى قارسى الادى.

ال بيىلعى ناۋرىزدىڭ ورنى ەرەكشە. مەرەكە الدىندا ەلىمىز ءۇشىن اسا ەرەكشە وقيعا - ق ر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ سايلاۋى ءوتتى. 20- ناۋرىزدا قازاقستان اشىق، زاڭدى تۇردە سايلاۋ وتكىزىپ ءوزىنىڭ شىنايى دەموكراتيالى ەل ەكەندىگىن بۇكىل الەمگە پاش ەتتى. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان حالقىن  ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىمەن قۇتتىقتاۋىندا دا بۇعان ەرەكشە توقتالىپ ءوتتى.

«ءاز - ناۋرىز بارشا حالقىمىزعا قۇتتى بولسىن! وسى جەرگە جينالعان حالىققا، بارلىق قازاقستاندىقتارعا شىن جۇرەگىممەن باق- بەرەكە تىلەيمىن. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى كەشەگى سايلاۋداعى ۇلى جەڭىسىمىزبەن قاتار كەلدى. سوندىقتان قازاقستان حالقى ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي امان- ەسەن ءجۇرىپ جاتقان جاعدايىمىز بار. وسى بىرلىكتەن جاراتقان ءبىزدى ءار ۋاقىتتا اجىراتپاسىن. بارلىق ىستەپ جاتقان جۇمىس - كەلەر ۇرپاقتىڭ قامى. كەلەر ۇرپاققا بەرەتىن اماناتىمىز ەلدىڭ بىرلىگىن ساقتاپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى كوزدىڭ قاراشىعىنداي قورعاپ، بولاشاققا جول سالاتىن بولسىن»، - دەدى پرەزيدەنت كەشە ەلوردادا ناۋرىز تويلانىپ جاتقان ەتنواۋىلدا قازاقستان حالقىن ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىمەن قۇتتىقتاۋىندا.

ەندەشە،  ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز مەيرامى ەلىمىز بەن جەرىمىزگە ىنتىماق، ىرىس، باقىت سىيلاسىن! ۇلىس وڭ بولسىن، اق مول بولسىن اعايىن!