جاپونيانىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى
قازاق حالقىنىڭ بالا تاربيەسىندەگى سالت- داستۇرلەرى مەن ونداعى سەنىم- تۇسىنىكتەرىنىڭ ءمانى يسلام ءدىنىنىڭ قابىلدانۋىنا دەيىنگى حالىقتىڭ نانىم- سەنىمدەرىنىڭ بۇگىنگە دەيىن ساقتالعاندىعىنان دەرەك بەرەدى.
مۇسىلمان ءدىنى، باسقا حالىقتار سەكىلدى قازاقتاردا دا يسلام ءدىنىنىڭ ادەت- عۇرىپتارى پايدا بولعانعا دەيىنگى جەرگىلىكتى ءدىني ادەت- عۇرىپتارمەن استاسىپ جاتادى. بۇل قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق بولمىسىنىڭ قالىپتاسۋىنا، ولاردىڭ كوزقاراستارى مەن دۇنيەتانىمىنىڭ، ۇلتتىق مەنتاليتەتىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتتى.
ۇلتتىق ءبىلىم بەرۋ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەردى، ۇلتتىق بولمىستى، ۇلتتىق پسيحولوگيانى، ۇلتتىڭ تاريحىن، سالت- ءداستۇرىن، ءدىنىن، ءتىلى مەن ماتەريالدىق جانە رۋحاني مادەنيەتىن جاقسى تۇسىنۋدەن تۇرادى.
حالىقتىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن قابىلداعان ادام سول حالىقتىڭ وزگە حالىقتان وزگەشەلىگىن انىقتايدى، سول ەرەكشەلىكتەردى ءوز بويىنا سىڭىرەدى، ونىڭ ناقتى كورىنىستەرىمەن دارالانادى.
حالىقتىق پەداگوگيكا مەن حالىقتىق تاربيەدەگى دانالىق، ونداعى ەرەكشە تاربيە بەلگىلەرى عالىمداردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزىپ، وسىدان بارىپ حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ الەۋمەتتىك تالاپقا دەگەن ەرەكشە قاتىناسى تۋىندادى.
جاپونيانىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىمى مىناداي ساتىلاردان تۇرادى: مىندەتتى ەمەس ساتىسى - بالاباقشا، باستاۋىش، ورتا مەكتەپ بولىپ بولىنەتىن مەكتەپتە ءبىلىم بەرۋ، بۇلاردىڭ ەرەكشەلىگى، ورتا مەكتەپتەن سوڭ وقۋشىلار ءتۇرلى ارنايى وقۋ ورىندارى مەن تەحنيكالىق كوللەدجدەرگە اۋىسىپ كەتە الادى. سونداي- اق، ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن ۋنيۆەرسيتەتتىك ەمەس سەكتورلارعا بولىنەتىن جوعارى ءبىلىم بەرۋ.
مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ. جاپونيادا بالاباقشا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ساتىسى بولىپ سانالمايدى. بالالار بالاباقشاعا ادەتتە 4 جاستان باستاپ اتا- انالارىنىڭ قالاۋىمەن بارادى. جاپونياداعى بالاباقشالاردىڭ بارلىعى جەكە مەنشىكتە. ولاردىڭ ىشىندە بەدەلدى ۋنيۆەرسيتەتتەر قامقورلىعىنداعى ەليتالىق بالاباقشالاردىڭ الار ورنى ەرەكشە.
ەگەر بالاقاي مۇنداي بالاباقشاعا باراتىن بولسا، ونىڭ بولاشاعىن جارقىن بولادى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. بەلگىلى ءبىر جاسقا كەلگەندە ول ۋنيۆەرسيتەت مەكتەبىنە اۋىسادى، سوسىن ول جەردەن ۋنيۆەرسيتەتكە ەمتيحان تاپسىرماي- اق تۇسەدى.
جاپونيادا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ناعىز باسەكەلەستىك بار. ۋنيۆەرسيتەتتە العان ديپلومى مينيسترلىكتە نەمەسە الدەبىر اتاقتى فيرمادا قوماقتى ەڭبەكاقى تولەنەتىن قىزمەتكە ورنالاسۋىنا كەپىلدىك بەرەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە مانساپقا قول جەتكىزىپ، ماتەريالدىق جاعدايدى جاساۋعا بولادى دەگەن ءسوز.
سوندىقتان، بەدەلدى ۋنيۆەرسيتەت جانىنداعى مۇنداي بالاباقشاعا ورنالاسۋ وتە قيىن. اتا- انالار بالالارىن مۇندا ورنالاستىرۋ ءۇشىن قوماقتى قاراجات تولەيدى، ال بالاقايدىڭ ءوزى مۇندا قابىلدانۋى ءۇشىن اسا كۇردەلى تەستىلەۋدەن وتۋىنە تۋرا كەلەدى.
جاپوندىق تاربيەشىلەر بالالاردى ءوزارا قارىم- قاتىناسقا ۇيرەتۋ ءۇشىن ولاردى شاعىن توپتارعا (حان) بولەدى، بۇل توپ مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋدە اسا ماڭىزدى، ايرىقشا ەرەكشەلىك. بۇل توپتار بالالاردىڭ قابىلەتتەرىنە قاراي ەمەس، ولاردىڭ ءىس- ارەكەتتەرىنىڭ تيىمدىلىگىنە قاراي قۇرىلادى.
جىل سايىن بۇل توپتار قايتا قۇرىلىپ وتىرادى. بالالار قۇرامىن ءجيى اۋىستىرۋ ولارعا ورتاعا بەيىمدەلۋگە كەڭ مۇمكىندىك بەرۋ ارەكەتىنەن تۋىندايدى. ەگەر بالاقاي ناقتى ءبىر توپتا وزگە بالالارمەن قارىم- قاتىناسىن قالىپتاستىرا الماسا، باسقا توپتاعى بالالاردان وزىنە دوس تابا الۋى مۇمكىن.
جاپونيادا كىشكەنتاي بالالاردى ەرتە باستان جارقىن بولاشاق ءۇشىن زور باسەكەلەستىككە تاربيەلەيدى، بۇل ادامنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىنىڭ دامۋىنا اسا سەپتىگىن تيگىزە قويمايدى.
الايدا، بالانىڭ بويىنا جالپىعا ورتاق دەگەن ۇعىمدى شەبەر قالىپتاستىرادى. بەرىلگەن تاپسىرمانى اينالاسىنا كەدەرگى كەلتىرمەي- اق ورىنداي الاتىن، ۇجىمدا جۇمىس ىستەي الاتىن، فيزيكالىق جانە پسيحيكالىق تۇرعىدا امان- ساۋ ادامدى تاربيەلەيدى.
عاليا تۇرىسبەك قىزى
http://kaztv.kaztrk.kz
