قانى ءبىردىڭ جانى ءبىر - قىتاي مەن موڭعوليا ساپارىنان كەيىنگى تولعانىس
ويتكەنى، ەڭ باستىسى ەل تىنىش، قارنىمىز توق، كويلەگىمىز كوك، ءوز ەلىمىزدە، ولەڭ توسەگىمىزدە الاڭسىز تىرلىك كەشىپ جاتىرمىز.
ال از كۇندىك ساپارمەن بولسا دا، وتانىڭىزدان جىراققا شىعا قالساڭىز، ويىڭىزعا ءار نارسە ورالارى تاعى شىندىق. تۋعان ەل، تۋعان جەر قادىرى وسىندايدا بىلىنەدى. سول ساپارىڭىزدىڭ ءساتى قانداستارىمىز تۇراتىن ەلگە تۇسسە، اتاجۇرتتان، تاريحي وتانىنان جىراقتا جۇرگەن اعايىندارىمىز قازاقستان جايلى نە ويلايدى ەكەن دەگەن سۇراقتىڭ كوڭىل كوكجيەگىنەن باس كوتەرەتىنى جانە بار.
جاقىندا كورشىلەس ق ح ر مەن موڭعولياعا ساپارلاپ بارا جاتقان كەزىمدە مەنىڭ دە كوكەيىمدى وسىنداي وي مازالادى. ەڭ باستىسى، ونداعى قازاقتار قازاقستاننىڭ جاي- كۇيىنە الاڭداي ما ەكەن، سۇراي قالعاندار بولسا، قانداي جاۋاپ بەرۋىم كەرەكتىگىن جول بويى وي ەلەگىنەن وتكىزگەنىم دە راس. قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ اكىمشىلىك ءارى رۋحاني ورتالىعى ءۇرىمجى قالاسىنا اتباسىن تىرەگەنىمىزدە الدىمىزدان شىققان اعايىنداردىڭ «اسسالاۋماعاليكۋمنەن» كەيىنگى العاشقى ساۋالدارى: «ەل- جۇرتتارىڭىز امان با، الەمدىك داعدارىس قىسپاعى ول جاقتا قالاي بولىپ تۇر ءوزى»، دەپ جاناشىر تىلەكتەستىكپەن باستالعاندا جول بويى ءوزىمدى مازالاعان سۇراققا جۇبانارلىق جاعىمدى جاۋاپ تاپقانداي جادىراپ سالا بەردىم. جان- جۇرەگىمدى قازاق قايدا جۇرسە دە قازاق ەكەن عوي، اتاجۇرتىنىڭ احۋالىنا شەتتەگى قانداستارىمىزدىڭ الاڭداۋى بىزدەن ءبىر كەم ەمەس ەكەن عوي دەگەن مەرەيلى سەزىم باۋرادى.
اتىمىزدى بايلاپ، اق داستارقان جايعان اقجۇرەك اعايىنداردىڭ ءبارى دە جوعارى لاۋازىم يەلەرى بولماسا دا، عىلىم- ءبىلىم سالاسىندا ەڭبەك ەتەتىن، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، الەم تىنىسىن سەزىنە بىلەتىن زيالى قاۋىم وكىلدەرى ەدى. ءار داستارقان باسىنداعى اڭگىمەنىڭ نەگىزگى ارقاۋى اتاجۇرت - قازاق ەلىنىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى، قازىرگىدەي يۋ- قيۋ الاساپىران زامانداعى ەكونوميكالىق جاعدايى بولدى. كوپتەگەن ازاماتتارمەن ديدارلاسۋ بارىسىندا الەمدى اۋزىنا قاراتقان الپاۋىت دەرجاۆالاردىڭ ءبىرى بولسا دا، سوڭعى جىلدارى ءتول اقشالارىنىڭ قۇنى قۇلدىراڭقىراپ، كۇللى جاھاندى شارپىعان داعدارىستىڭ سالقىنىن سەزىنە باستاعان ق ح ر- دا تۇراتىن قانداستارىمىزدىڭ ەكى ەلدەگى احۋالدى سالىستىرا وتىرىپ، الەمدىك دەڭگەيدە ساراپتاما جاساي الاتىن ۇشقىر دا ۇتىمدى وي- پىكىرلەرىنە ءتانتى بولدىم.
ءبىر بايقاعانىم - بالكىم، داستارقان باسىندا اتاجۇرتتان كەلگەن قوناق وتىرعاندىقتان دا بولار، سول داعدارىسقا بايلانىستى، ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سارابدال ساياساتىنا، ىلكىمدى ىسكەرلىگىنە كامىل سەنەتىندەرى كوڭىلدى ەلجىرەتتى. قازاق ەلىنىڭ تۇرمىس جاعدايىنا قۇلاق ءتۇرىپ وتىراتىندارىن، ولارعا بارلىق جاقسىلىق بولا بەرسە ەكەن دەپ شىن جۇرەكتەرىمەن تىلەيتىندىكتەرىن ەستىگەندە ريزا سەزىمدە بولاسىز.
«بۇدان جامان كۇنىمدە دە تويعا بارعانمىن»، دەگەندەي، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن ەندى عانا الىپ، اياعىنان قاز تۇرا باستاعان شاعىنداعى الەمدى جايلاعان داعدارىستان دا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلىن ەكونوميكالىق تىعىرىقتان الىپ شىعۋدىڭ جولىن تاپقانىن بىلەمىز. ەندى، قۇدايعا شۇكىر قازاق ەلىنىڭ بەلى بەكىدى، ەكونوميكاسى نىعايدى، يندۋستريالىق، يننوۆاتسيالىق وركەنيەت جولىنا كوشتى. بۇل جولعى الەمدىك داعدارىستان دا سۇرىنبەي وتەدى دەگەنگە سەنەمىز»، - دەيدى بىلىكتى دارىگەر زەيىن قادىرحان ۇلى قاناعاتتى سەزىممەن.
ءدال وسى ويدى ءىلىپ اكەتىپ ساباقتاي تۇسكەن ءىنىمىز، ۇزاق جىل بويى ۇستاز بولعان قىزىربەك اپەن ۇلى: «ويلاپ كورىڭىزشى، 5 ينستيتۋتتىق رەفورما «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى سياقتى ەلباسى ءوزى ۇسىنعان ستراتەگيالىق باعىت- باعدارلاردى ايتپاعاننىڭ وزىندە، وتكەن جىلى جاريالاپ، تاعى ءبىر جىلعا ۇزارتقان جىلجىمايتىن مۇلىكتى زاڭداستىرۋ شاراسىنىڭ ءوزى نە تۇرادى. ازاماتتاردىڭ زاڭسىز سانالىپ كەلگەن جەكە مۇلىكتەرى مەن شەتەل بانكتەرىندەگى نەمەسە ساندىقتارىنىڭ تۇبىندەگى ميللياردتاعان اقشالارىن اشىققا شىعارىپ، ەشبىر تولەمسىز ءوز اتتارىنا ءتۇسىرۋ قۇقىن بەرۋى مىنا الماعايىپ، الاقۇيىن زاماندا ەلىنە دە، داۋلەت يەسىنىڭ وزىنە دە جاسالعان زور مۇمكىندىك قوي، - دەپ تىڭ ويىن تولىقتىرا ءتۇستى. - ءتىپتى، ءبىزدىڭ ەلدە قانداي دا ءبىر زاڭسىز جۇمىس جاسالسا، يەسىن دەرەۋ قاماۋعا الادى، سوتقا تارتادى، ال، سىزدەردە باسىنان سيپاپ، قامقورلىعىنا الادى...»
- اتىڭا ءتۇسىرىپ ال دەپ قانا وتىرعان جوق قوي، سول اقشاڭا ءىرى كومپانيالاردى جەكەشەلەندىرىپ يەلىك ەت. تەك ادامداردى جۇمىستاندىر، ولارعا دۇرىستاپ جالاقى تولە، ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە ۇلەس قوس، ءسويتىپ، اق- ادال مۇلكىڭنىڭ زاڭدى قوجايىنى بولىپ، قىسىلىپ- قىمتىرىلماي ەمىن- ەركىن ءومىر ءسۇر دەپ وتىر عوي. بۇدان ارتىق راقىمشىلىق، ەركىندىك بولا ما! شىندىعىندا: «جامان ايتپاي جاقسى جوق» دەگەندەي، مىناۋ ويپىل- تويپىل زاماندا شەتەلدىك بانكتەردەگى جەكە تۇلعالارلىڭ دوللارعا ايىرباستالعان اقشالارىن سەنىمدى قولدا دەپ كىم ايتا الادى؟ سول قارجىنىڭ يگىلىگىن دۇرىس كورە الا ما؟ قازىر الپاۋىتتار اۋزىن اشقان، قايتسەم پايدا تابامىن دەپ باسىن تاۋعا دا، تاسقا دا ۇرعان زامان. وعان الەمنىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىندە تۇتانىپ جاتقان سوعىس ءورتى مەن لاڭكەستىك ارەكەتتەردى قوسىڭىز. وسىنداي بەي- بەرەكەتسىزدىكتى پايدالانىپ، اقشالارىن شەتەل بانكتەرى قايتارماي قويسا، نە ىستەمەك؟
ءبىر عانا مىسال: قازىر ەۋروپا ەلدەرى رەسەيمەن اراداعى ارازدىققا بايلانىستى بوگەت، كەدەرگىلەردى كوبەيتىپ، الپاۋىتتاردىڭ ساقتاتقان اقشالارىن قايتارۋدى قويىپ، وزدەرىن كىرگىزبەۋگە بەل بايلاپ وتىر. سوندىقتان، قازاقستاننىڭ دا شەتەلشىل الپاۋىتتارى ەلباسىنىڭ جاساعان مۇمكىندىگىن پايدالانىپ، مەملەكەت بەرگەن جەڭىلدىكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، مۇلكىن، اقشاسىن زاڭداستىرىپ الۋ كەرەك قوي. ءتىپتى، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننان سەنىمدى، تۇراقتى ەلدى بار الەمنەن تابۋ قيىن دەپ ويلايمىن. بارلىق تۇركىتەكتەس حالىقتار ارقا سۇيەر دەپ سانايتىن تۇركياداعى جاعداي اناۋ، ءبىر جاعىنان رەسەي، ءبىر جاعىنان ىشكى تۇراقسىزدىق قىسىپ بارا جاتقانىن ەستىپ، ءبىلىپ وتىرمىز، - دەيدى ول ءسوزىنىڭ سوڭىندا.
قىتايداعى زيالى قانداستارىمىز ەلىمىزدەگى ۋاقىتىنان بۇرىن باستالعان ساياسي ناۋقان - پارلامەنت ءماجىلىسى جانە جەرگىلىكتى جەرلەردەگى ءماسليحات سايلاۋلارىن دا قۇپتايتىندارىن ايتادى. ءارى تۇراقتىلىق ورناعان ەلدە سايلاۋدىڭ تىنىش، ءادىل وتەتىندىگىنە دە سەنىمدى ەكەنى بايقالادى. قىتايداعى قازاقتاردى الاڭداتاتىن ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى كوشى- قوننىڭ جاي- كۇيى ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. جۋىقتا عانا پرەزيدەنت قول قويعان «حالىقتىڭ كوشى- قون تۋرالى» جاڭا زاڭنىڭ قولدانىسقا ەنۋىن ونداعى بارلىق قازاق اسىعا كۇتىپ وتىرعاندارىن ايتادى. ءارى سوڭعى بىرنەشە جىلدا كىدىرىس تاۋىپ قالعان كوشتىڭ وسى زاڭ ارقىلى قايتا جانداناتىنىنا سەنىمدى كورىنەدى. ونداعى اعايىنداردىڭ اڭگىمە اۋانىنان تۇيگەنىمىز: جاڭا زاڭداعى كۆوتالىق كومەك العىسى كەلەتىن قانداستارىمىزدى قونىستاندىرۋ ايماعىنىڭ ۇكىمەت تاراپىنان بەلگىلەنۋى ەش كەدەرگى ەمەس كورىنەدى. «بىزگە كەرەگى - قيىنشىلىقسىز شەكارا اسۋ جانە قازاقستان ازاماتتىعىن ماشاقات- كەدەرگىسىز تەزىرەك الۋ عانا»، - دەيدى كوبىسى.
جالپى، قىتايداعى قازاقتاردىڭ اتاجۇرتىنا ورالۋىنا بوگەت بولىپ وتىرعان ەكى ماسەلە بار كورىنەدى. مۇنىڭ ءبىرىنشىسى - قىتاي ەلىنەن «قىلمىستان تازا» دەگەن انىقتاما الۋ بولسا، ەكىنشىسى - ۆيزا الۋدىڭ قيىنشىلىقتارى. اقپارات كوزدەرىنىڭ حابارىنا سەنسەك، ەندىگى جەردە «قىلمىسقا قاتىسى جوق» دەگەن انىقتاما الۋ قازاقستاننىڭ كوشى- قونعا جاۋاپتى مەكەمەسىنىڭ بىرىككەن تارتىپپەن ساۋال جولداۋى ارقىلى شەشىلەتىن سىڭايلى. ال ۆيزا ماسەلەسى، ازاماتتاردىڭ شەتەل اسۋ پاسپورتتارى اكىمشىلىك ورگانداردىڭ قولىندا بولاتىندىقتان، كەز كەلگەن ۋاقىتتا قازاقستانعا قونىس اۋدارۋىمىزعا از دا بولسا كەشىكتىرەرى انىق. دەگەنمەن، قازاقستاننىڭ ۇرىمجىدەگى كونسۋلدىعى ۇلعايتىلىپ، پارمەندى جۇمىس جۇرگىزسە، بۇل ماسەلە دە شەشىمىن تاۋىپ قالار دەگەن ءۇمىت بار ەكەن. قالايدا وسى زاڭدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ەرەجە، ءتارتىبى بەلگىلەنىپ، ورالماندار ماسەلەسىنە جاۋاپتى مينيسترلىكتىڭ كوشى- قوندى باستاۋىن ەرەكشە اسىعا كۇتىپ وتىرعاندىقتارىن ءۇرىمجى ساپارىندا جولىققان سونداعى اعايىندارىمىزدىڭ ءبارىنىڭ اۋزىنان ەستىدىك.
ءيا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «كوشى- قون تۋرالى» جاڭا زاڭىنىڭ بەكىتىلۋى شەتەلدەگى قانداستارىمىزدىڭ اتاجۇرتىنا تاعى دا لەك- لەگىمەن ورالۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزارى انىق. اعايىنداردىڭ اسىعاتىن دا ءجونى بار، بۇرىنعى زاڭعا ەنگىزىلگەن قازاقستان ازاماتتىعىن ءتورت جىلدان سوڭ الۋ جونىندەگى وزگەرىسى اتاجۇرتقا ورالۋشىلارعا ءبىرشاما بوگەت بولعانى راس.
موڭعولياداعى قوعامدىق جالپى احۋال قىتايداعىدان مۇلدەم بولەك. ولار بۇگىنگى الەمدىك داعدارىستىڭ سالقىنىن قاتتىراق سەزىنە باستاعانداي. اسىرەسە، مۇناي وندىرمەيتىن ەل رەتىندە ەكى الپاۋىت كورشى - رەسەي مەن قىتايدىڭ نارىعىنا ەرىكسىز باعىنىشتى. جانارماي باعاسى ءبىرشاما وسكەن. ەڭ باستى داعدارىس - جۇمىس ورىندارى تاپشى، جاستاردىڭ ەڭبەك ەتۋىنە جۇمىسسىزدىق قاشاندا قولبايلاۋ ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. بۇگىنگى داعدارىس تۇسىندا ماسەلە بۇرىنعىدان دا كۇردەلەنە تۇسكەن.
سونىمەن قاتار، موڭعولياداعى قازاق اعايىندار دا «كوشى- قون تۋرالى» جاڭا زاڭعا ەلباسىنىڭ قول قويعانىن ەستىگەننەن بەرى ءدان ريزا كورىنەدى. ولار دا جاڭا زاڭدى جۇزەگە اسىرۋ تەتىكتەرىن ايقىندايتىن ەرەجە، تارتىپتەردىڭ بەلگىلەنۋىن اسىعا كۇتۋدە. قىتايداعى قانداستارىمىز ۆيزا ماسەلەسىنە الاڭداسا، موڭعولياداعى ەل زەينەتاقىسىنا كوبىرەك قام جەيتىن كورىنەدى. جاي الاڭداۋ ەمەس، اتاجۇرتقا كوشۋ تەك وسى تۇيتكىلگە تىرەلىپ تۇر دەسەك تە بولادى. موڭعولياداعى الدىمىز قىرىق، ارتىمىز ون جىل ىستەگەن ەڭبەگىمىز دالادا قالا ما دەپ، ەرتەڭدەرىنە الاڭدايدى. ارينە، الاڭداماسقا امال جوق. بۇرىن بارعاندارعا زەينەتاقى تاعايىنداۋ كەزىندە قازاقستان مەن موڭعوليا ۇكىمەتتەرى اراسىنداعى 1994 -جىلعى ەڭبەك شارتىمەن كوشىپ كەلۋشىلەرگە جاردەماقى، وتەماقى تولەۋ جونىندەگى كەلىسىمشارت بويىنشا ەكى ەلدەگى ەڭبەك ەتكەن جىلدارى (ەڭبەك ءوتىلى) تولىق ەنگەن. وكىنىشتىسى، 20 جىل مەرزىمگە جاسالعان ەكى ەل اراسىنداعى بۇل كەلىسىمشارت 2014 - جىلى كۇشىن جويعاننان كەيىن زەينەت دەمالىسىنا شىققان قازاقستانداعى قانداستارىمىزدىڭ موڭعوليادا ەڭبەك ىستەگەن جىلدارى ەسەپكە الىنبايتىن بولعان. مىنە، وسى ماسەلە «حالىقتىڭ كوشى- قون تۋرالى» جاڭا زاڭىن جۇزەگە اسىراتىن ەرەجە، تارتىپتە قاراستىرىلىپ ءبىر جاقتى بولسا بولعانى، كوش كەرۋەنى قايتا تۇزەلمەك، بۇرىنعى قارقىندى قالپىنا كەلمەك.
موڭعول ۇكىمەتىنىڭ زاڭى بويىنشا، زەينەتتەگى ازاماتتار شەتەلگە قونىستانىپ سول ەلدىڭ ازاماتتىعىن العان كۇننەن باستاپ بۇرىنعى بەرىپ وتىرعان زەينەتاقىسىن قيىپ تاستايدى. ال باسقا ەلدەردىڭ بارىندە ولاي ەمەس، قىرىق جىلعى ەڭبەگىنە تاعايىندالعان زەينەتاقىنى الىپ وتىرۋ تۋرالى حالىقارالىق ادام قۇقىعى زاڭىندا كورسەتىلگەن زاڭدى ۇستانادى. وكىنىشكە قاراي، موڭعوليادا ولاي ەمەس. بۇلاردى تىلگە تيەك ەتكەن ازاماتتار قازاق ەلىنىڭ ەلباسى امان بولسا، اتاجۇرتىنا ورالعان اعايىندارىنىڭ زەينەتاقى ماسەلەسىن ەرتەڭ- اق وڭتايلى شەشەدى عوي دەسىپ، ءۇمىت وتىن جاعا تۇسكەن.
موڭعوليادا تەك قانداستارىمىز عانا ەمەس، جالپى موڭعول ازاماتتارى وزدەرىمەن بىردەي، 1990 -جىلدارى عانا تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن قازاقستاننىڭ از جىل ىشىندەگى جەمىستى وركەنىنە تاڭدانا قاراۋدا. ءارى بۇل جەتىستىكتىڭ پرەزيدەنتتىك باسقارۋدىڭ ارتىقشىلىعىندا، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ وڭتايلى ساياساتىندا، ۇستانعان باعىتىنىڭ ۇتقىر ۇشقىرلىعىنا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن تەرەڭ تۇسىنەدى. «بىزدەگى باستى قاتەلىك - بەيبەرەكەتتىك، جوسپارسىزدىق»، دەيدى كەزدەسكەن ەكى ادامنىڭ ءبىرى.
كەڭەستىك داۋىردەگى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جىلدىق، بەس جىلدىق، ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق جوسپارلارىنىڭ تيىمدىلىگى تاۋەلسىزدىك الىپ، جەكە شاڭىراق كوتەرگەن كوپتەگەن جاس مەملەكەتتەردە ەسكەرىلمەي: «ءبارىن نارىق ءوزى شەشەدى، ءوزى رەتتەيدى، بۇل - دەموكراتيا قاعيداسى» دەگەن جەلەۋمەن بەيبەرەكەتتىككە جول بەرىلگەنىن موڭعوليا حالقى ەندى عانا تۇسىنگەن سياقتى. اسىرەسە، قازاق ەلىنىڭ اۋەلگىدەگى «قازاقستان-2030, 2050»، قازىرگى دامىعان 30 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق باعىتتارىن، ەلباسىنىڭ جىل سايىنعى حالىققا جولداۋىنداعى ماقساتتاردىڭ مۇلتىكسىز ورىندالىپ جاتقانىنا زيالى قاۋىم تالداۋ جاساپ، بايىپتاپ- باعالاپ وتىرعانى اڭعارىلادى.
موڭعوليالىقتاردىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ وركەنىنە وسىلاي باعا بەرىپ، قىزىعۋشىلىعىن وسى جولعى بايان- ولگي ايماعىنا بارعان ساپارىمدا عانا ەمەس، وتكەن جىلى ەل استاناسى ۇلان- باتىردا بولعانىمدا دا اڭعارعانمىن. ول جولى موڭعوليا ۇكىمەتىنىڭ باس ءۋاليى چ. سايحانبيلەگ، پارلامەنت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، موڭعول ەلىن 100 جىل باسقارعان حالىق پارتياسىنىڭ باستىعى م. ەنحبولدلارمەن، پارلامەنتتىڭ كوپتەگەن باسقا مۇشەلەرىمەن اڭگىمەلەسكەنمىن. وسىنداي پىكىر- پايىمداردى سول جولى دا ەستىگەن ەدىم. ولار قازاق ەلىن از جىلدىڭ اۋقىمىندا ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك بيىك بەلەستەرگە كوتەرگەن ەلباسىمىزدىڭ ەڭبەگىن جوعارى باعالاۋدىڭ سىرتىندا، تاجىريبەمىزدى زەرتتەۋگە كوڭىل اۋدارا باستاعان.
وتكەن جىلى موڭعوليا پارلامەنتىنىڭ ءبىر توپ مۇشەسى استانادا، الماتىدا بولىپ قايتقانى بەلگىلى. ولار ءوز ەلدەرىنە بارعان سوڭ ەكى ەلدىڭ 1990 -جىلدان بەرگى 20 جىلدىق ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرىن سالىستىرا زەرتتەگەن. زەرتتەۋ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاننىڭ موڭعوليادان كوش ىلگەرى وزىپ كەتكەنىن، ونىڭ سەبەپتەرىن اقپارات قۇرالدارى ارقىلى جاريالاپ، قازاقستاندى «بولاشاق ەلى» دەپ قۇرمەتپەن اتاعان بولاتىن.
ال وسى جولى موڭعوليا حالىق پارتياسىنىڭ بايان- ولگي ايماعىنداعى فيليالىنىڭ باسشىلارى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ استانالىق فيليالىمەن قارىم- قاتىناستا بولۋدى ءوتىنىپ، مەنەن رەسمي حات جولدادى. پارتيا باستىعى سۇلتان گومبىجاي ۇلى: «ەگەر ءبىز «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ استانالىق فيليالىمەن قارىم- قاتىناستا بولساق، ءارى قاراي موڭعوليانىڭ حالىق پارتياسىن «نۇر وتان» پارتياسىمەن بايلانىستىرۋ ارقىلى وسى ءبىر حالىققا بەدەلدى ساياسي ۇيىمنىڭ ۇيىمداستىرۋ ءىس- تاجىريبەسىنەن ۇيرەنبەك ويدامىز»، دەپ اعايىندىق تۇرعىدا اشىق ايتىپ، وسى ىسكە دانەكەر بولۋىمدى سۇراۋى دا موڭعول ەلىنىڭ قازاقستانعا قىزىعۋشىلىعىن دا، قۇرمەتىن دە تانىتىپ وتىرعاندىعىن كورسەتەتىنى انىق.
موڭعوليانىڭ ءبىزدىڭ ەلىمىزگە قىزىعۋشىلىعىنىڭ تاعى ءبىر دالەلى سول، وسى ەلدىڭ عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، اتاقتى دارىگەر شاگدارسۇرەن م. اۋەزوۆتىڭ اباي تۋرالى روماندارىن، ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ دانالىق سوزدەرىن، ۇتقىر وي- ۇسىنىستارىن موڭعول تىلىنە اۋدارىپ، كىتاپ ەتىپ باستىرىپتى. قازىر بۇل كىتاپ زيالى قاۋىمىنىڭ «ۇستەل كىتابىنا» اينالعان. سول كىسىمەن وتكەن جىلى ۇلان- باتىردا جولىعىپ ۇزاق اڭگىمەلەسكەن ەدىم. اكادەميك اڭگىمە بارىسىندا قازاق ەلىنىڭ شيرەك عاسىرعا تولمايتىن ۋاقىتتا ەكى عاسىرلىق وركەنگە جەتكەنىن ەلباسىمىزدىڭ ەرەن ەرلىگى، دانالىعى دەپ باعالاپ، الدا ءوزىڭىز سياقتى ازاماتتارمەن بىرىگىپ، وسى كىسىنىڭ ەڭبەكتەرىنە قاتىستى تىڭ، قۇندى مالىمەتتەر جيناپ، قازاق، موڭعول، ورىس، جاپون، قىتاي تىلدەرىنە اۋدارىپ، كىتاپ ەتىپ باستىرۋ ويى بار ەكەنىن، سول ءۇشىن استاناعا ارنايى بارىپ، وسى ەلدىڭ تىنىس- تىرشىلىگىمەن تانىسسام، ەلباسىنا جولىقسام دەگەن پىكىرىن دە ايتقان ەدى.
شەتتەگى قازاقتار ىشكى جان تىنىسىمەن وزدەرىن قازاق ەلىنىڭ ازاماتى سەزىنەدى. ەندى بۇلارعا اۋاداي قاجەت ەڭ نەگىزگى ماسەلەنىڭ ءبىرى رەتىندە قازاق دياسپوراسى تۋرالى زاڭ قابىلدانسا ەكەن دەپ ارماندايدى. ويتكەنى، مۇنداي زاڭ دۇنيەءجۇزىنىڭ ءىرى ەلدەرىنىڭ بارىندە بار. رەسەي، يزرايل، گەرمانيا، قىتاي، كورەيا جانە ەۋروپا ەلدەرى بۇل جايعا ەرەكشە كوڭىل بولگەن. ەگەر وسىنداي زاڭ قابىلدانسا ءبىز ەشكىمنەن قورىقپاي، ۇرىكپەي، جالتاقتاماي، ەمىن- ەركىن جۇرەر ەدىك. ارتىمىزدا ەلىمىز، جەرىمىز، ايالايتىن وتانىمىز، قورعايتىن پانامىز بار ەكەندىگىن كورسەتىپ، قايدا جۇرسەك تە ەڭكەيىپ ەمەس، ءور كەۋدەمەن قايقايىپ وتەر ەدىك دەسەدى. بۇل زاڭنىڭ جوباسىن ءوزىم جازىپ سەناتقا ۇسىنعانىمدى ايتىپ، مەنىڭ دە ولارمەن تىلەگىم ءبىر ەكەنىن ءبىلدىرىپ، كوڭىلدەرىن توعايتىپ، ءوزىم دە مارقايىپ قالدىم.
جالپى، اتالمىش ەلدەردە قاشان بولساق تا اڭگىمەگە ءبىرىنشى كەزەكتە قازاقستاننىڭ بۇگىنگى قارىشتى قادامى، وعان مۇرىندىق بولىپ وتىرعان ەلباسىنىڭ ەرەن ەڭبەگى ارقاۋ بولادى. ءتىپتى، موڭعول اعايىنداردىڭ اۋزىنان: «وسىنداي باسشىسى بار ەل قانداي باقىتتى» دەگەن سوزدەرىن ەستىگەندە قاراپايىم قازاق - مەنىڭ جۇرەگىمدى ماقتانىش سەزىمى بيلەدى. ءاماندا، ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولعاي! ەلباسىمىزدىڭ نۇسقاعان سارا جولىنان تايماساق، ەڭ بەرگىسى، الەمدى دۇرلىكتىرگەن بۇگىنگى داعدارىستان دا سۇرىنبەي وتەرىمىز، بولاشاقتىڭ بيىك بەلەستەرىنە ودان ءارى ورلەي بەرەرىمىز انىق.
ۇزبەن قۇرمانباي ۇلى،
جازۋشى، قوعام قايراتكەرى.
استانا - ءۇرىمجى - بايان ولگەي - ۇلان- باتىر - استانا.
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى
