مەرۋەرت وتەكەشوۆانىڭ سۇلۋلىعىنا ءتانتى بولعان حالىق ءاردايىم ونى «قىز جىبەك» دەپ تانيدى
1970 -جىلى «قىز جىبەك» فيلمى ەكرانعا شىققان سوڭ قىز جىبەك پەن تولەگەن - پاك ماحاببات پەن شىنايى سەزىمنىڭ دالەلىنە اينالدى.
«قىز جىبەك» جىرىنىڭ جەلىسىمەن تۇسىرىلگەن كوركەم فيلم قازاق كينوسىنىڭ التىن قورىنا ەندى. ال مەرۋەرت وتەكەشوۆانىڭ سۇلۋلىعىنا ءتانتى بولعان حالىق ءاردايىم ونى «قىز جىبەك» دەپ تانيدى. ول 1970 - جىلدان باستاپ بۇگىنگە دەيىن كوپتەگەن رولدەردى سومداپ، كورەرمەننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنىپ كەلەدى.
اكتريسا م. اۋەزوۆ اتىنداعى تەاتردا م. اۋەزوۆتىڭ «قاراگوزىندە» باستى ءرولدى، «ەڭلىك- كەبەگىندەگى» ەڭلىكتى، ت. احتانوۆتىڭ «جوعالعان دوسىندا» ءعاينيدى، د. يسابەكوۆتىڭ «اپكەسىندە» گاۋھاردى، ءا. ابىشيەۆتىڭ «كاۋسارىندا» كاۋساردى، ن. ابۋتاليەۆتىڭ «ءوتتىڭ، دۇنيەسىندە» حانشانى، ا. سۇلەيمەنوۆتىڭ «جەتىنشى پالاتاسىندا» مەدبيكەنى، ع. مۇسىرەپوۆتىڭ «امانگەلدىسىندە» بانۋدى، س. مۇقانوۆتىڭ «ءمولدىر ماحابباتىندا» باتەستىڭ اناسىن جانە باسقا دا رولدەردى شەبەر سومدادى. قازاق كينوسى مەن تەاترىنىڭ اكتريساسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى مەرۋەرت وتەكەشوۆامەن سۇحبات «انا ءتىلى» رەسپۋبليكالىق گازەتىنىڭ سوڭى نومىرىندە جاريالاندى.
- ونەر جولىن تاڭداعانىڭىز كەزدەيسوقتىق پا، الدە وتباسىڭىزدىڭ اسەرى بولدى ما؟
- مەنىڭ اكەم پارتيا قىزمەتكەرى، سوعىس ارداگەرى بولاتىن. وتە سابىرلى، ەڭبەكقور كىسى ەدى. انام قازىر 91 جاستا. كوپبالالى وتباسىندا وستىك. اتا- انامىز جاستايىمىزدان ادال، ەڭبەكسۇيگىش بولۋعا تاربيەلەدى. ۇلى ابايدىڭ ادامنىڭ ادامشىلدىعى جاقسى اتا- انا، جاقسى ۇستاز، جاقسى قۇربىدان دەگەنى دە بەكەر ايتىلماسا كەرەك. اتا- انامىزدان ۇلگى الىپ، ءبىز دە جاقسى ادام بولۋعا تالپىندىق.
ال ونەردى بالا كۇنىمنەن جانىم سۇيەتىن. وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ قويىلىمدارىنان قالمايتىنمىن. ول كەزدەرى قۇربىلارىمنىڭ كوبى ونداي جەرلەرگە بارا بەرمەيتىن. دجاز مۋزىكاسىن ءسۇيىپ تىڭدادىم. كينو مەن تەاتردى دا جاقسى كوردىم.
- قازاق كينوسىنىڭ كلاسسيكالىق تۋىندىسىنا اينالعان «قىز جىبەك» فيلمىنە بيىل 46 جىل. قانشا جىل وتسە دە، ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن جويماعان فيلم قالايشا كورەرمەننىڭ كوزايىمىنا اينالدى؟
- قازىر «قىز جىبەك» فيلمىن بىلمەيتىن جان جوق شىعار. ءتىپتى الىس- جاقىن شەتەلدەرگە قازاق ەلىن وسى فيلم ارقىلى تانىستىردىق. ءالى دە كورسەتىپ كەلەمىز. «قىز جىبەك» - تەك قانا ماڭگىلىك ماحابباتتى ەمەس، سونداي- اق پاتريوتتىق سەزىمدى ۇلىقتاپ، قازاقتىڭ سالت- ءداستۇرىن، ادەت- عۇرپىن كەڭىنەن قامتىعان كينو. سودان بولار، ول باسقا كارتينالارمەن سالىستىرعاندا، ومىرشەڭ بولدى. ءتىپتى باستاپقىداي حالىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنەن ءالى دە تايعان جوق دەسەم، ارتىق ايتقاندىق بولماس.
«قىز جىبەك» ليرو- ەپوستىق جىرى ويدان شىعارىلعان ەمەس، شىنايى ومىردە بولعاندىعىمەن دە قىزىقتى شىعار. دەمەك، حالىقتىڭ اڭىز- ءاپسانادان بۇرىن، تاريحي وقيعانى باعالايتىنى بايقالادى. ودان بولەك بۇل كارتيناعا سۇلتان قوجىقوۆ رەجيسسەرلىك ەتىپ، عابيت مۇسىرەپوۆ ونىڭ سسەناريىن جازسا، نۇرعيسا تىلەنديەۆ پەن قادىر مىرزا ءالي اعالارىمىزدىڭ دا اتسالىسۋنىڭ ءوزى - كينونى كلاسسيكاعا اينالدىردى. قانشا جىل وتسە دە، قاي جەردە جۇرسەك تە، قۇمان ەكەۋمىزدى جۇرتشىلىق وسى فيلم ارقىلى تانىپ، قۇرمەت كورسەتەدى. ال كينوعا كەلۋىم تۋرالى ايتاتىن بولسام، 1967 -جىلدىڭ سوڭىندا سۇلتان قوجىقوۆ ەسىمدى رەجيسسەردىڭ رومانتيكالىق درامانى تۇسىرگەلى جاتقانىن ءدۇيىم جۇرتشىلىق بولىپ ەستىدىك. شىنى كەرەك، بۇل كينوعا تۇسۋگە ويدا جوقتا كەلدىم دەسەم بولادى.
ول كەزدە مەكتەپتە وقيمىن، اكتريسا اتانامىن دەگەن وي مۇلدەم بولعان جوق. ىرىكتەۋدىڭ ءوتىپ جاتقانىنان حاباردار بولىپ، بارسام، تولعان قىزدار.. . ءارى ءبارى دە ادەمى. ءارقايسىسى ءوز- وزىنە سەنىمدى. «ءماسساعان، مىنا سۇلۋلاردىڭ اراسىندا ماعان نە بار؟ ..» دەپ ويلاپ قويامىن. ءبىر قىزىعى، ولاردىڭ بىرەن- سارانىن ەسەپتەمەگەندە، كوپشىلىگى ىرىكتەۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە دە وتكەن جوق. كەيىن رەجيسسەردەن بىلگەنىمدەي، كەلگەن 400-گە جۋىق قىزدىڭ ءجۇزى كورىكتى بولعانىمەن، جۇرەكتەرىندە ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك از ەكەن. ونىڭ ۇستىنە، تاپسىرىلعان ءرولدى ءوز دەڭگەيىندە ويناپ شىعۋعا ءبىرازىنىڭ قابىلەت- قارىمى جەتپەگەن دەسەدى. سودان بولار، شىعارماشىلىق توپتاعى ونەر يەلەرىنىڭ كوپشىلىگى مەنىڭ قابىلدانعانىمدى قالاپ، ساباقتى ينە ساتىمەن دەمەكشى، كوپ ۇزاماي جىبەكتىڭ رولىنە بەكىتىلدىم.
كوركەمدىك كەڭەس العاشىندا مەنى جاس دەپ ەكىۇداي ويدا بولعانى راس. ال سۇلتان قوجىقوۆ اعامىز جاس بولسام دا ماعان سەندى. بۇل سەنىمنىڭ استارىن مەن كەيىننەن ءتۇسىندىم. «قىز جىبەك پەن تولەگەندى تاجىريبەلى اكتەرلەردەن گورى جاس، كوزدەرىندە ۇشقىن وتى جالىنداعان جاستار ويناۋى كەرەك» دەگەن سۇلتان اعامىزدىڭ ءسوزى ەسىمدە. ارتىلعان سەنىمنىڭ جۇگى اۋىر، البەتتە. سوندىقتان كينو بارىسىندا بار قارىم- قابىلەتىمىزدى كورسەتىپ، حالىقتىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندىك.
مەن ءۇشىن قازاقتىڭ ءبىرتۋار ونەر يەلەرى فاريدا ءشارىپوۆا، ءسابيرا مايقانوۆا، ءانۋار مولدابەكوۆ، كاۋكەن كەنجەتايەۆ، اسانالى ءاشىموۆ، ىدىرىس نوعايبايەۆتارمەن بىرگە ونەر كورسەتۋ العاشقى قادامىما ۇلكەن سەرپىن بەردى. گۇلفايرۋز يسمايلوۆا اپامىزدىڭ كومەگىن ايتا كەتكىم كەلەدى. ءوزى جىبەكتىڭ اناسىن ويناي جۇرە، كارتينانىڭ سۋرەتشىسى بولدى. وسىلايشا ونەر جولىمدى ۇلكەن كارتينادان باستاعانىما ءوزىمدى باقىتتى سەزىندىم.
- قۇمان اعا ەكەۋىڭىز «قىز جىبەك» فيلمىنەن بولەك قانداي فيلمدەرگە قاتار تۇسە الدىڭىزدار؟
- «قىز جىبەكتەن» كەيىن قۇمان ەكەۋمىز كينوعا كوپ تۇستىك. عاني مۇراتبايەۆ تۋرالى كينودا راۋشاندى وينادىم. قىرعىز فيلمى «پروۆينتسيالنىي روماندا» بىرگە تۇستىك. ءبىراق ەكەۋمىز جەكە- جەكە ءرول الدىق. ال بىزگە ەڭ قىمبات ءرول «ورنەك» فيلمىندە بولدى. وندا مەن سوۆحوزدىڭ ديرەكتورىن، قۇمان اعاڭ مەنىڭ كۇيەۋىمدى - «پرورابتى» سومدادى. بالالارىمىز دا بىرگە تۇسكەن ەدى.
قۇمان ەكەۋمىز تەاتردا كوپتەگەن رولدەر وينادىق. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «قاراگوزىندە» - ول ارشا، مەن قاراگوز، ش. ايتماتوۆتىڭ «انا - جەر اناسىندا» ول - قاسىم، مەن - ءاليما بولىپ شىقتىق ساحناعا. بۇدان بولەك «جوعالعان دوس» دەگەن جاقسى سپەكتاكل بولعان. ءبىز ءبىر- بىرىمىزگە كومەكتەسكەنىمىزگە، ءبىر ساحنادا ءرول ويناعانىمىزعا ريزامىز. نەگە دەسەڭىز، مەن ونىڭ ويناعان بارلىق رولدەرىن جاقسى بىلەمىن. كەي- كەزدە ول «قالاي وينادىم؟» دەپ سۇرايدى. مەن وعان جاقسى ويناعانىن ايتىپ قولداپ قويامىن.
- ونەردەگى ۇستازىڭىز جايلى ايتا كەتسەڭىز.
- مەنىڭ ۇستازىم - ك س ر و حالىق ءارتيسى حاديشا بوكەيەۆا. 1973 - جىلى قازاق مەملەكەتتىك قۇرمانعازى اتىنداعى ونەر ينستيتۋتىنىڭ تەاتر فاكۋلتەتىن، حاديشا اپايىمىزدىڭ كلاسى بويىنشا ءبىتىردىم. مەنەن بۇرىن حاديشا اپايىمىزدا قۇمان اعالارىڭ ءبىلىم العان. حاديشا اپامىز عاجاپ اكتريسا، ۇلاعاتتى ۇستاز، كەڭەس وداعىنىڭ حالىق ءارتيسى، لاۋرەات ەدى. سونداي ادامنان تاربيە العانىمىز ءبىز ءۇشىن ماقتانىش.
حاديشا اپايىمىزبەن بىرگە بەلگىلى تەاتر سىنشىسى، جازۋشى اشىربەك سىعاي ۇستازدىق ەتتى. ول كىسىمەن بىرگە تەاتردا دا جۇمىس ىستەدىك. تەاتر اتتى كيەلى شاڭىراقتىڭ بۇگىنگى كەلەلى ماسەلەلەرىن ورتاعا سالىپ، پىكىر بولىسەتىنبىز.
- ونەر جولىڭىزدى كينودان باستادىڭىز. دەگەنمەن، جانىڭىزعا تەاتر جاقىن با، الدە كينو ما؟
- تەاتر - ۇلكەن ونەر. ول- مەنىڭ ەكىنشى ءۇيىم. سوندىقتان ماعان تەاتر جاقىن. كورەرمەنمەن بەتپە- بەت جۇزدەسىپ، ساحنادا ونەر كورسەتۋدىڭ ورنى بولەك. سەبەبى اكتەر مەن كورەرمەن اراسىندا شىنايى بايلانىس ورنايدى. ساحنادا كورەرمەننىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە ءۇڭىلىپ، ونىڭ تولعانىس- تەبىرەنىستەرىن تەرەڭىرەك تۇسىنەسىڭ. جاس كۇنىمىزدە بوس ۋاقىتىمىزدىڭ كوبىن تەاتردا وتكىزەتىنبىز. دەمالىس كۇندەرى دايىندىق بولسا قۋاناتىنمىن. سەبەبى تەاتردىڭ اسەرى كەرەمەت.
- سوڭعى جىلدارى قانداي فيلمدەرگە ءتۇستىڭىز؟
- «ماحامبەت»، استانا جايلى «ارمان قالا»، «سەكىرىس» فيلمدەرىندە، سونداي- اق «حابار» اگەنتتىگىنىڭ «جانىم» تەلەسەريالىندا وينادىم. وسى سەريالداعى ءرولىم وزىمە جاقىنىراق.
- ايەل باقىتى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
- ايەل زاتى ءۇشىن وتباسى، وشاق قاسى ءاردايىم العاشقى ورىندا بولۋعا ءتيىس. سوندىقتان باقىت دەگەن قىزمەت تە ەمەس، شەن دە ەمەس، ول - وتباسى. قازاق ايەلى قاي زاماندا بولماسىن وشاقتىڭ بەرەكەسى مەن تاتۋلىعىن ساقتاۋشى، ءسانىن كىرگىزۋشى بولا بىلگەن. سوندىقتان بۇگىنگى قىز- كەلىنشەكتەرگە ايتارىم، وتباسى باقىتىن ساقتاڭىزدار، شىدامدى، سابىرلى بولىڭىزدار. وتباسىنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن بەرەكەسى تەك سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدا دەر ەدىم. اسىرەسە، جاستار «ۇيلەنۋ وڭاي، ءۇي بولۋ قيىن» ەكەنىن ۇعىنىپ، وتباسى الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى تۇسىنسە دەيمىن.
قۇمان اعالارىڭ ەكەۋمىزدىڭ وتاۋ قۇرعانىمىزعا 45 جىلدان استى. از ۋاقىت ەمەس. وقۋدى دا، ونەردى دە - ءبارىن قاتار الىپ جۇردىك. ءبىر- ءبىرىمىزدى تۇسىنە بىلەمىز. بالالارىمىزدى دا وسىلاي تاربيەلەدىك. سوندىقتان بۇگىنگى جاستارعا ايتارىم، شىدامدىلىق، توزىمدىلىك جانە ەڭبەكقورلىق قاجەت دەپ سانايمىن.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
