تاياۋدا وڭتۇستىك كورەيالىق ايەلدەردىڭ بويى سولتۇستىك كورەياداعى ەركەكتەرمەن تەڭەسۋى مۇمكىن
وتكەنگە ءبىراۋىق كوز جىبەرسەك، تار جول تايعاق كەشۋدەن وتكەن بۇل حالىق تالاي- تالاي زوبالاڭدى باستان كەشتى. 1910 -جىلدان باستاپ ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ اياعىنا دەيىن جاپونيا وتارى بولدى. 1945 -جىلدىڭ 10 -تامىزىندا جاپونيانىڭ كاپيتۋلياتسياسىنان كەيىن تۇبەك كەڭەستىك سولتۇستىك ايماققا جانە امەريكالىق وڭتۇستىك ايماققا ءبولىندى. وڭتۇستىك كورەيامەن ارادا تۋىنداعان شيەلەنىستەرگە بايلانىستى قورعانىس ماسەلەلەرىنە قارجىسىنىڭ باسىم بولىگىن جۇمساعان كورەي حالىق دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكونوميكاسى وتكەن عاسىردىڭ 80-جىلدارىندا قۇلدىراۋدى باستادى. سودان بەرى بۇل ەل ەڭسەسىن كوتەرە الماي كەلەدى.
ال وڭتۇستىك كورەيا 1960 -جىلدارى قارقىندى ەكونوميكالىق دامۋدى الدىنا ماقسات ەتىپ قويدى جانە كوزدەگەنىنە جەتتى دە. سول كەزەڭدە كورەيانى "حانگان وزەنى بويىنداعى عاجايىپ" دەپ تە اتادى.
تاريحقا ۇڭىلسەك، 1948 -جىلى كورەي ۇكىمەتى جاڭادان قۇرىلعان شاقتا ەلدى كەدەيشىلىك پەن جۇمىسسىزدىق جايلاپ، جان باسىنا شاققانداعى ج ءى ءو نەبارى $67 دى قۇراعان بولاتىن. ال قازىرگى تاڭدا بۇل كورسەتكىش $31700 عا جەتىپ، كورەيا الەمدەگى ەكونوميكاسى دامىعان 20 ەلدىڭ اراسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الدى. ال سولتۇستىك كورەياداعى جاعداي تىم اۋىر. حالىق تويىپ تاماق جەمەيدى، بۇل بالالاردىڭ بويلارىنىڭ وسۋىنە كەرى اسەر ەتكەن.
ب ا ق- تاردا سولتۇستىك كورەيا تۇرعىندارىنىڭ وڭتۇستىك كورەياداعى اعايىندارىنان بويلارى الاسا ەكەندىگى جايلى اقپاراتتار قىلاڭ بەرىپ قالادى. ءتىپتى 2010 -جىلى بريتاندىق- امەريكاندىق ساياسي شولۋشى كريستوفەر حيتچەنس سولتۇستىك كورەيلەر وڭتۇستىككورەيلەردەن بويلارى 15 سانتيمەترگە الاسا دەپ تە جازعان بولاتىن. ال ا ق ش سەناتورى دجون ماككەين 2008 -جىلى ءسوزسايىس بارىسىندا سولتۇستىك پەن وڭتۇستىك حالقىنىڭ بوي ايىرماشىلىعى جەتى سانتيمەتردەن ءسال جوعارى دەگەن ەدى.
ال وتكەن اپتادا بريتاندىق Independent باسىلىمى «سولتۇستىك كورەيا تۇرعىندارىنىڭ بويلارى وڭتۇستىكتەگى اعايىندارىنان ورتاشا العاندا 7 سانتيمەتردەن استام تومەن» دەپ جازدى. بۇل ايتىلعاندار شىندىققا جاناسا ما؟ زەرتتەۋشىلەردىڭ دايەكتەرى نە دەيدى؟
وڭتۇستىك كورەياداعى سونگيۋنگۆان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى دانيەل شۆەكەنديك ك ح د ر- دان كەلگەن بوسقىنداردىڭ بويلارىن ولشەگەن. ونىڭ ايتۋىنشا، سولتۇستىك كورەيالىق ەر ادامدار وڭتۇستىكتەگى باۋىرلارىنان ءۇش- سەگىز سانتيمەر تومەن بولعان. بۇل ولاردىڭ بالالارىنا دا ءتان. پروفەسسوردىڭ سوزىنە قاراعاندا، «مەكتەپكە دەيىنگى بالالار وڭتۇستىكتەگىلەردەن 4 سانتيمەتر، ال قىزدار - 3 سانتيمەتر الاسا».
1995 -جىلدان بەرى ك ح د ر- عا ازىق- تۇلىكپەن كومەكتەسىپ كەلە جاتقان دۇنيەجۇزىلىك ازىق- تۇلىك باعدارلاماسىنىڭ تاماقتاندىرۋ ماسەلەسى جونىندەگى ءبولىمىنىڭ باسشىسى مارتين بلۋمنىڭ پىكىرىنشە، بالالىق شاقتاعى تاماقتىڭ كەمشىن بولۋى ادام بويىنىڭ ءوسۋىن تەجەيدى.
توقسانىنشى جىلداردىڭ ورتاسىندا سولتۇستىك كورەيا سۇمدىق اشتىقتى باستان كەشتى. تاريحقا ۇڭىلسەك، بۇل زوبالاڭ بىرنەشە ميلليون ادامنىڭ ءومىرىن جالمادى.
دۇنيەجۇزىلىك ازىق- تۇلىك باعدارلاماسى وكىلىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، بۇگىنگى تاڭدا ك ح د ر- دا ءاربىر ءۇشىنشى ءسابي تويا تاماق جەمەيدى، سونىڭ سالدارىنان سولتۇستىك كورەيالىق بالالار وزدەرىنىڭ كىشكەنتاي بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى.
ال وڭتۇستىك كورەيانىڭ بۇل ەلدەن ارتىقشىلىعى، بىرنەشە ونداعان جىلدار بويى ۇدايى ەكونوميكالىق ورلەۋدە بولدى. مارتين بلۋمنىڭ ايتۋىنشا، «ەكونوميكانىڭ كوتەرىلۋى - حالىقتىڭ ءوسۋىنىڭ نەگىزگى فاكتورلارىنىڭ ءبىرى». ياعني سولتۇستىكتەگىلەر الاسا تارتىپ جاتسا، وڭتۇستىكتەگىلەر ءوسۋ ۇستىندە. «وسىلاي جالعاسا بەرسە، تاياۋدا ورتاشا العاندا وڭتۇستىككورەيالىق ايەلدەردىڭ بويى سولتۇستىك كورەياداعى ەركەكتەرمەن تەڭەسۋى عاجاپ ەمەس»، دەيدى پروفەسسور شۆەكەنديك.
«ادەتتە، ايەلدەردىڭ ەرلەردەن بويلارىنىڭ بيىك بولۋى اسا ەرەكشە قۇبىلىس».
25 -جىلدىڭ ىشىندە وڭتۇستىك جۇرتشىلىعى 6 سانتيمەترگە وسكەن. وڭتۇستىك كورەيا ساۋدا، ونەركاسىپ جانە ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ تەحنيكالىق ستاندارت جونىندەگى كوميتەتى سوڭعى ەكى جىل بويى تۇرعىنداردىڭ دەنە ءبىتىمىنىڭ ەرەكشەلىگىن زەرتتەگەن. ولار ەلدىڭ ءار وڭىرىندە تۇراتىن 21 مىڭ ەركەك پەن ايەلدەردى تەكسەرگەن. ونىڭ ناتيجەسىن 30 -قاراشادا جاريا ەتتى. الىنعان مالىمەتتەرگە سايكەس، 20 مەن 29 جاس ارالىعىنداعى ەر ادامداردىڭ ورتاشا بويى 173 س م (173,2 س م)، ال سالماعى 70 كەلىگە (69,8 كەلى) جۋىق بولعان. بۇل دەرەكتەردى وتكەن شيرەك عاسىرمەن سالىستىرعاندا 6 سانتيمەترگە جۋىق (5,8 س م) وسكەن جانە سالماعى 9 كەلىگە (8,8 كەلى) ارتقان. ال 20 دان 29 جاس ارالىعىنداعى ايەلدەردىڭ ورتاشا ءوسۋى 160 سانتيمەتردى قۇرايدى، سالماق شامامەن 54 كەلى (54,1 كەلى). ال 1979 -جىلى نازىك جاندىلاردىڭ سالماعى 52 كەلىگە (51,9 ك گ) جۋىق، ال بويلارى 155 سانتيمەتردەن ءسال استام (155,4 س م) بولعان.
تاعى ءبىر ايتا كەتەر جايت، ك ح د ر بيلىگى 142 سانتيمەترگە دەيىنگى جاستاردى اسكەر قاتارىنا الۋعا شەشىم قابىلداپ وتىر. بۇعان سەبەپ، شاقىرىلاتىن جاستاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ بويلارى 145 سانتيمەترگە جەتپەۋدە.
ال وڭتۇستىك كورەيادا كەرىسىنشە، اسكەر قاتارىنا شاقىرىلاتىن جاستاردىڭ بويلارى 172 سانتيمەتردى قۇرايدى.
ەرلان قوجاكەلديەۆ
دەرەككوزدەر: BBC News. www.bbc.com. "سەۋلسكي ۆەستنيك". NKDaily.
