جىراۋ الماس الماتوۆ: جىراۋ - تاريحتىڭ ءتىرى جادىگەرى

استانا. قازاقپارات - ەلورداداعى ۇلتتىق مۋزەيدە «جىر كەرۋەنى» اتتى لەكسيا- كونسەرت ءوتتى. قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى مۋزىكالىق ونەرىن جاڭعىرتۋ مەن ناسيحاتتاۋعا ارنالعان شارانى «حالىق قازىناسى» عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتى ۇيىمداستىردى.

ءتول ونەرىمىزدى ناسيحاتتاعان «جىر كەرۋەنى» اتتى لەكسيا- كونسەرت «ءداستۇرلى مۋزىكالىق مۇرا» باعدارلاماسىنىڭ اياسىندا تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان شارا.

جىراۋلىق ونەر - كوشپەلى ءومىر اياسىندا قالىپتاسىپ، حاندىق داۋىردە ايرىقشا دامىعان مادەنيەت سالاسى. ونىڭ باستى رەپەرتۋارى - كولەمدى جىر (ەپوس)، تولعاۋ، تەرمە جانرلارى.

الماس الماتوۆ، جىراۋ، ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، «پاراسات» وردەنىنىڭ يەگەرى:

- قازاقتىڭ مۋزىكالىق فولكلورلىق مۇرالارىن زەرتتەيتىن «حالىق قازىناسى» عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتى قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسە وتىرىپ، بۇگىنگى مادەني شارانى ۇيىمداستىردى. قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتى جانىندا ءداستۇرلى جىر ماماندىعى اشىلعانىنا بيىل 5 -جىل تولىپ وتىر. بۇگىنگى تاڭدا ونەر ۋنيۆەرسيتەتىندە 20 عا جۋىق باكالاۆر ماگيسترانتتارى ءدارىس الىپ، ءداستۇرلى ونەرىمىزدىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنۋدە.

جىراۋ الماس الماتوۆ اعامىز اۋىزدان- اۋىزعا تاراپ، عاسىرلار بويى توت باسپايتىن التىنداي جارقىراعان جىراۋلىق- جىرشىلىق ءداستۇردىڭ ەل ىشىندە كەنجەلەپ قالعانىنا قاتتى الاڭداۋشىلىق ءبىلىدىرىپ، ءتول ونەرىمىزدى قايتا جاڭعىرتۋعا ۇلەس قوسىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرى. 1998 -جىلى ءداستۇرلى ونەر -  جىر ماماندىعىنا قاتىستى مەملەكەتتىك ستاندارتتىڭ بەكىتىلۋىنە ولشەۋسىز ەڭبەك سىڭىرگەن الماس اعامىز. ۇلتتىق قۇندىلىقتارمىزدى دارىپتەۋدى، ناسيحاتتاۋدى، دامىتۋدى ماقسات ەتكەن يگى باستامانىڭ ارقاسىندا بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدەگى مۋزىكالىق باعىتتا ءبىلىم بەرەتىن بارلىق جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ءداستۇرلى مۋزىكا كافەدرالار ونىڭ ىشىندە جىرشىلىق- جىراۋلىق ماماندىق اشىلىپ وتىر.

-  ونداعى ماقسات -  «ۇلان- بايتاق قازاق دالاسىنداعى جىراۋلىق ءداستۇر ونىڭ بۇگىنگى مۇراگەر ۇرپاقتارى كىمدەر؟»، -  دەگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەۋ، -  دەيدى جىراۋ الماس الماتوۆ. -  جىراۋ -  سينكرەتتى كاسىبي دارا تۇلعالىق ونەر شوعىرى. سوندىقتان ەڭ اۋەلى تۇلعا بولۋ كەرەك. سەبەبى جىراۋ -  تاريحتىڭ ءتىرى جادىگەرى.

جىراۋلىق ءداستۇردىڭ تاريحى كۇلتەگىن، تونىكوك، ورحون ەنيسەي جازۋلارىنان، ەستەمىس- بۇمىن قاعاندارعا ارنالعان ماداق جىرلارىنان باستالادى. سول جەردەگى ءسوز تىركەستەرى دە، ونداعى ماداق تا جىراۋدىڭ اۋزىنان شىققان دەۋگە تولىق نەگىز بار. ودان كەيىنگى كەزەڭدەردە وتكەن قورقىت اتا، سىپىرا جىراۋ، كەتبۇعا، اسان قايعى، شالكيىز، دوسپامبەت، قازتۋعان، ۇمبەتەي، بۇقار جىراۋلاردىڭ تىزبەگى جالعاسادى.

اقان وڭعار ۇلى، «حالىق قازىناسى» عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باسشىسى:

- «حالىق قازىناسى» عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ماقساتى -  مادەني مۇرالاردى زەرتتەۋ، ساقتاۋ، قورعاۋ جانە ناسيحاتتاۋ بولىپ تابىلادى. جوسپارعا سايكەس «ءداستۇرلى مۋزىكالىق مۇرا» باعدارلاماسىن جاسادىق. سول باستامانىڭ شىمىلدىعىن بۇگىنگى «جىر كەرۋەنى» لەكسيا- كونسەرتىمەن باستاپ وتىرمىز. ماقساتىمىز ءداستۇرلى مۋزىكا ونىڭ ىشىندە جىرشىلىق ونەردى ناسيحاتتاۋ. «سوزدەن ءمان كەتكەن، اننەن ءسان كەتكەن» زاماندا حالقىمىزدىڭ ساناسىن جاڭعىرتىپ، اتا- بابالارىمىزدان جالعاسىن تاۋىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق ونەرىمىزدى دارىپتەۋ.

جىرشى- جىراۋ اعامىز الماس الماتوۆتىڭ ايتۋىنشا، جىراۋلار سوزىندە بيىك رۋح، قايرات پەن كۇش بار. جىراۋلار ەلدىڭ مۇڭ- شەرىن، ارمان- ماقساتىن ەش بۇكپەسىز اشىق ايتقان. بۇگىنگى تاڭدا جىراۋلاردىڭ مۇرالارى ارقىلى تاريحي سانانى وياتۋ، جىرلاردى قالىڭ كوپشىلىككە ناسيحاتتاۋ اسا قاجەت.

بۇگىنگى مادەني شارا ەل تاۋەلسىزىدىگىنىڭ 25 -جىلدىعىنا ارنالىپ وتىر. لەكتسيا- كونتسەرتكە كەلگەن الماس التايەۆتىڭ شاكىرتتەرى جىر سۇلەيلەرىنىڭ جىرلارى مەن تەرمەلەرىن توگىلتە ورىنداپ، شوعىرى بيىك ءتول ونەرىمىزدىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتتى.

باقىتگۇل اباي قىزى سۋرەتتەردى تۇسىرگەن نۇربەك المانبەتوۆ