لەۆ تولستوي. بالا ۇلكەننەن اقىلدىراق
ەكى كورشى ءۇيدىڭ اراسىنداعى الاڭقايعا ەرىگەن سۋ جينالىپ، كىشكەنە باتپاقتى كولشىك پايدا بولىپتى. وسى كولشىككە ويناۋعا كورشىنىڭ قىزدارى كەلدى. بىرەۋىنىڭ اتى - مالاشا، ەكىنشىسى - اكۋلكينا. اكۋلكينا مالاشادان بىرنەشە جاسقا ۇلكەن. شەشەلەرى ولاردىڭ ۇستىنە جاپ- جاڭا ساراپان كويلەك تىكتىرىپ كيگىزىپتى. مالاشانىڭ ۇستىنە كوك، اكۋلكينانىڭ ۇستىنە سارى ساراپان. ەكەۋى دە باستارىنا قىزىل ورامال تاعىپتى.
ولار ادەمى كيىمدەرىن ءبىر- بىرىنە كورسەتىپ، ماقتانىسىپ بولىپ، الگى كولشىكتە ويناۋعا كىرىستى. كىشىسى اياق كيىمىمەن لاي سۋدى كەشە بەرگەندە، ۇلكەنى:
- مالاشا، لاي سۋدى كەشپە، اناڭ ۇرسادى. مەن ءقازىر اياق كيىمىمدى شەشىپ، جالاڭ اياق كەشەيىن، سەن دە ءسويت، - دەدى.
قىزدار اياق كيىمدەرىن شەشتى. ەتەكتەرىن جيناپ، باتپاق سۋدى كەشىپ، ءبىر- بىرىنە قارسى ءجۇردى. سۋ مالاشانىڭ توبىعىنا دەيىن جەتتى. ول:
- اكۋليۋشا سۋ تەرەڭ ەكەن. مەن قورقىپ تۇرمىن، - دەدى.
- ەشتەڭە ەتپەس، اناۋ ايتقانداي تەرەڭ ەمەس. قورىقپاي تىكەلەي ماعان قاراي ءجۇر، - دەدى. ەكەۋى باتپاق سۋدىڭ ورتاسىندا كەزدەستى. اكۋلكينا:
- مالاشا، سەن سۋدى قاتتى شاشىراتپاي، جايىراق شاش، - دەگەنى سول ەدى، ايتىپ اۋىز جيعانشا، مالاشا اياعىمەن سۋدى بىلش ەتكىزدى. لاي سۋ اكۋلكينانىڭ ساراپانىنا شاشىرادى. ساراپان بىلعاندى، مۇرنى مەن كوزى دە لاي بولدى. كيىمىنىڭ بىلعانعانىن كورگەن اكۋلكا مالاشاعا قاتتى رەنجىپ، ۇرسىپ بەردى. كورشى قىزدىڭ كيىمىن بايقاۋسىزدا بىلعاپ العانىن كورگەن مالاشا قورقىپ كەتىپ، كولشىكتەن شىقتى دا، ۇيىنە قاراي قاشتى. وسى كەزدە اكۋلكينانىڭ اناسى قىزىنىڭ ۇستىندەگى جاڭا ساراپاننىڭ بىلعانعانىن بايقاپ:
- وڭباعان، ءۇستىڭدى قاي جەردە بىلعادىڭ؟ - دەدى.
- بۇنى مالاشا ىستەدى. اياعىمەن بالشىقتى شاشىپ جىبەردى، - دەدى.
اكۋلكينانىڭ شەشەسى مالاشانى ۇستاپ الىپ باسىنان ءبىر ۇردى. مالاشا جىلاعاندا بۇكىل كوشەنى باسىنا كوتەردى. مۇنى ەستىپ مالاشانىڭ اناسى دا دالاعا شىقتى. ول كورشىسىنە كەلىپ:
- قىزىمدى نەگە ۇراسىڭ؟ - دەپ دۇرسە قويا بەردى. سوزدەن ءسوز شىعىپ ەكى كورشى ۇرىسىپ قالدى. ارتىنشا ەركەكتەر دە ۇيلەرىنەن شىعىپ، كوشەدە ادام سانى كوبەيدى. ءبارى ءبىر- بىرىمەن ايعايلاسىپ جاتتى. ءبىرىن- ءبىرى تىڭدامايدى. بىرەۋى ەكىنشىسىن ءتۇرتىپ قالىپ ەدى، ءتىپتى توبەلەس باستالىپ كەتە جازدادى. سول كەزدە ورتاعا اكۋلكينانىڭ اجەسى ءتۇستى. ول:
- قاراقتارىم- اۋ، بۇلارىڭ نە؟ ەندىگى جەتپەگەنى وسى ەدى! بالالاردىڭ بىرگە ويناعانىنا قۋانۋدىڭ ورنىنا ۇرىس شىعارعاندارىڭ قاي ساسقاندارىڭ؟ كيىم بۇلىنسە جۋىلادى، بۇلار ويىن بالاسى ەمەس پە؟ سوعان بولا جاعا جىرتىساسىڭدار ما؟ - دەدى.
ءبىراق، كەمپىردى تىڭدايتىن ەشكىم بولعان جوق. ءتىپتى ءوزىن قۇلاتا جازدادى. ۇرىس كۇشەيە باستادى.
وسى كەزدە اكۋلكينا ساراپانىنىڭ بالشىعىن ۋقالاپ ءتۇسىرىپ كەتىرىپ، قايتادان دالاعا ويناۋعا شىقتى. ول ءوز ءۇي جاعىندا ءبۇرىسىپ تۇرعان مالاشانى قولىن بۇلعاپ شاقىردى. ولار الگى لاي سۋدىڭ جانىنا قايتادان كەلىپ، جەردە جاتقان ءبىر تاستى الىپ ەدى، جينالعان سۋ كوشەگە قاراي اعا باستادى. قىزدار سۋعا قايىق ەتىپ، اعاش جاڭقاسىن تاستادى. جاڭقا قايىق سياقتى جۇزگەنىن كورگەن ولار، كۇلىمسىرەپ قۋانىستى.
- قايىقتى ۇستا، مالاشا، ۇستا! - دەپ ايقايلايدى اكۋلكينا. ال، مالاشا وعان جاۋاپ بەرمەك تۇگەلى، كۇلكىسىن تيا الماي جاتتى. اعىن سۋ كوشە بويلاپ اعا باستادى. ەكى قىز وسىلاي جاڭقانىڭ سۋعا ءبىر باتىپ، ءبىر شىققانىن قىزىق كورىپ، ۇرىس بولىپ جاتقان جەرگە دە جەتتى. ولاردى كورگەن كەمپىر:
- ءاي، بولدى ەندى، ۇرىستى توقتاتىڭدار. قۇدايدان قورىقساڭدار نەتتى؟ وسى قىزدار ءۇشىن ءبىر- ءبىرىڭدى ءولتىرىپ تاستاۋعا ازىرسىڭدەر. اۋىزدارىڭنان اق يت كىرىپ، كوك يت شىعىپ جاتىر. ال، مىنا بالالار بولسا، رەنىشتى باياعىدا ۇمىتىپ، تاتۋلاسىپ كەتتى. قاراڭدارشى قايتادان ءماز بولىپ، ءبىر- بىرىمەن ويناپ ءجۇر. «قۇداي اقى» دەيىن، مىنا بالالار سەندەردەن اقىلدىراق! ءبىلدىم، وقىدىم، تولدىم دەپ الىپ، ءالى ۇرىسىپ جاتسىڭدار. وسىنشاما ۇرىسقاندا نە تاپقىلارىڭ كەلدى؟ ءتۇبى نە؟ ەگەر ادامنىڭ ءبارى وسى بالالار سياقتى بولسا، الەمدە سوعىس تا، قىرقىس تا بولماس ەدى، - دەدى.
سول كەزدە بارىپ ەرەسەكتەر بۇلدىرشىندەرگە قاراپ ءوز ىستەرىنە ۇيالدى. ءتىپتى وسىنشاما اقىماق ۇرىستارىنا باسىن شايقاپ، كۇلىسىپ جاتتى. كەمپىر:
- ءاي، شىراقتارىم، «كوڭىلدەرىڭ بالاداي بولعانشا، ءتاڭىر دارگاعىنا كىرمەيسىڭدەر!» دەگەن وسى. قۇدايدان ءۇمىتىڭ بولسا، مىنەزىڭ بالاداي بولسىن، - دەپ ءسوزىن اياقتادى دا، ۇيگە قايتتى.
اۋدارعان: ءجۇرسىن كارىم
degdar.kz
