ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى: قۇرىلىم. شىعىستار. سايلاۋ ناۋقانى

 استانا. قازاقپارات - مەملەكەت باسشىسىنىڭ پارلامەنت ءماجىلىسى دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋىن تاعايىنداۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعانىنا، مىنە، ءبىر اپتا ۋاقىت ءوتتى.

 وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءبىرشاما جۇمىستار اتقارىلدى. بۇل جايلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى قۋاندىق تۇرعانقۇلوۆ رەسپۋبليكالىق رەسمي ب ا ق- قا بەرگەن سۇحباتىندا ايتىپ بەردى.

- قۋاندىق تۇرعانقۇل ۇلى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ پارلامەنت ءماجىلىسى دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتەن تىس سايلاۋىن تاعايىنداۋ تۋرالى جارلىققا قول قويعانىنا، مىنە، ءبىر اپتا ۋاقىت ءوتتى. ورتسايلاۋكومنىڭ وسى ۋاقىت ىشىندە اتقارعان جۇمىسى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز.

- شىنىمەن دە، ءبىر اپتا ۋاقىت ءوتتى. دەسەك تە، وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءبىز ءبىرشاما جۇمىس اتقاردىق. بىرىنشىدەن، كوميسسيا وتىرىسىندا سايلاۋ ۇدەرىسىن ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن قاجەتتى ءبىرىنشى كەزەكتەگى نورماتيۆتىك- قۇقىقتىق اكتىلەردى بەكىتتىك. سونىمەن قاتار، ءبىز 18 شەت مەملەكەتتىڭ ورتالىق سايلاۋكومدارىنىڭ ءبىرىنشى باسشىلارىنا شاقىرۋلار جىبەرىپ، حالىقارالىق بايقاۋشىلاردىڭ قىزمەتىن رەگلامەنتتەيتىن قۇجاتتار قابىلدادىق.

ەكىنشىدەن، سايلاۋ ناۋقانىن ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋ ماسەلەلەرى بويىنشا سەمينار- كەڭەس وتكىزىلدى. بۇل جيىندا ءبىز الداعى ەلەكتوراتتىق ناۋقاننىڭ بارلىق قىرلارىن ناقتى تالقىلادىق جانە ەلەكتوراتتىق ۇدەرىستىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارىنا سايلاۋ زاڭناماسى بويىنشا ەگجەي- تەگجەيلى تۇسىنىك بەردىك. ۇشىنشىدەن، حالىقتى الداعى سايلاۋ تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ جونىندە اۋقىمدى جۇمىس باستالدى. اتالعان جۇمىس شەڭبەرىندە سايلاۋشىلاردىڭ سايلاۋ كۇنى داۋىس بەرۋگە كەلۋى ءۇشىن قازاقستاندىقتاردىڭ ازاماتتىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋعا باسا نازار اۋدارىلادى.

- ەلىمىزدەگى سايلاۋشىلار سانى قانشا بولدى؟

- «سايلاۋ تۋرالى» زاڭعا سايكەس ءار جىلدىڭ 1 - شىلدەسىنە جانە 1 - قاڭتارىنا قاراي جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار سايلاۋشىلار تۋرالى مالىمەتتەر بەرەدى. سوندىقتان، قازىرگى ۋاقىتتا بارلىق اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارىندا جانە ورتالىق سايلاۋكومدا سايلاۋشىلار تىزىمدەرى بار. تىزىلىمگە سايكەس، ەلىمىزدەگى سايلاۋشىلار سانى 9 ميلليون 792 مىڭ ادامدى قۇرايدى.

قازىرگى كەزدەگى باستى مىندەت - ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى ءوزىنىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن پايدالانۋى ءۇشىن ءاربىر ۋچاسكە بويىنشا سايلاۋشىلاردىڭ دۇرىس تىزىمدەرىن قالىپتاستىرۋ. بۇل رەتتە سايلاۋشىلار تىزىمدەرىن جاساۋ - ۇزدىكسىز ۇدەرىس ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. وسىعان بايلانىستى تىزىمدەر ءبىز بەكىتكەن كۇنتىزبەلىك جوسپارعا سايكەس سايلاۋشىلاردىڭ تانىسۋى ءۇشىن سايلاۋ كوميسسيالارىنا 28 - اقپانعا دەيىن ۇسىنىلادى. سونىمەن بىرگە، سايلاۋشىلار تىزىمدەرىن تولىقتىرۋ جۇمىسى داۋىس بەرۋ كۇنى دە جۇرگىزىلەدى. سايلاۋشىلار تىزىمدەرىنىڭ دۇرىستىعىنا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جاۋاپتى. جانە بۇل مىندەتتى شەشۋ ءۇشىن بارلىق رەسۋرستار قولدانىلىپ وتىر. سونىمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتىن ازاماتتىق بەلسەندىلىك تانىتۋعا شاقىرعىم كەلەدى. وسىعان بايلانىستى ءبىز سايلاۋشىلارعا ارنالعان ءتيىستى ۇندەۋ قابىلداپ، جاريا ەتتىك. 4 - ناۋرىزدان باستاپ ءوز سايلاۋ ۋچاسكەسىنە بارىپ، وزدەرىن سايلاۋشىلار تىزىمدەرىنەن تەكسەرۋلەرىنە بولادى.

- اعىمداعى ەكونوميكالىق جاعدايات تۇرعىسىندا تالقىعا تۇسەتىن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى قارجى ماسەلەسى بولىپ تابىلادى. بىزگە سايلاۋ ناۋقانىنا جۇمسالاتىن شىعىستار قۇرىلىمى تۋرالى ايتىپ بەرە الاسىز با؟

- ءماجىلىس دەپۋتاتتارىن جانە بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار دەپۋتاتتارىن سايلاۋدى وتكىزۋگە 7 ميلليارد 985 ميلليون 300 مىڭ تەڭگە قاجەت ەتىلەدى. ەلەكتوراتتىق ناۋقانعا جۇمسالاتىن قاراجاتتىڭ ىشىندەگى شىعىنداردىڭ %53 ىن سايلاۋ كوميسسيالارى مۇشەلەرىنە تولەنەتىن ەڭبەكاقى قۇرايدى. بۇل رەتتە، زاڭناماعا سايكەس، مەملەكەتتىك قىزمەتشى بولىپ تابىلاتىن سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ مۇشەلەرىنە ەڭبەكاقى تولەنبەيدى. ءبىراق، ولارعا مەرەكە جانە دەمالىس كۇندەرىندەگى جۇمىسى ءۇشىن ۇستەمەاقى تولەنەدى.

جالپى، سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ مۇشەلەرىنە ەڭبەكاقى تولەۋ ەڭبەك كودەكسىنە سايكەس ناقتى جۇمىس ۋاقىتى ءۇشىن تابەلگە ساي جۇرگىزىلەدى. ال ەكىنشى نەگىزگى ماڭىزدى شىعىستار تارماعى - بۇل ءماسليحاتتار دەپۋتاتتىعىنا كانديداتتاردىڭ سايلاۋ الدىنداعى ۇگىتىن جۇرگىزۋگە ارنالعان شىعىندار. ول - 17,4 پايىز.

ەلىمىزدىڭ زاڭناماسىنا سايكەس مەملەكەت كانديداتتارعا ب ا ق- تا ەڭ تومەن كولەم مولشەرىندەگى ۇگىت جۇرگىزۋ ءۇشىن قاراجاتتى تەڭ ءبولۋ كەپىلدىگىن بەرەدى. ءاربىر كانديداتقا تەلەديداردان 15 مينۋتتىق ءسوز سويلەۋگە، راديودان 10 مينۋتتىق ءسوز سويلەۋگە، سونداي- اق، باسپا باسىلىمدارىندا كولەمى 0,1 باسپا تاباقتان اسپايتىن ەكى ماقالا جاريالاۋعا قاراجات بەرىلەدى.

جالپى العاندا، تەك وسى ەكى باپ بويىنشا عانا ەلەكتوراتتىق ناۋقانعا بولىنگەن قاراجاتتىڭ %70 دان استامى جۇمسالاتىن بولادى. شىعىستاردىڭ قالعان بولىگى - بيۋللەتەندەردى باسىپ شىعارۋعا، دىبىس جانە بەينەروليكتەردى ازىرلەۋگە جانە ولاردى كەيىننەن تەلەديدار مەن راديودا اينالدىرۋعا، بيلبوردتاردى، سىرتقى جارنامانىڭ ءارتۇرلى ەلەمەنتتەرىن ورنالاستىرۋعا جانە باسقالارىنا جۇمسالادى.

- الداعى كەزەڭدە ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى قانداي ماسەلەلەرگە باسا كوڭىل بولمەك؟

- الداعى كەزەڭدە ءبىز ءۇش باعىتقا بارلىق كۇش- جىگەرىمىزدى باعىتتايمىز. ءبىرىنشى باعىت - ساياسي پارتيالارمەن جۇمىس. سايلاۋعا قاتىسۋعا نيەت بىلدىرگەن بارلىق ساياسي پارتيالار وزدەرىنىڭ سەزدەرىن وتكىزىپ، پارتيالىق تىزىمدەرىن بەكىتۋگە جانە بىزگە ۇسىنۋعا ءتيىس. بۇل رەتتە، بارلىق وبلىستار مەن استانا جانە الماتى قالالارىنان وڭىرلىك فيليال وكىلدەرىنىڭ سەزد جۇمىسىنا قاتىسۋى مىندەتتى شارت بولىپ تابىلادى.

وسىدان كەيىن ءبىز تىزىمگە ەنگىزىلگەن ءاربىر ادامدى تەكسەرۋدى ۇيىمداستىرامىز. اتالعان رەسىم كونستيتۋتسيامىزدا جانە سايلاۋ زاڭناماسىندا رەگلامەنتتەلگەن. كونستيتۋتسياعا سايكەس جاسى 25 كە تولعان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىندا تۇراتىن جانە ونىڭ اۋماعىندا سوڭعى ون جىلدا تۇراقتى تۇرىپ جاتقان ادام ءماجىلىس دەپۋتاتى بولا الاتىنىن ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىن. سونداي- اق، اتالعان ادامدار سالىق جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان تەكسەرىلەدى.

تۇتاس العاندا، كانديداتتارعا قويىلاتىن تالاپتار مەن ولاردى كەيىننەن تەكسەرۋ جالپىعا بىردەي الەمدىك تاجىريبە بولىپ تابىلادى جانە دەموكراتيالىق ەلدەردىڭ بارلىعىندا قولدانىلادى. بارلىق تەكسەرۋلەر اياقتالعان سوڭ، ءبىز ساياسي پارتيانىڭ ءتىزىمىن تىركەيمىز جانە وعان سايلاۋ الدىنداعى باسەكەگە جول بەرىلەدى.

ەكىنشى باعىت - سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ. وسى كۇندەرى بارلىق جەرگىلىكتى باسپا باسىلىمدارىندا ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسيالارى مۇشەلەرىنىڭ ءتىزىمى جاريالاندى. كەيبىر ۋچاسكەلەردە ءارتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى بوس ورىندار بولدى جانە ءبىز زاڭ نورمالارىنا سايكەس ماسليحاتتارمەن بىرلەسە وتىرىپ ولاردى جاپتىق. ەندى وكرۋگتىك جانە اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارى بويىنشا دا وسىنداي جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. سونىمەن قاتار، جاقىندا ءبىز بارلىق وڭىرلەردە سايلاۋشىلاردىڭ ءوز ۋچاسكەسىنىڭ ورنالاسقان جەرى تۋرالى الدىن الا اقپارات الۋى ءۇشىن سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنىڭ شەكارالارىن جاريالاۋدى ۇيىمداستىرماقپىز.

ءۇشىنشى باعىت - ادىستەمەلىك قامتاماسىز ەتۋ. ءبىز بارلىق وڭىرلەردە سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ مۇشەلەرىنە ارنالعان سەمينارلار ۇيىمداستىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. بۇدان باسقا رەسپۋبليكالىق ب ا ق- تار باسشىلارى ءۇشىن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارىن سايلاۋ بويىنشا ۇگىت ناۋقانىن وتكىزۋ ماسەلەلەرى جونىندە سەمينار ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى. اتالعان سەمينار بارىسىندا ينتەرنەتتە جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۇگىت جۇمىسىن جۇرگىزۋ ماسەلەسى جەكە قارالادى. سونداي- اق، ۇگىت جۇمىسىن جۇرگىزۋ ماسەلەلەرى بويىنشا سايلاۋ ناۋقانىنا قاتىساتىن ساياسي پارتيالاردىڭ وكىلدەرىنە ارنالعان ترەنينگ دە وتكىزىلەدى.

جالپى، ءبىزدىڭ نەگىزگى نازارىمىزدى اۋداراتىن ماسەلەلەر توپتاماسى، مىنە، وسىنداي. وسىلارمەن قاتار، حالىقارالىق ۇيىمدارمەن حالىقارالىق بايقاۋعا قاتىستى جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. سايلاۋ ۇدەرىسىنىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارىنا جانە تاعى باسقالارىنا ارنالعان ادىستەمەلىك قۇرالدار باسىپ شىعارۋ ماسەلەسىنە باسا كوڭىل ءبولىنىپ وتىر.

 

 «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى، 2016 -جىلعى 28 - قاڭتار