تانىمال تاريحشى عالىم «قازاق حاندىعىنىڭ كۇنى» دەگەن داتاعا لايىق ەكى كۇندى اتادى
ءبىرى - 2014 -جىلدىڭ 11 -قاراشاسى. بۇل كۇنى ەلباسى رەسمي تۇردە ءوز جولداۋىندا قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن اتاپ وتەتىندىگىن جاريا ەتتى.
ەكىنشى، 2015 -جىلدىڭ 11 -قىركۇيەگى. بۇل كۇنى ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن استانادا 550 جىلدىققا ارناپ سالتاناتتى جيىن بولدى، دەدى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى بەرەكەت كارىبايەۆ ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى مەن «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن مەرەكەلەۋ قورىتىندىلارىنا وراي وتكىزگەن بىرلەسكەن القاقوتان اڭگىمەسىندە.
- قازىرگى قازاقستان اۋماعىنداعى مەملەكەتتىلىك تاريحى ءبىزدىڭ جىل ساناۋىمىزعا دەيىنگى IX- VIII عاسىرلاردان باستاۋ الادى. ەجەلگى سكيفتەر، ساقتار، سارماتتار، ودان كەيىنگى عۇندار، ۇيسىندەر، قاڭلىلار، تۇرىك ءداۋىرى مەن وعىز- قىپشاق داۋىرىندەگى قاعاناتتار مەن حاندىقتار، التىن وردا كەزەڭىندەگى حاندىقتار - وسىلاردىڭ ءبارى قازاق حاندىعىنىڭ تاريحي تامىرلارى. ەجەلگى جانە ەرتە ورتا عاسىرلارداعى مەملەكەتتىلىك ۇدەرىسى قازاقستان اۋماعىندا ساباقتاستىق پەن ۇزدىكسىزدىك نەگىزىندە دامي كەلە، ۇلتتىق مەملەكەتكە - قازاق حاندىعىنا ۇلاسادى. ال قازاق حاندىعىنىڭ تاريحى ءتورت عاسىرعا سوزىلىپ، XIX عاسىردىڭ ورتاسىنا دەيىن جالعاسقانى بارشاعا ءمالىم. مىنە، وسىنى بىزدەر، تاريحشىلار قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويىن مەرەكەلەۋ بارىسىندا باس قوسقان حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق عىلىمي جيىنداردا، دوڭگەلەك ۇستەلدەردە، سۇحباتتارىمىزدا قالىڭ كوپشىلىكتىڭ ساناسىنا جەتكىزۋگە تىرىستىق.
جالپى العاندا، تاريحشىلارىمىز وسى باعىتتا جاقسى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ، ءتاۋىر ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى. زەرتتەۋلەردىڭ بىرنەشە باعىتتا جۇرگەنىن كورۋگە بولادى. ولاردىڭ العاشقىسىنا - قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىنا قاتىستى دەرەكتەر مەن دايەكتەرگە ارنالعان ارنايى عىلىمي- زەرتتەۋلەر جاتادى. سولاردىڭ ىشىندە شوقتىعى بيىك تۋىندىلار قاتارىنا تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، س. تورايعىروۆ اتىنداعى پاۆلودار مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى لاۋرا ءجۇسىپوۆانىڭ «XV- XVIII ع ع. قازاق حاندىعى» اتتى مونوگرافياسىن جاتقىزار ەدىم.
زەرتتەۋ باعىتتارىنىڭ كەلەسىسى - قازاق حاندارىنىڭ ءومىرى مەن تاريحي تۇلعاسىنا ارنالعان عىلىمي- تانىمدىق جانە ەنتسيكلوپەديالىق- انىقتامالىق جيناقتار. وسى رەتتە تۇركىستان قالاسىنداعى حالىقارالىق قازاق- تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ تاريحشىلارى شىعارعان «قازاق حاندارى» ، ەلىمىزگە بەلگىلى عالىم، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ت. وماربەكوۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ دارا تۇلعالارى. قازاق حاندارى» كىتاپتارىن ايتۋعا بولادى. بۇل ارادا ءوزىمنىڭ «قازاق حاندارى. كازاحسكيە حانى. Kazakh Khans» اتتى قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا عىلىمي- تانىمدىق ەڭبەگىمدى دە ايتا كەتۋدى ارتىق كورمەيمىن.
عىلىمي جيىندار ەلىمىزدىڭ باس قالالارى - استانا مەن الماتىدا، بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا، تۇركىستان، سەمەي، ارقالىق، جەزقازعان سەكىلدى ۇلكەن قالالارداعى جوعارى وقۋ ورىندارى عالىمدارىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكىزىلدى. بۇل ءىستى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ سالالارى مەن تارماقتارى دا ودان ءارى جالعاستىردى. جالپى العاندا، 2015 -جىلى ەلىمىزدە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي جۇزدەن اسا عىلىمي شارالاردىڭ وتكەنى بەلگىلى. ولاردىڭ ءبارى اقپارات كوزدەرى ارقىلى قالىڭ جۇرتشىلىققا كەڭ ناسيحاتتالدى. قىسقاسى، جىل بويى حالىقتىڭ مەرەيى ۇستەم بولدى، رۋحى بيىككە سامعادى. ەندى جىل سايىن قازاق حاندىعىنىڭ كۇنى دەپ ءبىر ۋاقىتتى ناقتى بەلگىلەپ، سول كۇنى زيالى قاۋىم، تاريحشىلار قازاق حاندىعىنىڭ تاريحىنا قاتىستى كوپتەگەن ماسەلەلەردى ورتاعا سالار ەدى.
مەنىڭ ويىمشا، قازاق حاندىعىنىڭ كۇنى دەگەن داتاعا ەكى كۇن لايىقتى سەكىلدى. ءبىرى 2014 -جىلى 11 قاراشا - بۇل كۇنى ەلباسى رەسمي تۇردە ءوز جولداۋىندا قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن اتاپ وتەتىندىگىن جاريا ەتتى. ەكىنشى، 2015 -جىلى 11 -قىركۇيەك - ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن استانادا 550 جىلدىققا ارناپ سالتاناتتى جيىن بولعان كۇن، - دەدى تاريحشى.
