قىتايداعى ناعاشىلارىمنان كەلگەن حات

نۇر- سۇلتان. قازاقپارات - مەندە اتا دا، اجە دە بولماپتى. ناعاشى دەگەن جۇرتتى دا بىلمەي وستىك. بار بىلەتىنىمىز اكە- شەشەمىز. ءبىزدىڭ تۋىستارىمىز كوپ ەدى.

جاناستان تارايتىن التى ۇلدىڭ تورتەۋى ءۇرىم- بۇتاقتارىمەن شەكارادان ءبىر وتكەن. كەلە سالعاندا ءار ءبىرىن ءار وبلىسقا شاشىراتىپ جىبەرگەن. ون جىلدان سوڭ ەستەرىن جيىپ، ءبارى الباننىڭ كونە قونىسى جەتىسۋعا اياق تىرەپ، قايتادان ءبىر اۋىلدا باس قوسىپ، ءتۇتىن تۇتەتكەن. ءبىزدىڭ اكە- شەشەمىز كوشىپ كەلگەن ءماتىبۇلاقتىڭ اتاۋى جەتپىسىنشى جىلدارى روسلاۆل بولعان ەكەن. جەتپىستەن تومەن قارايعى باۋىرلارىم وسى اۋىلدا تۋعان.

1968 -جىلعى اعامدى سوزاقباي دەپ ازان شاقىرىپ ات قويىپتى. اتا-انامىز ول كەزدە سوزاقتىڭ قۇمىندا قوي باعىپ جۇرگەن ەكەن. اتامەكەنگە كەلگەلى نەبىر قۇقايدى كورىپ كەلەمىز دەۋشى ەدى. ءبىراق سونىڭ بارلىعى زايا كەتپەدى. ءبىزدىڭ بولاشاعىمىزدى شەگەلەپ كەتتى. ءبىز ەلدە تۋدىق. وسى ەلدىڭ ازاماتىمىز. بالالارىمىز ەگەمەن ەلدىڭ ۇرپاعى. اللا كوكتەن تىلەگەندەرىن جەردەن بەردى.

ناعاشىلار شەكارادان وتپەپتى. مالىن قيماسا كەرەك. شەشەمنىڭ اكەسى ايەلىمەن ۇيدە وتىرعاندا جاسىن ءتۇسىپ، ەرتە قايتىپتى ومىردەن. ەكى ءىنىسىن اتاسى باعىپتى. اتاسى ورازاقىننىڭ ءتورت ايەلى بولعان. الجان ىشىندە شاجا. باي كىسى بولسا كەرەك. سونىڭ كىشى توقالى شەشەمنىڭ ىنىلەرىن ءوز بالاسىنا قوسىپ ءوسىرىپتى. مەنىڭ دە ءتورت شەشەم بولدى دەپ وتىراتىن انام، مارقۇم.

توقسانىنشى جىلى اكە- شەشەم بارىپ كەلدى تۋعان توپىراقتارىنا. اكەمنىڭ وندا قىزايعا بەرگەن اپكەسى قالىپتى ءساني دەگەن. كوزى جوق قازىر، جيەندەر بار. سوسىن ناعاشى اعالار بار بولدى. شەشەمنىڭ كىشى شەشەسى ءتىرى كەزى ەكەن. سول بارعانىندا باقۇلداسىپتى. ەندى سەنى كورمەيمن عوي دەپ.

اكەم بۇل دۇنيەدەن قايتقان سوڭ ءتوسقالتاسىنان تاستاماي جۇرەتىن بلوكنوتىن اقتارىپ وتىرىپ قىتايداعى تۋىستاردىڭ مەكەن-جايىن جازىپ العان ەدىم. جازبالارىنىڭ ءبارى توتەشە ەدى. قازاقشا جازىلعانىن تەرىپ السام كەرەك. سول مەكەن-جايعا ستۋدەنت بولىپ قالاعا كەلگەن كەزدە حات جازىپ جىبەردىم.

سول حاتقا جاۋاپتى ەكى-ءۇش جىل وتكەن سوڭ ءبىر بالا اكەپ بەردى. ۋنيۆەرسيتەتتى ءبىتىرىپ جاتقان كەز. بىرەۋ ەسىكتىڭ قوڭىراۋىن باستى. ەسىكتى اشتىم. شىنار دەگەن كىسى كەرەك ەدى دەپ ەكى جىگىت تۇر ءوزىم قاتارلى. تاڭ قالىپ تۇرمىن. مەنمىن شىنار دەگەن. ولاردا ماعان ءبىر ءتۇرلى سەنىڭكىرەمەي قارادى. ۇلكەن كىسى شىعار دەپ ويلاپ كەلىپ ەدىك دەيدى. ءسىز قىتايداعى ناعاشىلارىڭىزعا حات جازدىڭىز با دەدى. حاتتى ۇمىتقالى قاي زامان. جازدىم، ءبىراق ەشكىم جاۋاپ جازبادى عوي وعان دەيمىن. ءبىز سول حاتىڭىزعا جاۋاپ الىپ كەلدىك دەدى ەكى جىگىتتىڭ ءبىرى. سويلەۋ مانەرىنەن ورالمان ەكەنى ءبىلىندى. ۇيگە كىرگىزىپ، شاي قويىپ، داستارحان باسىندا اڭگىمەلەستىك.

ۇلكەن ناعاشىمنىڭ ۇلكەن ۇلىنىڭ قاينىسى ەكەن. الماتىداعى ساۋلەت اكادەمياسىندا وقيتىن ستۋدەنت ءوزى. مەن تۇراتىن اپكەمنىڭ ءۇيى دە سول ماڭايدا ەدى. سودان بىرتىندەپ ناعاشىلاردان حابار الىپ تۇردىق. جىل سايىن ءبىرى كەلىپ قۋانتىپ كەتەدى. ءبىزدىڭ ۇلكەندەر بارىپ قاۋىشىپ قايتىپ ءجۇر دەگەندەي. جاقىندا كەنجە ناعاشىم كەلدى كەمپىرىمەن. اتاسىنىڭ باي بولعانىن، مالىن كەيىن وكىمەت تاركىلەگەنىن، بايدىڭ بالاسى بولعانى ءۇشىن كوپ قيىندىق، قۋدالاۋ كورگەنىن اڭگىمەلەپ، ءبىراز جىرعاپ قالدى.

كەلگەن ناعاشىنىڭ بارىنە كوشىپ كەل دەيمىز. ولار جوق، اتىسپاققا ەسكى جاۋ جاقسى دەپ قانسۋلارىن قيمايدى. بالالاردى جىبەرەمىز دەيدى. ءسويتىپ بىرەۋىنىڭ ۇلى وسىندا كەلدى، ازاماتتىق الدى. كىشى ناعاشىمنىڭ بەس ۇل، ءبىر قىزى بار ەكەن. ۇلكەن ۇشەۋىن جىبەرەم دەپ ۋادە ەتتى. ءوزىم سوندا قالا بەرەم دەپ بۇ كىسى دە مالىن قيماي، جايلاۋىن جاتقا بەرگىسى كەلمەي وتىر. جاستار ۇيرەنىسە بەرسىن. ولارعا وڭاي عوي دەيدى. قىزى قانسۋشا وقيدى ەكەن. وقيتىن بالاعا وبال قىلىپسىڭدار دەيمىن. ءبىز رەنجىسەك، وزدەرىڭ ورىسشالىسسىڭدار دەپ ول بىزگە رەنجىدى. مىنا تەلەديدار دەگەنىڭ ءبىر قازاقشا سويلەمەدى عوي كەلگەلى دەپ. مەدەۋگە بارسا، وندا دا ءبىر سالتاناتتى جيىن تۇتاس ورىسشا ءوتىپتى. ءاي، سوندا دا ءبىز سەندەردەن كوش ىلگەرىمىز دەيمىن. جەر كوپ، تاس جول بار، موتومەن جۇرگەن جوقپىز دەسەم، وعان جەڭىلەدى، ءيا ءبىزدىڭ تۇرمىس ءالى دە ءيت تىرلىك ەكەن دەپ.

«ءاي، جيەن، قانسۋ دەگەن سوزگە كونەتىن حالىق. ەبىن تاۋىپ، ءسوزىڭدى ايتساڭ، بولارىنا توقتايدى عوي. سىيلايدى قازاقتى...» دەيدى. ناعاشىمنىڭ كەي قىلىقتارى شەشەمنىڭ مىنەز قۇلقىن ەسكە تۇسىرە بەردى. ۇقساماساڭ تۋماعىر دەگەن وسى. ءبىر تۋعان سوڭ ۇقسايدى ەكەن عوي. شەشەمدە دە مورت سىناتىن، شورت كەسەتىن ءبىر مىنەز بار ەدى.

ناعاشىمنىڭ كەلىنشەگى وزىنەن كوپ جاس كىشى. جەڭگەي جاس قوي دەسەم، ونىڭ سىرى مىنادا دەيدى. ۇيلەنەتىن ۋاقىتتا باي بالاسى بولىپ قۋعىندالىپ، قولداعىنىڭ بارىنەن قاعىلعان كەز، قول قىسقا بولىپتى. ەس توقتاتىپ، مال جيعان سوڭ بارىپ ءبىر- اق ۇيلەنەدى. جەڭگەم ون جاس كىشى ەكەن. ەرلەپسىز عوي، ابدەن شال بولعاندا جاس كەلىنشەك الىپ دەپ كۇلدىم. جيەنجان، شالەكەڭ ەمەس، مالەكەڭ الادى عوي بىزدە دەگەنى. ءالى دە سول. بۇرىنعىنىڭ قىرىق جەتىسىن بەرمەسە دە، كەلىندى ون، ون بەس قاراعا الادى ەكەن. و مۇنداي بولسا، مەنىڭ قىرىق الا شۇبار تايىم قايدا دەپ مەندە جيەندىگىمدى ايتىپ ولاردى ءبىر كۇلدىردىم.

اۋىلدىڭ قازاقتارىن كورىپ، اڭگىمەسىن تىڭداپ، ءماز-مەيرام بولدىق. ەلگە كەلگىسى بار. ءبىراق جاس كەلگەن سوڭ ول توپىراقتى دا قيمايدى. ءتىلى جاتىق، سالتقا بەرىك وزدەرى. قىزىمدى قازاقشا وقىتپاي، مەن قاتەلىك جاساپپىن دەپ وكىنىش ءبىلدىرىپ كەتتى. ناعاشى، بالانىڭ كەلەشەگىن ويلاپ مەنىڭ اكەم ەرتە كەلىپتى ەلگە، ءسىز دە بالانىڭ كەلەشەگىن ويلاپ، بەرى وتكىزە بەرىڭىز دەپ ءبىز قالدىق. ءسوزىڭ ءجون ەكەن دەپ وي ءتۇيىپ كەتتى. ءسىز كەلسەڭىز، ءبىز ورىسشا سويلەگەنىمىزدى قويار ما ەدىك دەسەم، وعان ءماز بولدى. اتامەكەندى ءبىر كورۋ ارمان ەدى، ەندى وسىندا كەلۋدى ارماندايمىن دەپ قۋانىپ كەتتى.

(2015 - جىل)

جۋرناليس، اۋدارماشى شىنار ءابىلدا

blogtime.kz