قازاق نەگە مۇستافا وزتۇرىك پەن قانات يسلامدى جاقسى كورەدى؟
ايتپەسە، مۇستافانىڭ گەرمانياداعى جاعدايى الدەقايدا جاقسى، بەدەلى قانشاما جوعارى ەدى.
قاناتتى اسپاناستى ەلى الاقانىنا ۇستاۋعا دايىن تۇردى. ۇلتىنا قاراماي، قىتايدىڭ اتىنان وليمپياداعا قاتىستىردى. ءبىراق قوس باتىرىمىز دا «وزگە ەلدە سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول» دەگەن ماقالدى بويلارىنا مىقتاپ ءسىڭىرىپتى. بارلىعىنان باس تارتىپ، قازاق ەلىن تاڭدادى. وسى ءۇشىن دە ۇلكەن قۇرمەتكە لايىق.
بۇل جولعى اڭگىمە ءتىرى بولعاندا بيىل الپىسقا تولاتىن اردا ازاماتىمىز مۇستافا وزتۇرىك تۋرالى.
مۇستافا وزتۇرىك دۇنيەدەن وتكەن كەزدە ءتورت جاستا عانا ەكەنمىن. سوندىقتان ول كىسىنىڭ ءتىرى كەزدەگى بەينەسىن كورۋ باقىتى بۇيىرعان جوق. ءبىراق مەكتەپكە بارىپ، ءارىپ تانىعاننان كەيىن ەسىمىن بىلە باستادىق.
حالقىنىڭ اياۋلى ۇلدارىنىڭ ءبىرى بولعان ازاماتتىڭ ارامىزدا جوقتىعىنا دا جيىرما جىلداي ۋاقىت ءوتىپتى. ءتىرى بولعاندا، الپىسقا كەلەدى ەكەن. جىل باسىندا وسى مەرەيتويدى قالاي وتكىزەدى ەكەنبىز دەپ ويلاپ جۇرگەنمىن.
ۋاقىت دەگەن جىلدام. انە-مىنە زۋىلداپ قاراشا ايى دا جەتىپ كەلدى. باستى قۋانىش، بەس اعاشتاعى ەسكەرتكىش جاڭاردى. جۇرەك ورنىنا ءتۇستى. وسىدان ون جىل بۇرىن قويىلعان ەسكەرتكىش كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىعا قويماپ ەدى.
ءبىز اسىقپايتىن ەلمىز عوي. سول ولقىلىقتى ەندى عانا تۇزەي الدىق. بۇعاندا دا شۇكىر! مۇستافانىڭ تويىن قولدارىنان كەلگەنشە جاقسىلاپ وتكىزۋگە تىرىسقان ازاماتتارعا العىستان باسقا ايتارىمىز جوق.
المانيا مەن تۇركيادان ايەلى، قىزدارى، تۋعان-تۋىستارى كەلىپتى. ۇلكەن قىزى نەسليحان ەلىمىزدەگى تەلەارنالاردىڭ بىرىنە سۇحبات بەرىپ جاتقانىن كوزىم شالىپ قالدى. ەندى قازاقستانعا جىلىنا ءبىر كەلىپ تۇرامىز دەيدى.
شامالارى كەلسە تاريحي وتاندارىنا كەلىپ تۇرار. اۋەلى جۇرەكتىڭ تۇبىندەگى مۇز ەرىسە... ايتپەسە، كەزىندە جارى ءنۇريلا ءبىراز جىل رەنجىپ، ەشكىمگە سۇحبات بەرمەي ءجۇردى. تۋعان-تۋىستارىن تۇسىنۋگە بولادى. ەلىنە ۇلكەن ساعىنىشپەن كەلگەن ازاماتتىڭ بەس جىلعا جەتپەي سۇيەگىن ستامبۇلدان ۇشاقپەن كۇتىپ الۋ كىمگە-كىمگە دە وڭاي سوقپاسى انىق.
مۇستافا بەيبىت كۇننىڭ باتىرى سەكىلدى. قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارى ەلگە كەلدى. ونىمەن بىرگە قازاقتىڭ رۋحى تىرىلگەندەي ەدى. ويتكەنى ورىستانىپ كەتكەن قوعام «قازاعىم» دەگەن ازاماتتار مەن باتىر جىگىتتەرگە ءزارۋ-ءتىن. مىنە، وسىنداي تالاپقا ساي تۇلعالاردىڭ ءبىرى مۇستافا وزتۇرىك بولاتىن.
كابەن ۇلىنىڭ تاعدىرى وڭاي بولماپتى. اتا-بابالارى 1930-جىلداردىڭ ورتا تۇسىندا قىتايدىڭ قىسىمىنا شىداماي، پاكىستان ارقىلى ءۇندىستانعا وتكەن. سول كوشتە بولعان حاليفا التاي اتامىز ءوزىنىڭ ءبىر ەستەلىگىندە «18 مىڭ ادامنان 5 مىڭى عانا ءۇندى ەلىنە امان-ەسەن ورالدى. ولاردىڭ جارتىسىنا جۋىعى سول جاقتا وبا اۋرۋىنا شالدىعىپ، قايتىس بولدى. 1950-جىلداردىڭ ورتا تۇسىندا ءتىرى قالعان 1500 ادام تۇركياعا كەلىپ قونىستاندىق» دەپ جازادى.
ءتىرى قالعانداردىڭ ىشىندە تولەبايدىڭ بالاسى كابەن دە بولعان. كابەننىڭ نەمەرە اعاسى قۇسايىن قىتايدان پاكىستانعا كەلگەن قازاقتاردى تۇركياعا باستاپ اكەلگەن جولباسشى ەكەن. تەكتى اۋلەتتىڭ ۇرپاقتارى دەسەدى. لاۋازىمدى قىزمەتتەر اتقارعان.
كابەن ەكى ايەل الىپتى. العاشقى جارى ماليكەدەن ۇرپاق بولماعان. سودان 1941-جىلى 15 جاستاعى ءرازياعا ۇيلەنەدى. ءبىراق ءرازيانىڭ العاشقى ەكى بالاسى شەتىنەپ، كابەننىڭ كوڭىلى ودان سايىن ءپاس تارتادى. سودان 1954-جىلى كايسەرى قالاسىنا قاراستى مۇساحودجالى اۋىلىندا مۇستافا دۇنيەگە كەلەدى. ونىڭ ارتىنان ءبىر قىز ەرەدى. ەسىمى - فەرۋحان.
اناسىنىڭ ايتۋىنشا، ەكى ايەل تاتۋ-ءتاتتى تۇرعان كورىنەدى. كابەننىڭ بايبىشەسى ماليكا مۇستافا مەن فەرۋحاندى ءوز بالاسىنداي جاقسى كورىپتى. ەكى انانىڭ اراسىندا وسكەن مۇستافانى ەشكىم بەتىنەن قاقپاعان. ستامبۇلداعى ورتا مەكتەپتەردىڭ بىرىندە ءبىلىم العان. كەيىننەن تايۆانداعى ەكسپەريمەنتالدى ۋنيۆەرسيتەتتى جانە سول ەلدەگى حالىقارالىق قاتىناستار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن قوسا بىتىرگەن.
قىتايعا وقۋعا تۇسكەندە ونىڭ جاسى نەبارى 14 تە بولىپتى. وسى ەلدە ءجۇرىپ كورەيدىڭ كونە سپورت ونەرى تاەكۆوندونى ۇيرەنەدى. ايتپەسە، ونىڭ بالا كەزگى ارمانى جۋرناليست بولۋ ەدى. كەيىن گەرمانيانىڭ كەلن، ميۋنحەن جانە تۇركيانىڭ ستامبۇل قالالارىندا ءوزىنىڭ تاەكۆوندو مەكتەبىن اشتى.
اتاقتى بريۋس ليدە ءتورت دان بولسا، مۇستافا التىعا جەتكىزدى. ءبريۋستىڭ مۇستافادان باستى ارتىقشىلىعى، اكتەرلىك شەبەرلىگىندە. قازاقستانداعى دوستارىنىڭ ءبىرى بولعان تالعات تەمەنوۆ مۇستافانىڭ اكتەرلىك قابىلەتى جايلى بىلاي دەيدى:
- ول 1986-جىلى ستامبۇلدا تۇسىرىلگەن «الاتاي» فيلمىندە قاراجورعانى ءوزى ويناپ بەرگەن. XX عاسىردىڭ ورتا تۇسىندا باتىس ەلىندە شىعىس سپورتشىلارىن كينوعا ءتۇسىرۋ ۇلكەن موداعا اينالدى.
اسىرەسە، بريۋس ليگە دەگەن قىزىعۋشىلىق كۇشتى بولدى. ودان كەيىن دجەكي چان شىقتى. تۇركيا وسى ماقساتتا مۇستافا وزتۇرىكتى وزدەرىنىڭ «دجەكي چانى» رەتىندە كوردى. قولدانباق بولدى.
ءبىراق مۇستافانىڭ مىنەزى كوپ نارسەگە كونە بەرمەيتىن. ول ءوزىنىڭ بالا-شاعاسىمەن بىرگە گەرمانياعا كەتىپ قالادى. ونىڭ اكتەرلىك قابىلەتىنە قاراعاندا، نەگىزگى تالانتى سپورتتا ەدى. سونداي-اق ءوزىنىڭ كاسىبي ماماندىعى جۋرناليست قوي. قىزىعىپ جازعان تاقىرىپتارى بولدى.
مۇستافا قازاقستانعا كەلگەننەن كەيىن تاەكۆوندو سپورتىنان رەسپۋبليكالىق فەدەراتسيا قۇرىپ، سونىڭ پرەزيدەنتى بولدى. سوسىن ەل تاريحىندا العاش رەت تاەكۆوندوشىلاردى حالىقارالىق جارىستارعا تۇركياعا جانە امەريكاعا اپارىپ، ءىرى جەڭىسپەن ورالىپ ءجۇردى. ءبىر كەزدەرى: «مەن الەمدى كوردىم. ەندى ءوز ەلىمدى كوردىم. نەسىن ايتاسىز، ۇلكەن ايىرماشىلىق. سوندىقتان ەلىمە ءوز بىلىمىممەن، كۇشىممەن كومەكتەسۋ ءۇشىن ەلدە قالۋعا بەل شەشتىم»، - دەپ ەدى. تاعى بىردە:
- بىزدەر ەندى شەتەلدە ءجۇرمىز. كەيدە ويلايسىڭ، «بارلىعىنىڭ ەلى بار، مەنىڭ ەلىم قايدا؟»، - دەپ!
مۇستافا قالاعان قازاق تاەكۆوندوسى كەڭىنەن قانات جايعان. ارمان شىلمانوۆ وليمپيادا ويىندارىندا قولا جۇلدە الدى. ازيا ويىندارىندا توپ جارعان قىز-جىگتتەرىمىز تاعى بار. بۇگىندە بۇل سپورتتى سەرىك ەتكەن ەلىمىزدە 11 مىڭ سپورتشى بار ەكەن.
سوندىقتان وزتۇرىك ولگەن جوق، جۇرگەن ءىزى ەلىمىزدىڭ بارلىق اۋماعىندا دا سايراپ جاتىر.
ول ءسال ەرتەرەكتە «چەمپيون بولۋ - وڭاي، ادام بولۋ - قيىن» دەگەن ەدى. ول وسى ەكى اتاققا لايىقتى ازامات بولدى. ۋاقىت وتەدى، كەتەدى. ال، قازاق حالقى الاشتىڭ ايبوزىن ۇمىتا قويار ما ەكەن؟! ءاي، قايدام، ونداي ادامدى ۇمىتۋ قيىن شىعار.
بەك تولەۋوۆ
Baq.kz
