ءتۇسىرىلىپ جاتقان «قازاق ەلى» فيلمى «كوشپەندىلەردىڭ» كەرىن قايتالاماي ما؟

استانا. قازاقپارات - جاقىندا «قازاق فيلم» كينوستۋدياسى «قازاق ەلى» سەريالىنىڭ كەيبىر كورىنىستەرى ءتۇسىرىلىپ جاتقان الماتى وبلىسى، ۇيعىر اۋدانى، شوشاناي اۋىلىنىڭ ماڭىنا پرەسس-تۋر ۇيىمداستىردى.

ىلە الاتاۋىنىڭ ەتەگىنەن باستالىپ 300 شاقىرىمعا دەيىن جۋىقتايتىن جوڭعار الاتاۋىنىڭ ەتەگىندەگى دىتتەگەن جەرگە پالەنشە اتتىڭ كۇشىنە تەڭ كولىكپەن سامعاساق تا، «قاشان جەتەمىزگە» سالعان پەندەۋي شىدامسىزدىعىمىز اڭعارىلىپ قالىپ جاتتى.

الاتاۋدىڭ ەتەگىمەن شىعىسقا قاراي سوزىلعان جول قالانىڭ ومىرىنە بوي ۇيرەتىپ دالانىڭ كەڭدىگىن سەزىنۋدەن قالىپ بارا جاتقان ءبىزدىڭ ەسىمىزگە مۇقاعاليدىڭ «بولمايدى ميىڭ جەتىپ، مۇنشا جەردى، قالايشا اتا-قازاق يەمدەندى؟» دەگەن ولەڭ جولدارىن ءتۇسىردى.

وسى دالادا حاندىق قۇرعان بابالارىمىزدىڭ ەڭبەگىن قالىڭ ەلگە كورسەتەمىز دەگەن نيەتپەن باستالعان سەريال ويداعىداي بولسا ەكەن دەگەن ءۇمىت تە دەمىمىزدى ىشىمىزگە ساقتاتقان. تاريحي فيلم دەگەندە «كوشپەندىلەر» ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى.

تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن الۋان جانرداعى شەتەلدىك كوپ كينو ەلىمىزدىڭ ەكرانىن تۇگەل جاۋلاپ العان ەدى. ەكراننان ءوزىن ەمەس وزگەنى كورۋدەن جالىعا باستاعان قازاق كورەرمەنىنە «كوشپەندىلەر» دەگەن كينونىڭ تۇسىرىلەتىنى سول تۇستا ۇلكەن ءۇمىت سىيلاعان بولاتىن. داقپىرتى باياعىنىڭ ءۇش جۇزگە ساۋىن ايتقان ءدۇبىرلى تويىنان كەم بولماعان فيلمگە سول كەزدەگى ۇكىمەت ارنايى قاۋلى قابىلداپ، مەملەكەتتىڭ قارجىسىنان 34 ميلليون دوللار ءبولىنىپ، 25 ەلدەن 160 مامان شاقىرىلىپ، ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى ەكى جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان بولاتىن. جەلپىنتىپ جەلىكتىرە شۋلاتقانمەن كوڭىل كونشىتە قويماعان «كوشپەندىلەر» وزىنە بولىنگەن قارجىنىڭ دا، سارىلا كۇتكەن ەلدىڭ ءۇمىتىن دە اقتاي الماي قالدى.

گولليۆۋدتىڭ ەكشن جانرىنان شارشاپ، قازاقتىڭ ءيىسى اڭقىعان فيلم كورەمىز دەگەن جۇرت ءدال سول گولليۆۋدتىڭ ستيلىن كوشىرىپ بەرگەن كينونى كورىپ «نە جىلارىن، نە كۇلەرىن» بىلمەگەنى راس. سىنشى اشىربەك سىعاي «كوشپەندىلەردى» كورگەن سوڭ «باسقا بىرەۋدىڭ كيىمىن كيىپ تويعا بارعانداي بولىپ تۇرمىن» دەگەن ەكەن.

 ۋاقىت دوڭگەلەگى العا جىلجىعان سايىن كينو الەمى دە جاڭاردى. ۇلكەن ەكراننان تاريحي فيلم كورسەتۋ قارقىنى ءبىراز سايابىرسىپ، ءتۇرلى تاريحى سەريالدار سۇرانىسقا يە بولا باستادى. قىتاي رەجيسسەرلەرى تۇسىرگەن «شىڭعىس حان»، تۇرىك ەلىنىڭ «سۇلەيمەن سۇلتان»، كارىستىڭ «جۋمونگ حانزادا» اتتى تاريحى سەريالدارىن كورىپ، داعدىلانا باستاعان قازاق كورەرمەنىنىڭ ەندى ءوز تاريحىمىز جايلى باياندايتىن، ءوز رەجيسسەرلەرىمىز تۇسىرگەن سەريال كورۋگە دەگەن ءۇمىتى وياندى. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي «قازاق ەلى» اتتى سەريالدىڭ تۇسىرىلە باستاعانى سول ءۇمىتتى ۇكىلەپ قويعانداي.

 شوشاناي اۋىلى ماڭىنداعى قىزىل توبە، دومالاق توبە، قارا قىرقا اتالاتىن جوتالار مەن كولدەمە جازىعىنداعى ءتۇسىرىلىم توبى كىشىگىرىم «قازاق فيلم» ستۋدياسىن كوزىڭىزگە ەلەستەتەدى. باسپاءسوز ءماسليحاتىندا رەجيسسەر رۇستەم ابدىراشەۆ: «مۇنداعى جوتالاردىڭ جان جاعىندا ءۇيسىن ءداۋىرىنىڭ وبا- قورعاندارى كوپ ەكەن. بۇل جەرگە كەلگەندە وسىنداعى ءار سانتيمەترگە اتا- بابالارىمىزدىڭ قانى ءسىڭىپ، تەرى توگىلگەنىن تاعى ءبىر ۇعىندىم. ءدال وسى جەردە «قازاق ەلى» فيلمى ارقىلى اتا- بابالارىمىزدىڭ بەينەسىن جاڭعىرتىپ جاتقانىمىز تەگىن ەمەس شىعار، كەيدە ولاردىڭ ءارۋاعى ءبىزدى قولداپ وتىرعانداي سەزىمدە بولامىن»، -  دەدى. سونداي-اق، ءتۇسىرىلىم جۇمىستارىنىڭ بۇدان ءارى قاپشاعايدا، سوسىن «قازاق فيلم» كينوستۋدياسىنداعى دەكوراتسيادا جالعاساتىنى ايتىلدى. ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى رەسمي تۇردە قىركۇيەكتىڭ باسىندا باستالعان تەلەۆيزيالىق جوبا ماتەريالىنىڭ 40 پايىزى دايىن بولىپ، مونتاج جۇمىستارى دا قاتار اتقارىلىپ جاتىر ەكەن.

سەريالدىڭ پروديۋسەرى ارمان اسەنوۆ مەملەكەتتەن بولىنگەن قارجىنىڭ جۇمسالىپ بىتكەنىن ايتىپ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆ «قازاق فيلم» كينوستۋدياسىنا ارنايى كەلىپ، ۇلكەن جۇمىس باستاۋعا دەم بەردى. قازىر سەريال جانرى سۇرانىسقا يە، مەملەكەت تاراپىنان اقشا ءبولىنىپ، سەڭ قوزعالعان سوڭ وسى فيلمگە اتسالىسقىسى كەلگەن قازاقتىڭ مەتسەناتتارى مەن قارجى ەليتالارىنا، جەكە ازاماتتارعا مۇمكىندىك تۋدىرۋ ءۇشىن «فوند كينو» دەپ اتالاتىن وتاندىق كينەماتوگرافيانى قولداۋعا ارنالعان قوعامدىق قور قۇردىق. قازاقستاندا العاش رەت كراۋدفاندينگ (حالىقتىق قارجىلاندىرۋ) پلاتفورماسى جۇمىس ىستەي باستادى. كەز كەلگەن ازامات «قازاق ەلى» تەلەۆيزيالىق جوباسىنا وسى پلاتفورما ارقىلى ۇلەس قوسا الادى. قارجى جيناۋ «قازاق ەلى» فيلمىنىڭ Qazaqeli550.kz دەپ اتالاتىن رەسمي سايتىندا ءجۇرىپ جاتىر»، -  دەدى.

 مەملەكەت تاراپىنان بولىنگەن قارجىدان بولەك، بۇل فيلمگە قازاقستانعا جۇمىس ىستەۋگە كەلگەن رەسەيلىك «Freedom finance» كومپانياسى 100 ميلليون تەڭگە بولگەن ەكەن. فيلمدە قازتۋعان جىراۋدىڭ ءرولىن سومداۋشى بەكبولات تىلەۋحان: «قازىر ەلدىڭ وتكەن تاريحىن حالىققا تانىستىرۋدىڭ، مەملەكەتتىك سانانى قالىپتاستىرۋدىڭ كينودان وزگە قارۋلى جولى بولماي تۇر. حالىق سەريال ارقىلى تۇرىكتىڭ، كارىستىڭ، قىتايدىڭ تاريحىمەن ەتەنە تانىس. قازاقتا كەرەي مەن جانىبەك دەگەن حانداردىڭ بولعانىنان بەيحابار ادامدار بار. وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن مەملەكەت قازاق ەلىنىڭ نەگىزىن قالاعان حاندار تۋرالى سەريالدىڭ تۇسىرىلۋىنە باستاماشى بولىپ، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە قارجى ءبولدى.

ەلدىكتىڭ نەگىزى بولعان وقيعا تۋرالى كينونىڭ ءتۇسىرىلىپ جاتقانى قالىڭ قاۋىمعا، بيزنەس ەليتانىڭ وكىلدەرىنە ۇلكەن سىن. بيزنەس ەليتا بولسا دا، قاراپايىم ازامات بولسا دا، مەملەكەت تاراپىنان قولعا الىنىپ، باسى باستالعان وسى ءبىر ۇلكەن دۇنيەنىڭ اياعىنا دەيىن جەتۋىنە جانە ساپالى دۇنيە بولارىنا پەيىلدى بولىپ، قالىس قالماسا ەكەن. تاۋەلسىزدىك العان شيرەك عاسىرعا جۋىق ۋاقىت ارالىعىندا مەملەكەتشىل ازاماتتار قالىپتاستى دەپ سەنەمىن. سوندىقتان وسى فيلمدى قولداۋعا شاقىرامىن»، -  دەدى.

 پروديۋسەر مەن رەجيسسەرگە قويىلعان سۇراقتاردىڭ دەنى «كوشپەندىلەردىڭ» تۇسىنداعى ولقىلىقتار قايتالانىپ جۇرمەي مە، سەريالدىڭ 20 سەريادان 10 سەرياعا قىسقارۋىنا بايلانىستى سەناريگە وزگەرىستەر ەندى مە، قارجى نە ءۇشىن جەتپەي قالدى دەگەن ماعىنادا قويىلدى. رەجيسسەر ءوز كەزەگىندە، ەگەر ەكى-ءۇش جىل ۋاقىت بەرىلسە جاقسى بولار ەدى دەگەندى ايتتى.

 بۇنداي ساۋالداردىڭ قويىلۋى جۋرناليستەردىڭ بۇل سەريالعا دەگەن ۇمىتىنەن كۇدىگى باسىم ەكەنىن كورسەتكەندەي. «كوشپەندىلەر» تۇسىرىلگەن تۇستا «قازاق فيلم» مۇنداي ۇلكەن ماسشتابتاعى كارتينالاردى تۇسىرۋگە دايىن ەمەس ەدى. كوركەمدىگى مەن ۇلتتىق ەرەكشەلىكتى تانىتۋ جاعىنان دىتتەگەن مەجەگە جەتە الماعانىمەن، «كوشپەندىلەر» فيلمى كينوستۋديانىڭ تەحنيكالىق قۇرال- جابدىقتارمەن قامتىلۋىنا، وپەراتورلىق شەبەرلىكتىڭ شىڭدالۋىنا، دەكوراتسيا بۇيىمدارىنىڭ كوبەيۋىنە، رەكۆيزيتتەردىڭ جينالۋىنا ەداۋىر وڭ ىقپال ەتكەنى راس. ودان بەرى كينو الەمىنە اقان ساتايەۆ، رۇستەم ابدىراشەۆ سياقتى قازاقتىڭ تاريحىنان حابارى مول، ءوز جۇمىستارىندا ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن ايقىن كورسەتە الاتىن رەجيسسەرلەر كەلىپ قوسىلدى. سارابدال ۋاقىت بۇل ءۇردىستى ءارى قاراي جالعايتىنى كامىل. ءتۇسىرىلىم الاڭىندا رۇستەم ابدىراشيەۆ جۋرناليستەرگە «نوماد» دەپ اتالاتىن كاسكادەرلار توبىن تانىستىردى. «كوشپەندىلەر» ءفيلمى تۇسىرىلگەن كەزدە كينوداعى سوعىس، قىلىشتاسۋ كورىنىستەرىن قوياتىن مۇنداي توپتار شەتەلدەن شاقىرىلعان ەكەن. جۇرە تۇزەلەتىن كوش وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءوز ەلىمىزدە دە قازاق جىگىتتەرىنەن قۇرالعان ات قۇلاعىندا وينايتىن مامانداردى جەتىلدىرىپ، شىڭداپتى.

ءتىپتى، «نوماد» كاسكادەرلار توبىنىڭ بىرنەشە جىگىتى مالايزياداعى «ماركو پولو» ءفيلمىنىڭ تۇسىرىلىمىنە قاتىسۋدا. كينوسىنشىلار «كوشپەندىلەر» فيلمىندەگى شەتەلدىك اكتەرلەردىڭ اتقا وتىرۋ ءتاسىلىنىڭ دە قازاققا جات ەكەنىن سىنعا الىپ ەدى. وسى تۇرعىدان العاندا «قازاق ەلىنە» ءتۇسىپ جاتقان شاباندوزدار بۇل ولقىلىقتى تولتىراتىن بولار دەپ ۇمىتتەندىك.

بۇعان قوسا، «كوشپەندىلەردەگى» كەيىپكەرلەردىڭ كوستيۋمدەرى دە جۇپىنى دەگەن سىنعا ىلىككەن، «جاۋ جۇرەك مىڭ بالا» فيلمى ول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىردى، ءارى كينو فيلمدەرگە ارناپ ۇلتتىق ناقىشتا كوستيۋم تىگەتىن شەبەرلەرىمىز دە وسى جىلدار ىشىندە ءبىراز جەتىستىككە جەتتى.

الايدا، «قازاق ەلىنىڭ» ءتۇسىرىلىم توبى گريمەرلەردى ۋكراينادان الدىرتىپتى. گريمنىڭ فيلمدەگى كەيىپكەرلەردىڭ وبرازىن اشۋعا بەلگىلى ءبىر دارەجەدە اسەر ەتەتىنىن ەسكەرسەك، قازاق حانىمدارىنىڭ بەت- الپەتىنىڭ ارلەنۋى ەندى سلاۆياندىقتارعا جاقىنداپ كەتەتىنى انىق. قىتاي ەلى تۇسىرگەن «شىڭعىس حان» سەريالىنداعى گريمەرلەردىڭ شەبەرلىگىنە قاراپ ءبىزدىڭ حانىمدارىمىزدىڭ دا بەت- بەينەسى ەۋروپالىق ەمەس، تۇركىلىك، ونىڭ ىشىندە قازاقتىق سيپاتتا ارلەنسە، قازاققا الدەقايدا جاقىن بولاتىنىن تۇيسىنەسىز.

«كوشپەندىلەرگە» شەتەلدىك اكتەرلەردىڭ تۇسكەنى وزىندىك كەرى اسەرىن تيگىزگەنى راس. ول تۋرالى كينوتانۋشى باۋىرجان نوگەربەك «ابىلاي (كۋنو بەككەر) ەرالى دەگەن كىشكەنە بالانى كورگەندە وعان دەگەن ىقىلاسىن قولىمەن بالانىڭ يەگىن كوتەرىپ، جاعىنان قاعىپ بىلدىرەدى. مۇنىڭ ءبارى امەريكاندىق فيلمدەگى ءىس- ارەكەتتەر، قازاق ولاي ىستەمەيدى.

قازاق بالاعا سۇيسىنگەندە باسىنان سيپايدى، ارقاسىنان قاعادى دەپ جازعان ەدى. كەز كەلگەن ماماندىق يەسى ءوز ءىسىن اتقارعاندا كاسىبيلىكپەن قاتار ۇلتتىق تانىم- تۇسىنىككە نەگىزدەلگەن تۇيسىككە سۇيەنەرى حاق. قازاق كينوسىن وزگە سيپاتقا ەنگىزىپ جىبەرۋگە بولار بولماس دەتالدىڭ اسەر ەتكەنىن ەسكەرسەك، حاندار تۋرالى سەريالعا تەك ءوز ەلىمىزدىڭ اكتەرلەرى قاتىسىپ جاتقانى مۇنداي ولقىلىقتىڭ بولمايتىنىنا يلاندىرعانداي.

«قازاق فيلم» ۇيىمداستىرعان پرەسس- تۋرعا جۋرناليست رەتىندە رۋحاني ولجاعا كەنەلۋ ءۇشىن بارعانمەن، كينو سالاسىندا قازاق يگەرمەگەن ماماندىقتىڭ كوپتىگىن بايقادىق. تەلەارنالاردا سيۋجەت ءتۇسىرىپ جۇرگەن وپەراتور كوپ بولعانىمەن، كينووپەراتورلىققا يكەمدەلمەي جۇرگەنىمىز، كينوعا مۋزىكا جازاتىن كاسىبي كومپوزيتورلاردىڭ قات ەكەندىگى، قويۋشى- سۋرەتشى بولۋعا دەگەن ىقىلاسىمىزدىڭ ازدىعى، ۆيدەوعا تۇسىرۋشىلەرىمىز كوپ بولعانمەن، ۆيدەوينجينەرلىكتى شىنداپ يگەرۋگە تالپىنبايتىنىمىز، ءانشىنىڭ پروديۋسەرى كوپ بولعانىمەن، سالماقتى جانرداعى كينو جوبالارعا پروديۋسەر بولۋعا ۇمتىلىسىمىزدىڭ ازدىعى، گريمەر دەگەن ونەرگە ماشىقتانباعانىمىز الدىمىزدان شىقتى.

 ءتۇسىرىلىم جۇمىستارىن 5-6 ساعات بويى باقىلادىق. ءبىر كۇندىك ءتۇسىرىلىم فيلمنىڭ ەكى- ءۇش مينۋتتىق ۋاقىتىنا عانا جارايدى ەكەن. حالىق كينوتۋىندىنىڭ قىزىعىن تاعاتسىزدانا كۇتكەنىمەن، شىجىعىنا ونداعى ماماندار باتاتىنى راس. ءار ءتۇرلى جانرداعى فيلمدەردىڭ ءجيى ءتۇسىرىلۋى ونى كورەتىن حالىققا رۋحاني ءلاززات سىيلاپ قانا قويماي، وسى سالاداعى تاپشى مامانداردىڭ ءوسىپ- جەتىلۋىنە ىقپال ەتەتىنى بەلگىلى. تەك باستالعان دۇنيە توقتاماسا يگى...

«قازاق ادەبيەتى» نازىم دۇتبايەۆا.

سايتقا ازىرلەگەن بەيسەن سۇلتان ۇلى