بۇگىن - ۇلتتىق ۆاليۋتا - تەڭگە كۇنى - فوتو

 استانا. قازاقپارات - قازاق ەلى ءۇشىن اعىمداعى جىلعى ءبىرقاتار اتاۋلى داتالارمەن قاتار، ءمان- ماڭىزى جاعىنان بەدەلى جوعارى تاعى ءبىر كۇن بار. ول - ۇلتتىق ۆاليۋتامىز تەڭگەنىڭ اينالىمعا ەنگەن كۇنى.

 ءيا، 1993 - جىلدىڭ قازان- قاراشا ايلارىندا قازاقستان رۋبل ايماعىنان تولىقتاي شىعىپ، 15 - قاراشا كۇنى تەڭگە رەسمي اينالىمعا ەنگەن بولاتىن. ەسكى اقشانى قازاقستاندىق تەڭگەگە ايىرباستاۋ سول جىلدىڭ 15- قاراشاسى كۇنى تاڭعى 8.00-دە باستالىپ، 20 - قاراشا كۇنى 20.00-دە اياقتالعان ەدى.

 ۇلتتىق بانك العاشقىدا 1 تەڭگەنى سول كەزدەگى 1000 رۋبلگە باعالاعان بولاتىن. الايدا، كەيىن ەلىمىزدىڭ ساياسي جانە الەۋمەتتىك، مەملەكەتارالىق قاتىناستارى ەسكەرىلىپ، 1 تەڭگە 500 رۋبل باعامىندا بەلگىلەندى. ەستە بولسا، تەڭگە اينالىمعا ەنەردىڭ الدىندا ءۇش كۇن بۇرىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ:

 «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ۇلتتىق ۆاليۋتا ەنگىزۋ تۋرالى» جارلىق شىعارعان بولاتىن. جالپى، ءتول تەڭگەمىزدى دايىنداۋ جۇمىستارى 1992 - جىلى قولعا الىنىپ، سول جىلدىڭ 27 - تامىزى كۇنى ۇلتتىق بانك تەڭگە كۋپيۋراسىنىڭ ۇلگىلەرىن بەكىتتى. ال ەرتەڭىندە قازاق ۆاليۋتاسىن ومىرگە كەلتىرگەن سۋرەتشىلەر تيمۋر سۇلەيمەنوۆ، مەڭدىباي الين، اعىمسالى دۇزەلحانوۆ، قايروللا ابجالەلوۆتەر انگلياعا اتتاندى.

 1993 - جىلى العاشقى تەڭگە پارتياسى انگليانىڭ ەڭ كونە ءارى ايگىلى «حارريسون جانە ۇلدارى» فابريكاسىندا باسىلدى. تەڭگەنى ەلگە تاسىمالداۋ ءۇشىن ءتورت ي ل-86 ۇشاقتارى تۇماندى البيون ەلىنە 18 مارتە قاتىنادى. ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ العاشقى پارتيالارىن ساقتاۋ ءۇشىن ارنايى جەراستى قويمالارى دايىندالىپ، ءدال وسى قويمالاردان ۇلتتىق تەڭگەمىز ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندەگى بانكتەرگە 8 كۇن ىشىندە جەتكىزىلگەن ەدى.

 بۇل جايىندا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بىلاي دەپ ەسكە العان ەدى: «ي ل-76» ءتورت ۇشاعىن جالداپ الىپ، اقشامىزدىڭ 60 پايىزىن تاسىپ اكەلدىك. بۇل وتە قۇپيا وپەراتسيا ەدى. قۇجاتتارعا: «مەملەكەت باسشىسىنىڭ سالىنىپ جاتقان رەزيدەنسياسىنا كەرەكتى مۇلىك» دەپ جازىلدى. وعان دەيىن وبلىستاردا جەراستى قويما جاساتىپ قويدىق. ءتورت ۇشاق اپتاسىنا لوندون- ورال، ودان وبلىستارعا دەيىن ءارلى- بەرلى ون سەگىز رەيس جاساپ تۇردى. 12 - قاراشانى مەن اقشانى ەنگىزۋ كۇنى دەپ جاريالادىم. جيىرما كۇنگە جەتەر جەتپەس ۋاقىت قالدى. ۇ ق ك باسشىلارىنىڭ ءبارىن وپەراتسيانى وتكىزۋگە جۇمىلدىردىم. ەڭ قيىنى اقشانى بارلىق اۋداندارعا، بارلىق بانكىلەرگە جەتكىزۋ. ول سەگىز كۇننىڭ ىشىندە اتقارىلىپ شىقتى. بالكىم دۇنيەجۇزىندە جاڭا اقشانى ەنگىزۋ تاپ وسىنداي تەز ءارى تابىستى جۇزەگە اسىرىلعان جوق شىعار» ...

ەڭ العاشقى تەڭگەمىزدە بەلگىلى تاريحي تۇلعالاردىڭ پورترەتتەرى، الاتاۋ مەن كوكشەتاۋ كورىنىستەرى، قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىنىڭ بەينەسى، ماڭعىستاۋدان تابىلعان تاستاعى تاڭبالار پايدالانىلدى. ءبىر تەڭگەلىك بانكنوتقا ءابۋ ناسىر ءال- فارابي، ءۇش تەڭگەلىكتە ءسۇيىنباي، بەس تەڭگەلىكتە قۇرمانعازى، ون تەڭگەلىكتە شوقان، جيىرما تەڭگەلىكتە اباي، ەلۋ تەڭگەلىكتە ءابىلقايىر حان، ءجۇز تەڭگەلىكتە ابىلاي حان بەينەسى سومدالدى.

كەيىننەن تەڭگەمىزدەگى تاريحي تۇلعالاردىڭ بەينەلەرى الىنىپ تاستالعانىمەن ۆاليۋتامىزدىڭ قۇنى تۇسكەن جوق. ماسەلەن، بۇكىل الەمنىڭ بانكنوت كوللەكسيونەرلەرىنىڭ تاۋەلسىز بىرلەستىگى بولىپ تابىلاتىن حالىقارالىق بانكنوت قوعامداستىعى جىل سايىن ينتەرنەت- داۋىس بەرۋ ارقىلى جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك بانكنوتىن تاڭدايتىندىعى بەلگىلى.

 ءدال وسى قوعامداستىق «2011 -جىلعى ەڭ ۇزدىك بانكنوت» اتاعىن 2012 - جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان نومينالى  10000 تەڭگەلىك ەسكەرتكىش بانكنوتىنا بەرگەن بولاتىن. كەلەسى جىلى دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق بانكىنىڭ «قازاق ەلى» سەرياسىنان نومينالى  5000 تەڭگەلىك بانكنوتى ەكىنشى رەت «2012 -جىلعى ەڭ ۇزدىك بانكنوت» اتاعىن يەلەندى. ال تۇركى جازبا ەسكەرتكىشىنە ارنالعان، نومينالى  1000 تەڭگەلىك «كۇلتەگىن» ەسكەرتكىش بانكنوتىنا بەرىلگەن ءۇشىنشى «2013 -جىلعى ەڭ ۇزدىك بانكنوت» اتاعى تاۋەلسىز قازاقستان جىلناماسىنداعى تاريحي ماڭىزدى ءسات بولدى.

ويتكەنى، وسى كەزگە دەيىن بىردە- ءبىر ەلدىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى ءۇش ماراپات الىپ كورگەن ەمەس. ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ العاش پايدا بولۋى، وزگەرۋى جانە تۇرلەنۋى تاريحى:

1992 - جىلدىڭ 27 - تامىزى كۇنى ۇلتتىق بانك تەڭگە كۋپيۋراسىنىڭ ۇلگىلەرىن بەكىتتى. ەرتەسىنە قازاق ۆاليۋتاسىن ومىرگە كەلتىرگەن سۋرەتشىلەر تيمۋر سۇلەيمەنوۆ، مەڭدىباي الين، اعىمسالى دۇزەلحانوۆ، قايروللا ابجالەلوۆتەر انگلياعا اتتاندى.

1992 -جىلى تەڭگە ديزاينىنداعى پورترەتتەر بەكىتىلدى.

تەڭگە ۇلى بريتانيادا باسىلىپ شىقتى.

1993 -جىلدىڭ 12 - قاراشاسى كۇنى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ۇلتتىق ۆاليۋتا ەنگىزۋ تۋرالى» جارلىققا قول قويدى.

1993 -جىلدىڭ 15 - قاراشاسىندا تاۋەلسىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتول ۆاليۋتاسى اينالىمعا ەندى.

ەسكى اقشانى قازاقستاندىق تەڭگەگە ايىرباستاۋ 1993 -جىلى 15- قاراشادا ساعات 8.00-دە باستالىپ، 20 - قاراشادا ساعات 20.00-دە اياقتالدى.

ۇلتتىق بانك باستاپقىدا 1 تەڭگەنى سول كەزدەگى مىڭ رۋبلگە باعالاعان بولاتىن. دەگەنمەن، ەلىمىزدىڭ ساياسي، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى جانە مەملەكەت ارالىق قاتىناستار ەسكەرىلىپ 1 تەڭگە 500 سومعا بەكىتىلدى.

1994 - جىلى قاعاز تيىنداردىڭ ورنىنا جەزدەن جاسالىنعان 2,5,10, 20 جانە 50 نومينالدى مونەتالار شىقتى.

ۇلتتىق ۆاليۋتا بانكنوت جانە مونەتا تۇرىندە اينالىسقا ەنگىزىلدى. قازىر بانكنوت - ۇلتتىق بانكتىڭ الماتى قالاسىنداعى بانكنوت فابريكاسىندا، ال مونەتا - وسكەمەندەگى مونەتا سارايىندا شىعارىلادى.

ەل پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەن 1997 - جىلدان بەرى 15 - قاراشا ءتول ۆاليۋتامىزدىڭ تۋعان كۇنى ءارى قارجىگەرلەر كۇنى بولىپ بەلگىلەندى.

 2006 - جىلى 15 - قاراشادا جاڭا ۇلگىدەگى بانكنوتتار اينالىسقا ەنگىزىلدى.