قازاق بايلارى مازار سالۋدان قالاي جارىسادى؟

استانا. قازاقپارات - سوڭعى ۋاقىتتا ءدۇيىم جۇرتتى دۇرلىكتىرەتىن ماسەلەنىڭ ءبىرى - ولگەن ادامنىڭ باسىنا قوياتىن مازاردىڭ ءتۇر-ءتۇرى.

ءتىپتى تىرشىلىكتە جوق تۋىسىنا 3 قاباتتى ساراي تۇرعىزىپ، ونى ارنايى ادامدارعا كۇزەتكىزىپ، جۋىپ- شاياتىن كۇتۋشىلەر جالدايتىن بايلاردىڭ ىسىنەن مولدالار جاعالارىن ۇستاپ وتىر.

بۇگىن ءبىز يمامداردى شوشىتقان، ساۋلەتشىلەردىڭ ەرەكشە جوباسىمەن تۇرعىزىلعان مازارلار جايلى ءسوز ەتپەكپىز.

بەت- الپەتىن كورسەتۋدەن باس تارتقان ماقسات ەسىمدى بۇل شىراقشىنىڭ كەڭساي مۇسىلمان قورىمىندا قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقانىنا ءبىراز جىلدىڭ ءجۇزى بولعان. مىندەتى - تۋىسىنا كەلگەن ازاماتتاردىڭ سۇراۋى بويىنشا قۇران وقىپ، ءجون سىلتەۋ. الايدا يمام ازاماتتارعا اقىل ايتىپ، شاريعات جولىن تۇسىندىرۋگە قۇلقى جوقتىعىن جەتكىزدى.

«العاشىندا مازار تۇرعىزىپ جاتقاندارعا ءجون-جوسىعىن ايتىپ، جول سىلتەيتىنمىن. قازىر ولاي جاسامايمىن. سەبەبى، ادامدار تۇسىنبەيدى. اناسىنىڭ بەيىتىنە ءزاۋلىم ساراي سالىپ، مارمارمەن قاپتاتىپ جاتقان قازاق جىگىتىنە بۇل دۇرىس ەمەس، اناڭا و دۇنيەدە اۋىر بولادى دەسەم، «ءوزىم بىلەم. بۇل مەنىڭ اناما جاساعان سوڭعى سىيىم» دەيدى. ءتىپتى ءبىر- ەكەۋىنە «ەي جىگىتتەر توقتاتىڭدار، قۇران جولىنا قايشى» دەسەم، مەنى اكىمدىككە جامانداپ جۇمىستان قۋۋدى سۇراعان. اقىلدى وسىلاي قابىلدايتىندارعا ەندى باسىمدى اۋىرتقىم كەلمەيدى»، - دەيدى ول.

شىراقشىنىڭ سوزىنشە، زيراتتا ءار ۇلتتان جەرلەنگەن مۇسىلماندار كوپ. الايدا و دۇنيەلىك بولعان ادامعا قۇلپىتاس پەن كوك تىرەگەن كۇمبەزدى قويۋدان الدىنا جان سالمايتىن قازاقتار كورىنەدى. يمامنىڭ بۇل ءسوزىن زيرات اۋماعىندا مازار سالىپ جاتقان قۇرىلىسشىلار دا راستاپ وتىر.

«جالپى ەڭ جاقسى تاپسىرىستى تەك قازاق بايلارى بەرەدى. ايتاتىندارى - ءبىزدىڭ مازار وزگەشە بولسىن، ەشكىمدىكىنە ۇقساماسىن. ەڭ ارزان مازاردىڭ قۇنى 2 ميلليون تەڭگەدەن 150 مىڭ دوللارعا دەيىن جەتەدى. ونىڭ قىمبات بولۋ سەبەبى، تازا اق ءمارمار، قۇلپىتاستاردى كوبىنەسە يتاليا، گەرمانيادان الدىرتامىز. ال كەيبىر كۇمبەزدەرگە باعالى مەتالدار قويىلادى. ونىڭ قۇنىن مەن سىزگە ايتا المايمىن. سەبەبى، ۇرىلار ەستىمەگەنى دۇرىس. ال كەسەنەنىڭ كەسكىنىن ارنايى ساۋلەتشىلەر سىزىپ دايىندايدى. ءبىز سول جوبا ارقىلى ونى تۇرعىزامىز. بىلايشا ايتقاندا، جىل بويىنا جۇمىس بار. تەك ءمارمار مەن گرانيتتەن قالاناتىن مازارلاردى جىلى كۇندەرى جاسايمىز»، - دەيدى قۇرىلىسشى ەركىن.

قورىم اۋماعىندا كەيبىر مازاردىڭ بۇزىلىپ جاتقاندىعىن دا كوردىك. الايدا ول ارنايى جاسالعان ءىس. قۇرىلىسشىلاردىڭ سوزىنشە، قالتالى ازاماتتار جەر قويناۋىنداعى جاقىندارىنىڭ مازارىن 3-5 جىل سايىن جاڭارتىپ تۇرادى.

ياعني پاتەر سەكىلدى تۇگەلدەي كۇردەلى جوندەۋدەن وتكەنى بىلاي تۇرسىن، بۇرىنعى كۇمبەزدى سىرىپ تاستاپ، سۋ جاڭا ديزاينداعى مازار تۇرعىزۋدى ادەتكە اينالدىرعان.

ءاربىر مۇسىلمان زيراتىندا 20-30 شاقتى ازاماتتار تۇراقتى جۇمىس جاسايدى. ولار قورىمعا كۇن سايىن تاڭعى 9 دا كەلىپ، كەشكە قايتادى. قىزمەتتەرى - باي-باعلاننىڭ مازارىن كۇزەتىپ، گۇلدەرىن كۇتىپ، بەيىت باسىن كۇندەلىكتى جۋىپ-شايىپ وتىرۋ.

جارى ەكەۋى - كەڭسايداعى ون شاقتى بەيىتتىڭ تازالاۋشىسى بولىپ جۇرگەندەر بار. ءار مازاردىڭ كۇتۋ جۇمىسىنا اۋماعىنا بايلانىستى 10 مىڭنان 15 مىڭعا دەيىن الامىز دەيدى. تاۋ باسىنداعى قورىمنىڭ كەيبىرى ساياباق بولسا، كەيبىرى كىلەم توسەلگەن دەمالىس ورنىنا كوبىرەك ۇقسايدى. ءتىپتى جۇمىسشىلاردىڭ ءىس-قيمىلى مەن ۇرىلاردان ساقتايتىن ارنايى باقىلاۋ كامەرالارى ءار قادام سايىن قويىلعان.

قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى بولسا، جارىسىپ مازار تۇرعىزاتىن بايلاردىڭ ءىسىن «ىسىراپشىلدىق پەن بادىكتىككە» تەڭەدى.

داعدارىس قىسقان زاماندا مازار سالۋدان ءبىر- بىرىمەن جارىسقان بايلاردى تاۋبەسىنە ءتۇسىرۋدىڭ ءبىر جولى - مەملەكەت تاراپىنان تىيىم سالۋ كەرەك دەيدى ول.

«شاريعاتتا «ولگەن ادامعا قۇرمەت قىل، ول ءۇشىن مال مەن جان- جانۋار كىرمەيتىندەي ەتىپ قورشاپ قوي» دەگەن. ول دەگەنىڭىز ساراي تۇرعىزۋ ەمەس، ادامنىڭ بەلىنە جەتپەيتىندەي جەڭىل قورشاۋ تۇرعىزۋ. ال بەيىتتىڭ باسىنا وسكەن ءشوپتى جۇلىپ، ورتەپ الىسۋعا بولمايدى. ول ءوزى قۋراپ كەتۋى ءتيىس. قايتىس بولعان ادامعا بۇدان ەش ساۋاپ جوق. ودان دا باسىنا قۇران وقىپ، سول كىسىنىڭ اتىنان ساداقا بەرسە، مىنە سودان ارتىق ساۋاپ جوق. مىنا تاي- تالاسىپ مازار سالاتىنداردىڭ ءىسىن پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) ىسىراپقا تەڭەدى. مۇحاممەد پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) ايتقان، «ولگەن ادامنىڭ ارتىنان تەك ءۇش-اق نارسە بارادى. ول ەلگە جاساعان جاقسىلىعى (كوپىر، مەكتەپ، اۋرۋحانا سالۋ)، ەكىنشى - حالقىنا ءىلىم مەن ءبىلىمدى تەگىن ۇيرەتسە، ءۇشىنشى - جاقسى تاربيەلى ۇرپاق قالدىرىپ، سولار ارتىنان دۇعا جاساسا» دەگەن. ودان دا سول مازارعا كەتكەن اقشاعا تىرىلەر جەتىم- جەسىر مەن كەدەي- كەپشىككە ءۇي اپەرىپ، قاتتى ناۋقاس جاننىڭ ەمىنە تولەسە، سودان ارتىق ساۋاپتى ءىس جوق. ال ەسكىرگەن مازاردى جاڭارتۋ دەگەن، ءتىپتى جوق. سەبەبى شاريعات جولىندا زيراتتىڭ ۇستىنە 50 جىلدان سوڭ قايتا ادام جەرلەۋگە بولادى دەگەن رۇقسات بار. قازاقتار بۇل ىستەرىن توقتاتپاسا، ەلىمىز قازاقستان ەمەس، قابىرستان بولىپ كەتەدى. سوندىقتان «جانازا ءپاتۋاسى» دەگەن كىتاپ شىعاردىق. ءاربىر جۇما سايىن جيىلعان حالىققا وسىنى ايتىپ، ىسىراپشىلدىققا بارماۋدى سۇراپ جاتىرمىز. ناتيجەسىن ۋاقىت كورسەتەر ەندى»، - دەيدى ق م د ب شاريعات ءپاتۋا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سانسىزباي قۇربان ۇلى.

 

دەرەككوز: NUR. KZ