مۇحتار. اسقار. قاليبەك
ال ول كىسىنىڭ «اباي» سپەكتاكلىن قويعانىنا 75 جىل بولىپتى... 1940 -جىلى 30 -قازاندا قازاق دراما تەاترىندا م. اۋەزوۆ پەن ل. سوبوليەۆ بىرىگىپ جازعان «اباي» تراگەدياسى تۇڭعىش رەت ساحنالانعانى بەلگىلى.
ساۋلە ابەدينوۆا
بۇل كەز - كاسىبي قازاق تەاترىنىڭ ءوز الدىنا وتاۋ تىگىپ، دامۋعا بەت العان، ءبىرقاتار تابىستارعا قول جەتكىزگەن، قازاق ادەبيەتىندە دراماتۋرگيا جانرى قالىپتاسىپ، ۇلتتىق دراماتۋرگيانىڭ يدەيالىق- كوركەمدىك باعىتى ايقىندالعان كەز ەدى. س. سەيفۋللين («باقىت جولىنا»، « قىزىل سۇڭقارلار» )، م. اۋەزوۆ («ەڭلىك- كەبەك»، «بايبىشە- توقال»، «تۇنگى سارىن»، «قاراكوز» )، ق. كەمەڭگەروۆ («التىن ساقينا» )، ب. مايلين («مايدان»، «تالتاڭبايدىڭ ءتارتىبى» )، ج. شانين («ارقالىق باتىر» ) سىندى دراماتۋرگيا جانرىنا تۇڭعىش قالام تەربەگەن جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارى قازاق دراما تەاترىنىڭ ساحناسىندا بىرىنەن سوڭ ءبىرى قويىلىپ، تەاتر ونەرى قوعام نازارىن تولىعىمەن وزىنە اۋدارعان بولاتىن. قازاق تەاتر ونەرىنىڭ العاشقى قارلىعاشتارى جۇمات شانين، ەلۋباي ءومىرزاقوۆ، قاليبەك قۋانىشبايەۆ، سەركە قوجامقۇلوۆ، قاپان بادىروۆ، قۇرمانبەك جانداربەكوۆ، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ، حابيبا ەلەبەكوۆا، شاكەن ايمانوۆ سىندى ساحنا سۋرەتكەرلەرى سان قىرلى كەيىپكەرلەر بەينەسىندە قالىڭ كوپشىلىكتىڭ قوشەمەتىنە يە بولىپ ۇلگەرگەن.
ارينە، قىلىشىنان قان تامعان كەڭەستىك جۇيەنىڭ قاتاڭ تالاپتارى مەن سوتسياليستىك رەاليزم پرينتسيپتەرى قازاق دراماتۋرگياسىنا اسەرىن تيگىزبەي قويمادى. م. اۋەزوۆ پەن ل. سوبوليەۆتىڭ «اباي» پەساسى وسىنداي قيىن- قىستاۋ كەزەڭدە جازىلعان ەدى. پەسانى ماسكەۋدىڭ تەاتر ونەرى ينستيتۋتىن جاڭادان ءبىتىرىپ كەلگەن جاس رەجيسسەر اسقار توقپانوۆ ساحنالادى. «اباي» تراگەدياسىن قويعاندا توقپانوۆ نەبارى 25 جاستا ەدى. ياعني «اباي» - توقپانوۆتىڭ تۇڭعىش سپەكتاكلى. ادەتتە، ادەبيەتتە بولسىن، تەاتردا بولسىن، «تۇڭعىش» تۋىندىلاردىڭ بىردەن ءتورت اياعىن تەڭ باسقان تولىققاندى شىعارما بولىپ شىعا كەلۋى سيرەك قۇبىلىس. «اباي» سپەكتاكلى وسى سيرەكتەردىڭ قاتارىندا. دراماتۋرگ - رەجيسسەر - اكتەر ۇشتىگى ءبىرىن- ءبىرى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، تولىق شىعارماشىلىق وداق قۇرا ءبىلدى.
توقپانوۆتىڭ رەجيسسەرلىققا كەلۋى كەزدەيسوق ەمەس. ول ۋاقىتتا قازاق تەاترىندا ىرگەلى مەكتەپتەن ءبىلىم الىپ، رەجيسسەرلىقتىڭ قىر- سىرىن كاسىبي تۇردە وقىپ، مەڭگەرگەن مامان جوق ەدى. قۇداي بەرگەن دارىنى مەن تالانتىنىڭ ارقاسىندا جۇمات شانين، قۇرمانبەك جانداربەكوۆتەر ساحنادا ءارتۇرلى ءرول ويناپ قانا قويماي، رەجيسسەرلىق مىندەتتى دە ءوز مويىندارىنا الىپ، بارلىق قويىلىمداردى وزدەرى ساحنالاعان. رەجيسسەرعا دەگەن زارۋلىك اسقىنىپ تۇرعان سول تۇستا توقپانوۆتاي ماماننىڭ كەلۋى قازاق تەاترى ءۇشىن ۇلكەن يگىلىك ەدى.
وسى ورايدا ول كىسىنىڭ ءوز اۋزىنان ەستىگەن ءبىر اڭگىمە ويعا ورالادى.. .
1989 -جىلى ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى تەاتر- كوركەمسۋرەت ينستيتۋتىنا جاڭادان وقۋعا تۇسكەن كەزىمىز. سوندا وڭ- سولىمىزدى ءالى ونشا اجىراتا قويماعان بىزگە اسقار توقپانوۆتىڭ بىرنەشە رەت ءدارىس وقىعانى بار. الماتىداي الىپ شاھارعا جان- جاقتان جينالعان جاس تالاپكەرلەردىڭ قينالىپ جۇرگەنىن سەزىمتال جان بايقاسا كەرەك، ءوزىنىڭ ستۋدەنتتىك جىلدارىنان ءبىر ەستەلىكتى بايان ەتتى. «مەن دە مىنا سەندەر سياقتى جاس بولدىم، اۋىلدا ءوستىم. ول ۋاقىتتا اۋىلدى جەردە قايداعى تەاتر؟ تەاتردىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن مەنى ماسكەۋ تەاتر ينستيتۋتىنا «رەجيسسەرلىقتى وقىپ كەل» دەپ وقۋعا جىبەردى. ورىس ءتىلىن دە جارىتىپ بىلمەيمىن. ءبىراق جەڭىلمەدىم، قولىمنان كەلمەيدى، قيىن دەپ باس تارتىپ، قاشىپ كەتكەنىم جوق. كوپ وقىدىم. كىتاپتان باس المادىم. ءداۋ كەرسەنگە سۋىق سۋدى تولتىرىپ قۇيىپ، ورامال سالىپ قويامىن. كىتاپ وقىپ وتىرىپ ماۋجىراپ ۇيقىم كەلىپ، قالعي باستاسام، الگى كەرسەندەگى سۋىق سۋعا بەتى- قولىمدى شايامىن دا، بەلۋارىما دەيىن شەشىنىپ تاستاپ، ورامالدى سىعىپ الىپ، دەنەمدى سۋلى شۇبەرەكپەن ىسقىلايمىن. جاتتىعۋ جاسايمىن. ءبىراز ۇيقىم اشىلىپ، سەرگىپ قالامىن. سوسىن قايتادان كىتاپ وقۋعا كىرىسەمىن...».
ۋاقىت وتە كەلە ورىس تىلىنە توسەلىپ العان ستۋدەنت اسقار تەاتر الەمىنىڭ قىر- سىرىنا قانىعا باستادى، دراماتۋرگيانى، اكتەرلىق ونەردى، رەجيسسەرلىق شەبەرلىكتى وقىپ ۇيرەندى. ورىس دراماتۋرگياسىن، شەتەل كلاسسيكتەرىنىڭ شىعارمالارىن ءتۇسىنىپ، تالدايتىن دارەجەگە جەتتى. ناتيجەسىندە، 1939 -جىلى اسقار توقپانوۆ ماسكەۋدەگى تەاتر ونەرى ينستيتۋتىنىڭ رەجيسسۋرا فاكۋلتەتىن رەسەيدىڭ اتاقتى تەاترتانۋشىسى، پروفەسسور ساحنوۆسكييدىڭ كلاسىن ءبىتىرىپ، ەلگە ورالدى. ول كەزدە قازاق تەاتر ونەرى ەڭسەسىن تىكتەپ، دامۋعا بەت العانىن ايتتىق. جاڭا پەسالار جازىلىپ، سپەكتاكلدەردىڭ سانى ارتا باستاعان شاق. قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىبي رەجيسسەرى ماسكەۋدە العان ءبىلىمىن ىستە سىناۋعا اسىقتى. ول «اباي» تراگەدياسىنداعى باستى ءرولدى بىردەن قاليبەك قۋانىشبايەۆقا تاپسىردى. اتاقتى تەاتر زەرتتەۋشىلەرى قاليبەك قۋانىشبايەۆتىڭ ءازىل- قالجىڭعا جاقىن بولعانىن، گارمون، سىرناي، ماندولين سياقتى بىرنەشە اسپاپتا شەبەر ويناعانىن ايتادى. «ونىڭ اكتەرلىك ونەرىمەن قوسا، قيىننان قيىستىرىپ ولەڭ شىعاراتىن اقىندىق، جازۋشىلىق ونەرى دە بولعان. جاس شاعىندا بىرەۋدىڭ ءمىنىن ايتىپ سىقاق- فەلەتوندار جازسا، بەرتىن كەلە شاحمەت قۇسايىنوۆپەن بىرىگىپ «شانشارلار» اتتى پەسا دا جازدى» . (ءا. سىعاي. «قاللەكي»، 9-ب.، «فوليانت» ، استانا، 2014 ج. )
«اباي» تراگەدياسىندا ويناعان وزگە ارتيستەر دە كىلەڭ قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن مايتالماندار. شاكەن ايمانوۆ - كەرىم بەينەسىنە، سەركە قوجامقۇلوۆ - جيرەنشە، ا. نۇربەكوۆ - دولگوپولوۆ، حابيبا ەلەبەكوۆا - كۇنىكەي وبرازدارىنا بويلادى. كۇندە «چيتكا»، كۇندە دايىندىق. ول كەزدە مۇحتار اۋەزوۆ تەاتردىڭ ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن اتقاردى. اۆتور رەپەتيتسياعا ۇزبەي قاتىسىپ، رەجيسسەردىڭ جۇمىسىن، ارتيستەردىڭ سپەكتاكلگە دايىندىقتارىن كورىپ، كوڭىلىنە قونباسا: ء«اي، بۇلارىڭنان تۇك شىقپايدى!..» دەپ رەنجىپ شىعىپ كەتەدى ەكەن. ءبىراق اۋەزوۆ قانشا رەنجىسە دە، توقپانوۆ رەپەتيتسيانى جالعاستىرا بەرەدى. سپەكتاكلدىڭ باس- اياعى جيناقتالىپ، تۇگەل كورىنىستەر پىسىقتالىپ بىتكەننەن كەيىن سوڭعى «ۇلكەن دايىندىقتار» («پروگون» ) بولاتىنى بەلگىلى. «پروگونعا» ارتيستەر گريمدەنىپ، كيىنىپ، ءارقايسىسى ءوز وبرازدارىندا شىعادى.
سوندا قاليبەك قۋانىشبايەۆ اباي بولىپ كىرىپ كەلگەندە زالدا وتىرعان مۇقاڭ شاتتىقتان ءجۇزى بالبۇل جايناپ: «بارەكەلدى!.. بارەكەلدى!.. مىنەكي... اباي عوي!.. اباي كەلدى عوي... تۇرىڭدار!..» دەپ، ءوزى دە ورنىنان اتىپ تۇرىپ، قاليبەك قۋانىشبايەۆقا باس ءيىپ، قۇرمەت كورسەتىپتى، وزگەلەردى دە تۇرعىزىپتى...
رەجيسسەردىڭ تەاتر الدىنداعى نەگىزگى مىندەتى - شىعارماشىلىق ۇجىمنىڭ بىرلىگىن، سپەكتاكلدىڭ يدەيالىق- كوركەمدىك تۇتاستىعىن قالىپتاستىرۋ. نەگىزى، سپەكتاكلدىڭ كەلبەتىن جاسايتىن - رەجيسسەر. دەمەك، رەجيسسەر بۇكىل شىعارماشىلىق ۇجىمنىڭ ارتىقشىلىعى مەن كەمشىلىگىن، بار الەۋەتىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، سەزىنە ءبىلۋى ءتيىس.
ءتىپتى، رەجيسسەر ارتيستەردىڭ كوزگە كورىنبەيتىن، بويىندا جاسىرىنىپ جاتقان مۇمكىندىكتەرى مەن قابىلەت- قارىمىن التىنشى تۇيسىگىمەن تابۋى كەرەك، اشۋى كەرەك. اۆتوردىڭ يدەياسىنا، سپەكتاكلدىڭ كوركەمدىك دەڭگەيىنە، كومپوزيتسيالىق قۇرىلىمىنا، شىندىقتىڭ شىنايى كورسەتىلۋىنە بىردەن- ءبىر جاۋاپتى ادام دا - رەجيسسەر. ءوزىنىڭ العاشقى «اباي» سپەكتاكلىن قويعاننان-اق جاس رەجيسسەر اسقار توقپانوۆ وسى مىندەتتەرىن جاقسى ءتۇسىندى. رەجيسسەر ونەرىندە نەگىزگى ماتەريال دراماتۋرگيا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، اكتەر دە رەجيسسەردىڭ جۇمىس ىستەيتىن «قۇرالى» ەكەنىن ول جاقسى ءبىلدى.
ءار اكتەر - وزىنشە جەكە تۇلعا دەپ قارادى. ياعني ءار اكتەردىڭ جانى مەن ءتانى، اقىل- پاراساتى، سانا- سەزىمى، تۇيسىگى، ءتىلى بار. دەمەك، رەجيسسەر ءۇشىن اكتەر تەك «قۇرال» عانا ەمەس، ەگەر ونىڭ بويىندا تالانت بولسا جانە ونىڭ سول تالانتىن رەجيسسەر دۇرىس تانىپ، پايدالانا بىلسە، وندا اكتەر دە، رەجيسسەردىڭ وزىمەن بىرگە، ونەر تۋدىرۋشى قاسيەتكە يە بولادى. اكتەردىڭ تەك سىرت كەلبەتى نەمەسە ونىڭ رەجيسسەر تاپسىرماسىن مۇلتىكسىز ورىندايتىن قابىلەتى عانا ەمەس، شىعارماشىلىق وي- ارمانى، ونىڭ كوركەم دە باي قيالى، سەرگەك سەزىمى، تەرەڭ ءبىلىمى، وي- ورەسى، تاجىريبەسى، ومىردەن كورگەن- بىلگەندەرى مەن كوكىرەككە تۇيگەندەرى، تالعامى، مىنەزى، تەمپەرامەنتى، تابيعات- بولمىسى، ءازىل- قالجىڭى، فيزيكالىق ءتۇر- تۇلعاسى مەن اكتەرلىق سۇيكىمدىلىگى، ساحنالىق ءىس- ارەكەتتەرى، ت. ب. - وسىنىڭ ءبارى دە رەجيسسەر ءۇشىن ەڭ كەرەكتى ماتەريالدار. تەاتر ونەرىندە رەجيسسەر مەن اكتەر اراسىنداعى شىعارماشىلىق قارىم-قاتىناس - رەجيسسەرلىق ءادىس-ءتاسىلدىڭ نەگىزى. اكتەر قابىلەتىن جان-جاقتى دامىتۋعا جاعداي جاساۋ - رەجيسسەر الدىنداعى نەگىزگى مىندەت. اسقار توقپانوۆ وسى مىندەتتەرىن تولىعىمەن ورىندادى. توقپانوۆ ءوز ۇجىمىنىڭ تاربيەشىسى دە، قانات ءبىتىرۋشى ۇستازى دا، شابىت بەرۋشى جەبەۋشىسى دە بولا ءبىلدى. «اباي» پەساسىن ساحنالاۋ بارىسىندا ارتيستەرگە وزدەرىن مازالاعان سۇراقتاردىڭ جاۋابىن دۇرىس تابۋعا كومەكتەستى. اسقار توقپانوۆ «اباي» سپەكتاكلىنىڭ يدەيالىق ماقساتىن جاقسى ءتۇسىندى جانە سول ماقسات توڭىرەگىنە وزگەلەردى دە توپتاستىرا ءبىلدى. بۇل ورايدا اۆتورلاردىڭ دا، رەجيسسەردىڭ دە، اكتەرلەردىڭ دە تۇپكى ماقساتى - قازاق ۇلتىنىڭ كەمەڭگەرى اباي وبرازىن قالىپتاستىرىپ، حالىققا ءوز پەرزەنتىن ەتەنە تانىستىرۋ، اباي تاقىرىبىن ادەبيەتكە، تەاترعا ەنگىزۋ ەدى. ۇجىم وسىناۋ بيىك ماقساتتىڭ ۇدەسىنەن شىقتى. «اباي» پەساسىنان كەيىن «اباي ءانى» فيلمى جارىققا شىققانى بەلگىلى. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومان- ەپوپەياسىنا العاش سۇرلەۋ سالىپ بەرگەن دە وسى پەسا بولدى...
ابايدى قويعان كەزدە اسقار توقپانوۆ باستاعان ءبىر توپ ابايدىڭ اۋىلىنا بارىپ، اباي ءومىرىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، سول اۋىلدىڭ تۇرمىس- تىرشىلىگىن، رۋلاردىڭ كيىم ۇلگىلەرىنە دەيىن زەرتتەيدى. ول كەزدە كيىم ۇلگىلەرى ءار رۋدا ءارتۇرلى بولىپ كەلەتىن. توبىقتىنىڭ كيىمى قالاي ەكەن، باسقانىڭ كيىمى قانداي، ارعىن مەن نايماننىڭ ءوزارا قارىم- قاتىناسى قانداي... بىرنەشە كيىم ۇلگىلەرىنىڭ ەرەكشە شتريح، دەتالدارىن الىپ، ءبىر- بىرىمەن كومپوزيتسيالىق تۇرعىدا بىرىكتىرىپ، ەرەكشە ءساندى كيىم ۇلگىلەرىن شىعارادى. تەك ءار ەلدىڭ بورىكتەرىن عانا وزگەرىسسىز قالدىرادى.
بەلگىلى تەاتر زەرتتەۋشىسى باعىبەك قۇنداقبايەۆ: «محات ءپرينتسيپىن بەرىك ۇستانا وتىرىپ، ا. توقپانوۆ ورىنداۋشىلاردان ساحنالىق گەرويدىڭ ىشكى سەزىمىن تەرەڭ ءبىلۋدى تالاپ ەتتى. بۇل ءۇشىن، ستانيسلاۆسكيي ءىلىمى بويىنشا، گەروي بىرنەشە «كەدەرگىلەر جۇيەسىنەن» ءوتىپ، ولاردىڭ تۇرمىستىق، تاريحتىق، پسيحولوگيالىق شىندىعى العا قويىلعان ايقىن ساحنالىق مىندەتتەردى ورىنداعان جاعدايدا عانا «ادام جانى جارقىراپ اشىلادى» دەگەن قاعيدانى مىقتاپ ۇستاندى.
ارينە، بۇل ءادىس بويىنشا اۋىرتپالىقتىڭ كوپشىلىگى اكتەرلەرگە تۇسەتىنى ايان. ولاردىڭ ءوز ىسىنە ماماندانۋى دا، وقيعاعا الەۋمەتتىك جانە پسيحولوگيالىق تالداۋ جاساي ءبىلۋ شەبەرلىگى دە سىنعا تۇسەدى. وسىنىڭ ءبارى كوللەكتيۆتىڭ اكتەرلىك شەبەرلىگىنىڭ دارەجەسىن كوتەرە تۇسكەنى داۋسىز. سوندىقتان بۇل سپەكتاكلدىڭ ەشقاشان دا جويىلمايتىن ماڭىزى ونىڭ ەڭ ۇزدىك اكتەرلىك ويىندارىنىڭ دارەجەسىنە نەگىزدەلەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە سپەكتاكل قازاق ساحنا ونەرىنىڭ تاريحىنداعى ەلەۋلى وقيعا بولىپ قالدى...» دەيدى. («قازاق تەاترىنىڭ تاريحى»، 1 ت.، 335-ب.، «عىلىم» باسپاسى، الماتى، 1975 ج. ). وسى ەڭبەگىندە زەرتتەۋشى عالىم اباي وبرازىنداعى قاليبەك قۋانىشبايەۆتىڭ جۇمىسىنا ەرەكشە توقتالادى. «اكتەر ۇلى اقىننىڭ وبرازىن جاساۋ ءۇشىن تاريحي شىندىقتى تەرەڭ زەرتتەپ، كەڭىنەن تولعاندى. سونىڭ ناتيجەسىندە قۋانىشبايەۆتىڭ اباي حاراكتەرىنە كوشۋىنىڭ كۇشتىلىگى سونشا، «اباي» سپەكتاكلىنە قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى بىردەي بۇل اكتەردىڭ ەڭبەگىن تۆورچەستۆولىق ەرلىك دەپ اتاپ كەتتى...» (سوندا).
ال اكتەر قاليبەك قۋانىشبايەۆ ءوز كەيىپكەرى تۋرالى بىلاي دەيدى: «ابايدىڭ بەينەسى ماعان بالا كەزىمنەن ەتەنە جاقىن. جاس كەزىمدە- اق ونىڭ ولەڭدەرىن جاتقا بىلەتىنمىن. بۇل ءرولدى ويناۋ كەزىندە باتىس جانە شىعىس مادەنيەتىنىڭ باسىن بىرىكتىرۋدى كوزدەگەن ازامات، كۇرەسكەر اقىن، ويشىل ابايدى كورسەتۋدى ماڭىزدى ماقسات ەتىپ قويدىم...».
اكتەر سول ماقساتىنا جەتتى. ارينە، اركىمنىڭ ءوز ابايى بار. «اباي» تراگەدياسىنداعى اباي - اۋەزوۆ پەن سوبوليەۆتىڭ كونتسەپتسياسى. سپەكتاكلدە - اسقار توقپانوۆ پەن قاليبەك قۋانىشبايەۆتىڭ ابايى. اباي ءومىرىنىڭ اڭىزى مەن اقيقاتىن، ابايدىڭ قۋانىشى مەن قايعىسىن، تراگەدياسىن اركىم وزىنشە ءتۇسىنىپ، وزىنشە كورسەتكەنى ايقىن. دەگەنمەن، «اقىن وبرازىن سومداۋدا اكتەر دە رەجيسسەرمەن بىرگە تاريحي اقيقات پەن ءرومانتيزمدى ۇشتاستىرۋعا كۇش سالدى. وسى سپەكتاكل ارقىلى قۋانىشبايەۆ ونەرىنىڭ باعىت- باعدارى قالىپتاسىپ، ءوزى سومداعان تۇلعانىڭ دۇنيەتانىمىن اشۋداعى شەبەرلىگى كورىندى». («اباي» ەنسيكلوپەدياسى. الماتى، «اتامۇرا» ).
مۇقاڭنىڭ ساحناداعى ابايعا ۇلكەن قوشەمەت كورسەتۋى - رەجيسسەر مەن اكتەر ونەرىنىڭ تۇتاستىعىنان تۋىنداعان كەيىپكەردىڭ ءوز دارەجەسىندە بەينەلەنۋىنەن بولسا كەرەك. قاللەكيدىڭ كەيىپكەرى اۆتوردىڭ دا، رەجيسسەردىڭ دە كوڭىلىنەن شىقتى. قۋانىشبايەۆ سومداعان اباي - جاڭالىق پەن جاقسىلىققا ۇمتىلۋشى، ورەلى ىسكە ۇندەۋشى، ءورىستى ويعا باستاۋشى. قاليبەك قۋانىشبايەۆ دانىشپان ابايدىڭ رۋحاني بولمىسىن، ىشكى جاندۇنيەسىن، پسيحولوگيالىق كوڭىل- كۇيىن اسقان شەبەرلىكپەن كورسەتكەنىنە كوزكورگەندەردىڭ ەستەلىگى مەن جازبالارى كۋا.
«ءار قازاقتىڭ جۇرەك تۇبىندە ابايعا دەگەن ساعىنىش جاتادى ەكەن». (ت. شاپاي. «شىن جۇرەك - ءبىر جۇرەك»، 7-ب.، «جازۋشى»، 2000) . اۋەزوۆ - توقپانوۆ - قۋانىشبايەۆ - قازاق تەاترىنىڭ ءۇش الىبىنىڭ قازاق ساحناسىندا ابايدى ءتىرىلتىپ، ماڭگى وشپەس ساحنالىق عۇمىر بەرۋى - سول ساعىنىشتان بولار... بۇگىندە مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءوزى ىستەگەن سول قاراشاڭىراق ءوزىنىڭ اتىندا - م. اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترى. استانادا قاليبەك قۋانىشبايەۆ اتىندا مۋزىكالىق دراما تەاترى بار. الايدا، وسى كۇنگە دەيىن بىردە- ءبىر تەاترعا اسقار توقپانوۆتىڭ ەسىمى بەرىلمەۋى - ونەرگە دەگەن ادىلەتسىزدىك دەپ ويلايمىز. ۇلى رەجيسسەردىڭ 100 جىلدىعى قارساڭىندا رەسپۋبليكامىزداعى كورنەكتى تەاترلاردىڭ بىرىنە قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىبي رەجيسسەرى، ءارى ۇستاز، ءارى ويشىل، ءارى قوعام قايراتكەرى اسقار توقپانوۆتىڭ ەسىمىن بەرسەك، ارتىق بولماس ەدى...
«قازاق ادەبيەتى»
