دوللارسىزداندىرۋ باعىتى
ەگەر شەتەلگە شىعۋ كەرەك بولسا، دوللار نەمەسە باسقا ۆاليۋتا قاجەت بولادى دەپ تۇسىنەمىن. ال ءوز ەلىڭدە تەڭگەنى پايدالانۋ كەرەك. ەگەر باعام وزگەرسە نەگە بىردەن باعالاردى قايتا جازا باستايتىنىن دا تۇسىنبەيمىن. دوللارسىزداندىرۋ دەگەنىمىز وسى ما؟ مەنىڭ تۇسىنىگىمشە - بۇل ەكونوميكا ءۇشىن زيان. دوللارعا بىردەن ايىرباستاۋ ادەتى ەكونوميكادا قانداي پروبلەمالار تۋعىزادى؟
باۋىرجان، ستۋدەنت، الماتى».
ءبىز وسى سۇراقتاردى ق ر ۇلتتىق بانكىنىڭ ماماندارىنا جولدادىق.
الدىمەن ەكونوميكانى دوللارسىزداندىرۋ دەپ اتالاتىن ۇعىمدى ناقتىلاپ الايىق؟
بۇل، شەتەل ۆاليۋتاسى (كوبىنەسە ا ق ش دوللارى) جيناقتاۋ قاراجاتى، قۇن ولشەمى جانە تولەم قۇرالى رەتىندە بولا وتىرىپ، ەل ىشىندە نەمەسە ونىڭ ەكونوميكاسىنىڭ جەكەلەگەن سەكتورلارىنداعى وپەراتسيالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قولدانىلا باستايتىن جاعداي. بۇل رەتتە ىشكى اقشا اينالىمىنان ۇلتتىق ۆاليۋتا ىعىسادى.
دوللارلانۋ دەڭگەيى جوعارى بولعان كەزدە باسقا ەلدەردىڭ ۇلتتىق ەكونوميكالارى ءۇشىن پروبلەمالار تۋىندايدى. دوللارلانۋدىڭ نەگىزگى تەرىس فاكتورلارى:
ەكونوميكاداعى ينفلياتسيا دەڭگەيىن رەتتەۋ جونىندەگى اقشا- كرەديت ساياساتى اكس تيىمدىلىگىنىڭ تومەندەۋى، سەبەبى ورتالىق بانكتىڭ حالىقتىڭ قولىنداعى شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى قولما- قول اقشاسىن باسقارۋى مەن باقىلاۋىنىڭ تىكەلەي تەتىكتەرى جوق؛
ورتالىق بانكتىڭ تاۋەلسىز باعام ساياساتىن جۇرگىزۋ جونىندەگى مۇمكىندىكتەرىنىڭ شەكتەلۋى. ايىرباستاۋ باعامىنىڭ اكس وزگەرىسىنە سەزىمتالدىعى ازايىپ، حالىقارالىق كاپيتال نارىقتارىنداعى پايىزدىق مولشەرلەمەلەر دەڭگەيى، شەتەل ۆاليۋتالارىنىڭ ايىرباستاۋ باعامدارىنىڭ سەرپىنى، ساۋدا ارىپتەستەرى ەلدەرىندەگى ينفلياتسيا سياقتى سىرتقى فاكتورلاردىڭ اسەرىنە سەزىمتالدىعى كوبەيە باستايدى؛
ەلدىڭ قارجى جۇيەسى تاۋەكەلدەرىنىڭ ارتۋى.
قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دوللارلانۋىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا مىناداي نەگىزگى سەبەپتەردى ءبولىپ كورسەتۋگە بولادى:
ايىرباستاۋ باعامى مەن ينفلياتسيا قۇبىلمالىلىعىنىڭ جوعارى بولۋىمەن كورىنىس تاباتىن ماكروەكونوميكالىق تۇراقسىزدىق، ءوندىرىستىڭ 90- جىلداردىڭ سوڭىنان باستاپ ايتارلىقتاي قۇلدىراۋى؛
1998, 2007-2009 -جىلدارداعى داعدارىستار، 1999 -جىلى، 2009 -جىلى جانە 2014 -جىلى جۇرگىزىلگەن ۆاليۋتا باعامىن تۇزەتۋ؛
قازاقستاننىڭ نەگىزىنەن كومىرسۋتەگى شيكىزاتىنىڭ ەكسپورتىنا باعدارلانعان ەكونوميكاسى قۇرىلىمىنىڭ بىركەلكى دامىماۋى.
دوللارلانۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋ ءۇشىن ۇلتتىق بانك ۇكىمەتپەن بىرلەسىپ «قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ دوللارلانۋىن تومەندەتۋ جونىندەگى 2015-2016 -جىلدارعا ارنالعان ءىس- شارالار جوسپارىن» ازىرلەدى. ول ۇكىمەتتىڭ وتىرىسىندا (2015 -جىلعى 17 -اقپانداعى) ، سونداي- اق ق ر ۇلتتىق بانكى باسقارماسىنىڭ 2015 -جىلعى 25 - اقپانداعى وتىرىسىندا ماقۇلداندى.
وسى جوسپاردى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە ءبىرقاتار شارالار قابىلداندى. بىرىنشىدەن، «قازاقستاننىڭ دەپوزيتتەرگە كەپىلدىك بەرۋ قورى» ا ق- تىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاداعى دەپوزيتتەر بويىنشا سالىمشىلارعا كەپىلدىك بەرىلگەن سوماسى 5 ميلليون تەڭگەدەن 10 ميلليون تەڭگەگە دەيىن ۇلعايتىلدى.
سونداي- اق، حالىقتىڭ شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى كەپىلدىك بەرىلگەن دەپوزيتتەرى بويىنشا سىياقىنىڭ ۇسىنىلاتىن مولشەرلەمەسىنىڭ ەڭ جوعارى مولشەرى جىلدىق% 4 دان% 3 عا دەيىن تومەندەتىلدى.
ناتيجەسىندە 2014 -جىلعى جەلتوقساندا دەپوزيتتەردىڭ دوللارلانۋى (دەپوزيتتەردىڭ جالپى كولەمىنە شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى دەپوزيتتەردىڭ اراقاتىناسى) % 55,6- دى قۇرادى، ال 2015 -جىلعى شىلدەدە% 52,1 عا دەيىن تومەندەدى. كرەديتتەر دوللارلانۋىنىڭ قازىرگى كەزدە نەعۇرلىم تومەن دەڭگەيدە قالىپتاسىپ وتىرعانىن اتاپ وتەمىز. ماسەلەن، 2014 -جىلعى جەلتوقساندا ول %29,2- دى؛ 2015 -جىلعى شىلدەدە% 23,3 دى قۇرادى.
ۇشىنشىدەن، ايىرباستاۋ پۋنكتتەرىنىڭ قىزمەتىندەگى الىپساتارلىق قۇراۋىشتاردى تومەندەتۋ ءۇشىن ولاردىڭ قولما- قول شەتەل ۆاليۋتاسىمەن ايىرباستاۋ وپەراتسيالارىن ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋعا قويىلاتىن قوسىمشا تالاپتار بەلگىلەندى.
دوللارلانۋدىڭ جۇيەلىك تاۋەكەلدەرى بار ەكەنى انىق. ال ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەت جۇرگىزىپ وتىرعان كەرى پروتسەسس - ەكونوميكانى دوللارسىزداندىرۋ ەل ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتىلىعىن ارتتىرۋعا جانە ساۋىقتىرۋعا ىقپال ەتەدى.
«ەگەمەن قازاقستان»
