اتاجۇرتقا ورالعان ارمان

استانا. قازاقپارات - جەر بەتىندە تاعدىر ايداپ، تارىداي شاشىلىپ جۇرگەن قازاق از ەمەس.

 ءبىرى -  قازان توڭكەرىسى كەزىندە كەڭەستىك سولاقاي ساياساتتىڭ كەسىرىنەن اتاجۇرتىنان اۋا كوشسە، ەندى ءبىرى قازاق دالاسىنا اق پاتشانىڭ قاراشەكپەندىلەرىن قاپتاتقان تۇستا تۇرتپەككە ۇشىراپ، شۇرايلى قونىستارىن تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر بولدى.

 قاراعاندى وبلىسى اقتوعاي اۋدانى توراڭعالىق اۋىلىنىڭ تۇرعىنى بازار ءابدىلماناپ -  تاعدىر تالكەگىنە ۇشىراپ، جاتجۇرت اسقان بابالارىمىزدىڭ تۇياعى.

 «1959 -جىلى موڭگوليا بايان ولگەي ايماعىندا دۇنيەگە كەلدىم. بايان ولگەي -  موڭعول جەرىندەگى قازاقتار تۇراتىن ۇلكەن ايماق. اكە- شەشەم -  قوڭىر تىرلىك كەشكەن قاراپايىم جاندار. ول جاقتا تۇراتىن جەرگىلىكتى موڭعولدار دا، قازاقتار دا ەجەلدەن كوشپەلى تىرلىك كەشكەنى بارشاعا ايان. موڭعول ەلىندە تۇراتىن باۋىرلاس قوس حالىق وكىلدەرى ءالى كۇنگە سول جارتىلاي كوشپەلى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر دەسە دە بولادى. موڭعوليانىڭ بايان ولگەي اۋدانىندا 150 مىڭداي حالىق تۇرادى. اۋدان ورتالىعى بايان ولگەي -  ءىلىم- ءبىلىم، ادەبي- مادەني ورتا قالىپتاسقان ۇلكەن شاھار. العاش ساۋاتىمدى اشىپ، مەكتەپ تابالدىرىعىن سول بايان ولگەيدە اتتادىم. ون جىلدىقتى پىتىرىسىمەن، قالاداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتىڭ ورىس ءتىلى جانە ادەبيەت فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ، بەس جىل وقىدىم. بەسىنشى كۋرستا جۇرگەندە قۋانىش راحىم ەسىمدى ازاماتقا تۇرمىسقا شىقتىم. جولداسىم موڭعول قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قاتارىندا قىزمەت جاسايتىن اسكەري ادام بولاتىن. ينستيتۋتتان كەيىن 1983-1993 -جىلدار ارالىعىندا بايان ولگەيدە ورىس ءتىلى جانە ادەبيەتى ءپانى بويىنشا ۇستازدىق ەتتىم» دەيدى بازار.

  وتباسىنىڭ اتاجۇرتقا ورالۋىنا قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىك الۋى تۇرتكى بولادى. ەلگە ورالۋ ءۇشىن جۇبايى قۋانىش قازاقستانعا ارنايى كەلىپ، قونىس تەۋىپ ورنىعاتىن، قولايلى جەر ىزدەستىرەدى. سىرتتان توسىرقاي ەنگەن اعايىندى قازاقستاندىقتار قۇشاعىن جايىپ قارسى الادى. توراڭعالىق اۋىلىندا ورنالاسقان قۇس فابريكاسىنىڭ باستىعى رۋسلان ادامبايەۆ قۋانىشتىڭ نيەتىن قۇپ الىپ «كوشىپ كەلەمىن دەسەڭىزدەر، قۇس فابريكاسىندا سىزدەر ىستەيتىن جۇمىس تابىلادى» دەپ بىردەن قولدايدى. وسىلايشا، بەس وتباسى 1993 -جىلى توراڭعالىق اۋىلىنا كەلىپ ورنىعادى.

 اسكەري كاسىپتى مەڭگەرگەن قۋانىشقا ەلدە جۇمىس تابىلا قويمايدى. ال بازار اۋىلداعى ورتا مەكتەپكە ورىس سىنىپتارىنا قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى بولىپ قابىلدانادى. ۇستاز اتالمىش مەكتەپتە شيرەك عاسىرعا تاياۋ ۋاقىت وسى پاننەن ءدارىس بەرىپ كەلەدى.

  «تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ قاس- قاعىمداي مەرزىم ارالىعىندا قول جەتكىزگەن تابىستارى مەن جەتىستىكتەرىنە كۋا بولىپ كەلەمىز. مەنى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان سارا ساياساتى ءتانتى ەتەدى. ەلىمىز باي، جەرىمىز كەڭ. ەرتەڭگى ۇرپاعىمىزدىڭ بولاشاعى جارقىن بولارىنا ءوز باسىم نىق سەنىمدىمىن. ەلباسىمىزدىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان سىندارلى سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا قازاق جەرىن مەكەندەپ وتىرعان سان الۋان ۇلت پەن ۇلىستىڭ وكىلدەرى تاتۋ- ءتاتتى ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي ءومىر ءسۇرىپ وتىر. بۇدان ارتىق نە كەرەك؟ ناعىز «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زاماندى» باسىمىزدان كەشىپ وتىرعان جوقپىز با؟ كوزىمىز اشىق، كوكىرەگىمىز وياۋ، ەلىمىزدە بولىپ جاتقان وزگەرىس- جاڭالىقتاردى، قوعامدا ورىن الىپ وتىرعان كەز كەلگەن قۇبىلىستى قالت جىبەرمەي باعىپ، ءبىلىپ وتىرامىز. جاقىندا ەلباسىمىزدىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان «نۇرلى جول -  بولاشاققا باستار جول» اتتى جولداۋىن تالداۋعا بايلانىستى وتكەن سەمينارعا ۇسىنعان جۇمىسىمدى سەمەي قالاسىندا شىعاتىن رەسپۋبليكالىق «اقجولتاي» جۋرنالى سۇراتىپ الىپ جاريالادى» دەيدى بازار ءابدىلماناپ.

 بازار -  1- ساناتتاعى پەداگوگ. موڭعوليا ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ مەدالىمەن ماراپاتتالعان. وبلىستىق، اۋداندىق، قالالىق اكىمشىلىك تاراپىنان العان ماقتاۋ قاعازدارى مەن ديپلومدارى ءبىر توبە. سونداي- اق بازار ءابدىلماناپ قولى قالت ەتكەندە شىعارماشىلىقپەن دە اينالىسادى. ەڭبەكتەرى وبلىستىق، اۋداندىق باسىلىمداردا جاريالانىپ تۇرادى.

 «ەپتەپ ولەڭ جازاتىنىم بار. 2008 -جىلى جولداسىمنان ايىرىلىپ قالدىم. وڭەش راگىنىڭ ەڭ اسقىنعان تۇرىمەن اۋىردى. كۇيەۋىنىڭ  قازاسىندا ادامگەرشىلىك جاقسى قاسيەتتەرىن ولەڭگە قوسىپ، جوقتاۋ ايتتىم. ەستىگەن ەل رازى بولدى. قۋانىش- قىزىقتاردا، جانازا- قازالاردا اۋىل تۇرعىندارى كەلىپ ولەڭ شىعارتىپ الىپ جۇرەدى» اقىن بازار.

 قىرىقتىڭ قىرقاسىندا ومىرلىك سەرىگىنەن ايىرىلسا دا، تاعدىردىڭ اۋىرتپالىعىنا مويىماي، ءتورت بىردەي بالاسىن «قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقىتتىرماي» ەر جەتكىزگەن انانىڭ قايسارلىعى ءتانتى ەتەدى. ۇلكەنى لاۋرا قۋانىش قىزى تەمىرتاۋدا وتاۋ تىگىپ وتىر. اناسىنىڭ جولىن قۋعان ءمۇعالىم، ەكى بالانىڭ اناسى. اينامكوز ەسىمدى قىزى استانا قالاسىندا دارىگەر، ونكولوگيالىق اۋرۋحانادا جۇمىس ىستەيدى. ءۇيلى- باراندى، ءبىر كىشكەنتايى بار. ۇلى اسحات اكەسى سەكىلدى اسكەري ماماندىقتى تاڭداپتى. قاراعاندى قالاسىنداعى ت. بيگەلدينوۆ اتىنداعى اسكەري ۋچيليشەنىڭ تۇلەگى. «اناما قولعانات بولام. اكەمنىڭ قارا شاڭىراعىنا يە بولام» دەپ اۋىلعا ورالىپتى.

التاي اسىپ وتانىنا ورالعان بازار ءابدىلماناپ ءوزىن باقىتتىمىن دەپ سانايدى. ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتتى. ۇرپاعىن تۋعان توپىراقپەن تابىستىردى. ەندى ەڭبەگىنىڭ زەينەتىن كورسەم دەيدى.

 ءلاززات قوجاحمەتوۆا،قاراعاندى وبلىسى

«ايقىن»