ومىردەگى قىز جىبەك پەن تولەگەن
ايتپەسە، جەر بەتىندەگى تىرشىلىكتىڭ باستالۋىنان بەرى جەتكەن جىر-عازالداردىڭ نەگىزگى تاقىرىبى وسى ماحاببات بولار ما ەدى؟! جۇرەگى جىردان جارالعان قازاق دەگەن حالىق ءومىردى ولەڭمەن ورنەكتەۋدىڭ حاس شەبەرى دەسەك، سونىڭ ىشىندە عاشىقتىق داستاندارىنىڭ شوقتىعى بولەكشە كورىنەدى.
قىز جىبەك پەن تولەگەن، قوزى كورپەش پەن بايان سۇلۋ، ەڭلىك پەن كەبەك اراسىنداعى شىنايى ىڭكارلىك بۇتىندەي ءبىر حالىقتىڭ ماحابباتقا دەگەن كوزقاراسىنىڭ تۇعىرىنا اينالعالى قاشان؟ اسىل سەزىمدى باعالاي بىلگەن ۇلتتىڭ رۋحىنىڭ دا بيىك بولاتىنى وسىدان كەلىپ تۋىندايدى.
بالا كەزىمىزدە كەشكىلىك جۇمىستان شارشاپ كەلگەن اكەمىزدىڭ تىزەسىنە وتىرىپ الىپ، جىر-داستانداردى جالىقپاي تىڭداۋشى ەدىك. سونداي كەزدەرى ءالى ماحابباتتىڭ نە ەكەنىن تۇسىنە قويماساق تا ءبىر- بىرىنە قوسىلا الماي شەرمەندە بولعان ەكى جاستىڭ تاعدىرىنا الاڭداپ، شەشەمىزبەن بىرگە كوز جاسىمىزدى سىعىمداپ الاتىنىمىز ەسىمدە.
ەسەيگەن كەزىمىزدە ۇلكەن ەكرانعا شىققان «قىز جىبەك» فيلمىنىڭ كوڭىلىمىزدى الاي-دۇلەي ەتىپ، ءتۇن ۇيقىمىزدى ءتورت بولگەنىن قالاي ۇمىتايىق. سودان بەرى ماحاببات دەسە قىز جىبەك پەن تولەگەندى، تولەگەن دەسە قۇمان تاستانبەكوۆتى، جىبەك دەگەندە مەرۋەرت وتەكەشوۆانى كوز الدىمىزعا ەلەستەتەتىن بولعانبىز.
وزگەنى قايدام، ال وزىمە «قازاق فيلمدە» بۇرىن-سوڭدى تۇسىرىلگەن كوركەم فيلمدەردىڭ ىشىندە «قىز جىبەك» فيلمى ەرەكشە ىستىق كورىنەدى. قانشا رەت قايتالاپ كورسەتسە دە قاراي بەرۋدەن ءبىر جالىقپايسىڭ. تاعدىر ءبىر-بىرىمەن جولىقتىرعانىمەن ءبىر ءجۇرۋدى جازباعان قوس عاشىقتىڭ ماحابباتى ميلليونداعان كورەرمەندەردى كەيىپكەرلەرمەن بىرگە تولعانىپ، بىرگە جىلاۋعا ءماجبۇر ەتەدى. بۇل تۋىندىنىڭ وسىنشاما اسەرلى شىعۋىنا، بالكىم، ونى تۇسىرۋگە قازاق ونەرىنىڭ شىنايى مايتالماندارىنىڭ قاتىسقاندىعى دا سەبەپ بولعان بولار. فيلمنىڭ رەجيسسەرى سۇلتان قوجىقوۆ بولسا، سەناريىن قابىرعالى قالامگەر عابيت مۇسىرەپوۆ جازعان. مۋزىكامەن ارلەگەن ساز ونەرىنىڭ ساڭلاعى نۇرعيسا تىلەنديەۆ بولسا، قادىر مىرزاليەۆ ولەڭمەن ورنەكتەگەن. كيىم ۇلگىلەرى مەن كورىنىستەردى جاساۋ ءۇشىن قازاقستاننىڭ حالىق سۋرەتشىسى گۇلفايرۋز ىسمايلوۆا ءۇش جارىم مىڭنان اسا ەسكيز جاساپ، كوپ ەڭبەك ءسىڭىرىپتى. ال ءانۋار مولدابەكوۆ، ءاسانالى ءاشىموۆ، كاۋكەن كەنجەتايەۆ، فاريدا شاريپوۆا سياقتى ساحنا شەبەرلەرى باستى رولدەردى شىنايى سومداپ شىققان. قاراپايىم جۇرتشىلىقتىڭ كوپكە دەيىن اسانالىنى «قاندىقول جاۋىز» رەتىندە قابىلداۋى ءارتىستىڭ ونەر مەن ءومىردى استاستىرىپ جىبەرۋدەگى شەبەرلىگىندە جاتسا كەرەك.
ءيا، قازاق كينو ونەرىنىڭ جاۋھارى - «قىز جىبەك» فيلمىنىڭ ساحناعا شىققانىنا دا 45 جىل بولىپتى. ال ونداعى باستى ءرولدى سومداعان جەرلەسىمىز قۇمان تاستانبەكوۆ 70 جاسقا كەلگەن ەكەن. ءبىزدىڭ سانامىزدا ماڭگى جاس كۇيىندە قالىپ، ماحاببات اتتى اسىل سەزىمنىڭ جولىندا قۇربان بولعان تولەگەن 70 جاسقا كەلدى دەگەنگە يلانا الماساق تا قۇمان اعا نۇرماعان ۇلىنا جولىعىپ، ساحنا ساڭلاعىنىڭ بۇگىنگى حال-احۋالىمەن تانىسقىمىز كەلگەن.
قۇمان تاستانبەكوۆپەن جولىعۋ وڭايعا تۇسپەدى. بىردە سىرقاتتانىپ قالدىم دەسە، ەندى بىردە قولىم بوساماي جاتىر دەپ تەلەفون ارقىلى عانا حابارلاسىپ جۇردىك. اقىرى جولىقتىق- اۋ. مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ الدىنداعى الاڭقايدا اڭگىمەلەسىپ وتىرمىز. شاشى ءسال سەلدىر تارتقان، جۇزىندە جىلدار سالعان سىزىقتار پايدا بولا باستاعان جىگىت اعاسى ءار ءسوزىن باپپەن ايتادى. «ەگەر بەكەجاننىڭ سۇر جەبەسى ءمۇلت كەتكەندە تولەگەن 70-كە كەلىپ، وسىلاي وتىرار ما ەدى؟ - دەگەن وي قىلاڭ بەرىپ وتكەن. - ال جىبەككە قوسىلسا شە، ءبىر- ءبىرىنىڭ جۇيكەسىن قاجاعان كادۋىلگى كەمپىر- شالعا اينالار ما ەكەن؟». الايدا، ول ويلارىمدى كەيىنگە ىسىرىپ، اعانىڭ سوزىنە قۇلاق توستىم:
- بيىل ءوزى مەيرام كوبەيىپ تۇر عوي، - دەيدى ول ارىدەن باستاپ. - ەل كولەمىندە اتالىپ جاتقان مەرەيلى مەرەكەلەر قانشاما؟ مەيلى عوي، «توي - قۇدايدىڭ قازىناسى» دەمەي مە قازاق. بۇل جىل ءوز وتباسىمىز ءۇشىن دە قۋانىشتى جىل بولىپ تۇر. الدىمەن، «قىز جىبەك» ءفيلمىنىڭ ساحناعا شىققانىنا 45 جىل بولىپتى. بۇل مەرۋەرت ەكەۋمىزدىڭ شاڭىراق قۇرعان ساتىمىزبەن دالمە-ءدال كەلەدى. ونەردەگى ءوز ورنىمىزدى تابامىز دەپ ءجۇرىپ ءوزىمنىڭ دە 70 جاسقا كەلگەنىمدى اڭعارماي قالىپپىن. وسىنداي ساتتەرى قاۋىمنان ءبىر جىلى ءسوز ەستىگىڭ كەلىپ، الاڭدايدى ەكەنسىڭ! مەملەكەتتىك دارەجەدەگى مەرەكەلەردەن قولدارى بوساماي ءجۇر مە، ايتەۋىر ازىرگە جۇرتشىلىق لەبىز بىلدىرۋگە اسىعار ەمەس. تىم بولماسا جەدەلحات...
بىلتىر تۋعان جەرىم جەتىسۋدىڭ جەتەكشىسى اماندىق باتالوۆقا ارنايى جولىعىپ قايتقانمىن. وبلىس ورتالىعى تالدىقورعاندا، ايتپەسە سارقاندا ءبىر كەزدەسۋ جاساسا دەيمىن عوي باياعى. ەل الدىنا شىعىپ، ەسەپ بەرمەگەلى ءبىرشاما بولىپتى. مەنىڭ ونەردەگى جولىم تۋرالى جىگىتتەر تاماشا دەرەكتى فيلم دە ازىرلەپ قويعان. اماندىق عابباس ۇلى مەرەكەلەر ءسال سايابىرلاسىن دەپ وتىر. ءساتىن سالسا قوڭىر كۇزدە ەلگە بارىپ، جۇرتشىلىقپەن ءبىر قاۋىشىپ قايتارمىن.
كوكەيىمە كەلىپ كەپتەلگەن كوپ ساۋالدىڭ قايسىسىنان باستاسام دەپ وتىرعاندا قۇمان اعا سۇحباتتىڭ تىزگىنىن ءوز قولىنا الىپ، اڭگىمە تيەگىن اعىتا بەردى:
- مەن جەر جانناتى جەتىسۋدىڭ سۋلى دا نۋلى، شۇرايلى ولكەسى - سارقان اۋدانىنىڭ ەكى اشا دەگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلىپپىن. ول جەر بۇرىن «پوكاتيلوۆكا» دەپ اتالاتىن. اكەم نۇرماعان ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، كولحوزدىڭ جىلقىشىسى تۇعىن. انام ايشا ءۇي شارۋاسىندا، وتباسىنىڭ بەرەكەسىن باققان قازاقتىڭ ايەلى. بالا كەزىمدە مالشىلار سلەتى ءوتىپ، اكەمە گارمون سىيلاعانى بار. ول ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن شاڭ باسىپ، بۇرىشتا جاتتى. ەشكىمنىڭ شارۋاسى بولماعاننان كەيىن ونى مەن قولىما الىپ، شيقىلداتىپ تارتا باستادىم. بىرتە-بىرتە ساۋساقتارىم ۇيرەنىپ، اۋەندەردى كەلتىرەتىن بولدىم. ودان كەيىن قوسىلا ءان شىرقايتىن ادەت تاپتىم.
مەكتەپتە وقىپ جۇرگەن كەزىم، شاماسى التىنشى سىنىپتا بولۋىم كەرەك. ءان-كۇي كابينەتىنەن باياننىڭ ءۇنىن ەستىپ، جۇگىرىپ بارىپ قۇلاعىمدى توستىم. ەرەسەكتەۋ ءبىر بالا ءمۇعالىمنىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن «سولداتسكيي ۆالس» دەگەن ءاندى ايتۋعا تالپىنىپ تۇر. «تالپىنىپ تۇر» دەگەنىم، داۋىسىن نوتاعا تۇسىرە الماي، بايان ءبىر جاقتا، ءوزى ءبىر جاقتى ءجۇر. مەن شىداماي كەتىپ، ەسىكتەگى قۇلىپتىڭ تەسىگىنە اۋزىمدى توسىپ، شىرقاپ بەرەيىن. ءمۇعالىم بايانىن قويا سالىپ ەسىككە جۇگىردى، مەن قاشا جونەلدىم. ايتەۋىر توقتاتىپ الىپ، كابينەتىنە اكەلىپ، قايتا ءان سالدىرعان. «ءبىتتى، - دەگەن ول مەنى تىڭداپ بولىپ. - جەكە داۋىستا ايتاتىن ءانشى تابىلدى» سودان باستاپ مەكتەپتە، اۋىلدا بولاتىن مەرەكەلەر مەنىڭ قاتىسۋىمسىز وتپەيتىن بولعان. ونەرگە باسقان قادامىم وسىدان باستاۋ السا كەرەك.
- مەكتەپتى بىتىرە سالىسىمەن الماتىعا ات باسىن تىرەگەن شىعارسىز؟
- جوق- ءا، اتتەستات قولىما تيگەننەن كەيىن اكە- شەشەمە الماتىعا بارىپ، ءارتىستىڭ وقۋىنا تۇسەمىن دەيمىن عوي باياعى. شەشەم بايبالامدى باستاسىن... «كارى اكە- شەشەڭە كىم قارايدى؟ جىن- ويناقتىڭ وقۋىن وقيمىن دەگەندى قايدان شىعاردىڭ؟ ەشقايدا بارماي، ءبىزدىڭ جانىمىزدا بولاسىڭ...». مەن اكەمە قارايمىن، ول بولسا ءتۇسىن سۋىتىپ، شەشەمدى مەڭزەيدى. امال جوق، اۋىلدا قالىپ، مادەنيەت ۇيىندە جۇمىس ىستەۋگە تۋرا كەلدى. كەلەر جىلى دا وسى وقيعا قايتالاندى. ءۇشىنشى جىل بولعاندا «وقۋعا بارماسام بولمايدى!» - دەپ وتىرىپ الدىم. اقىرى اكەمنىڭ كوڭىلى ءجىبىپ، باتاسىن بەرگەن. وسىلايشا الماتىعا كەلىپ، سول كەزدەگى قۇرمانعازى اتىنداعى ونەر ينستيتۋتىنىڭ اكتەرلىك فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم. ۇستازىم ءارى جەتەكشىم كسرو حالىق ءارتىسى قاديشا بوكەيەۆا بولعانىن ءالى كۇنگە دەيىن ماقتان تۇتامىن.
قۇمان تاستانبەكوۆتىڭ ۇلكەن ونەردەگى جولى وسىلاي باستالعان بولاتىن. «قۇلاننىڭ قاسىنۋىنا مىلتىقتىڭ باسىلۋى» دەگەندەي، قۇمان ەكىنشى كۋرستى تامامداعان تۇستا «قىز جىبەك» فيلمىنە ارتىستەر تاڭداۋ باستالعان. كۋرستاسى ءارى دوسى، كەيىننەن تەاتر سىنشىسى بولعان اشىربەك سىعاي قۇماننىڭ تولەگەن رولىنە باعىن سىناپ كورۋىن وتىنەدى. اقىرى بولماعاننان كەيىن سىناققا بارىپ، بىردەن باستى رولگە قابىلدانعان ەكەن. ال جىبەكتىڭ بەينەسىن سومدايتىن قىزدى تابۋ الدەقايدا قيىنعا سوعادى. سول كەزدەگى «لەنينشىل جاس» گازەتىنە، تەلەديدارعا جاريالانعان حابارلاندىرۋدان قۇلاقتانعان نەبىر سۇلۋلار ۇمىتتەرىن ۇكىلەپ كەلگەن كورىنەدى. «ۇزىن سانى 400-گە جۋىق قىزدار كەلدى»، - دەيدى بىلەتىندەر. ال سەناريدى جازعان عابيت اعامىزدىڭ «جىبەكتىڭ ءرولىن ساعان بەرەمىز!» دەپ ۇيدەگى جەڭگەيگە ۋادە بەرىپ قويىپ، ارتى ۇلكەن رەنىشكە اينالعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. سۇلتان احمەت ۇلىنىڭ تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا عانا بۇل ءرولدى جاس قىزعا ويناتۋ مۇمكىن بولىپتى.
- «مەنمىن» دەگەن سۇلۋ قىزدار كوپ كەلدى، - دەيدى قۇمان اعا وسى كەزەڭدى ەسكە الىپ. - ءبارى دە وزدەرىنە بەك سەنىمدى. الايدا، كوپشىلىگى «فوتوپروبادان» وتپەي قالىپ جاتتى. ءبىر-ەكى قىزدى كينوپروباعا شىعارىپ كورىپ ەدى، اكتەرلىك ونەردەن ماقۇرىم بولىپ شىقتى. كينوكامەرا الدىندا ساسقالاقتاپ، جىلايتىن كەزدە جىلاي الماي، كۇلەتىن كەزدە كۇلە الماي اۋرەگە سالدى. وسىلاي تىعىرىققا تىرەلىپ جۇرگەنبىز. ءبىر كۇنى كينوستۋديانىڭ دالىزىندە تۇرسام، شاشى تىرسەگىنەن كەلەتىن اپپاق ارۋ كىرىپ كەلدى. ماعان كوز تاستاعاندا جانارى جارق ەتە قالعانداي اسەر ەتتى. «مىنە، جىبەكتىڭ ءرولىن وسى وينايدى!» - دەدىم مەن ىشىمنەن. شىنىندا دا، مەرۋەرت العاشقى ساتتەن-اق ءوزىن كانىگى ساحناگەر سياقتى تانىتتى. كورىنىستى ەشقانداي قوبالجىماستان بىردەن ويناپ شىعادى. وسىلايشا كينو تۇسىرىلە باستاعان.
وسىدان 45 جىل بۇرىن پروكاتقا شىققان فيلم تۋرالى از ايتىلماعانى بەلگىلى. جۋرناليست اعايىندار دا، ونەر زەرتتەۋشىلەرى دە، ساحنا سىنشىلارى دا بۇگە-شىگەسىنە دەيىن زەرتتەپ، ايتار ءسوزىن الدەقاشان ايتىپ تاستاعان. ونىڭ ءبىرشاماسىن الدىن- الا عالامتوردان مەن دە شولىپ شىققانمىن. وسى كوركەم فيلمدى دۇنيەگە اكەلۋگە اتسالىسقان رەجيسسەر سۇلتان قوجىقوۆ، سەناريىن جازعان عابيت مۇسىرەپوۆ، باستى رولدەردى سومداعان قۇمان تاستانبەكوۆ، اسانالى ءاشىموۆ، مەرۋەرت وتەكەشوۆالاردىڭ قازاق ك س ر مەملەكەتتىك سىيلىعىمەن ماراپاتتالعانىن ونەر شەبەرلەرىنە بەرىلگەن ءادىل باعا دەپ ۇعۋ كەرەك. ودان كەيىن دە كينو مەن ساحنادا نەبىر جارقىن تۇلعالاردى دۇنيەگە اكەلگەن قۇمان تاستانبەكوۆ قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى اتاعىن دا العان بولاتىن. ءبىراق، نەگە ەكەنىن قايدام، قۇمان اعامەن اراداعى اڭگىمەمىز اينالىپ كەلىپ «قىز جىبەككە» ورالا بەردى. كينوداعى قىز جىبەك پەن تولەگەننىڭ مۇراگەرى ىسپەتتەس ومىردەگى قۇمان مەن مەرۋەرتتىڭ ماحابباتى جايلى بىلە تۇسكىمىز كەلگەن.
- كەزدەسۋگە بارساڭ دا، سۇحبات بەرسەڭ دە جۇرتشىلىق الدىمەن مەرۋەرت ەكەۋمىزدىڭ ماحابباتىمىز جايلى سۇرايدى. ءبىز دە ايتۋدان جالىقپايمىز، - دەيدى اعامىز كەلەسى ءبىر ساۋالىمىزدى تىڭداپ الىپ. - مەنىڭ قىزعا بىردەن كوڭىلىم كەتكەنىن نەسىنە جاسىرايىن. ال 10-سىنىپتى ەندى عانا بىتىرگەن قالانىڭ ەركەتوتاي قىزى مەنى كوزىنە ىلە قويسىن با؟ تۇسىرىلىمگە كەلەدى دە وزىمەن- ءوزى دايىندالىپ وتىرىپ، ءرولىن وينايدى دا، ەشكىمگە مويىن بۇرماستان قايتىپ كەتەدى. كينو ءتۇسىرىلىپ بولعانشا جۇمىس بابىنداعى اڭگىمەدەن ارىگە بارا الماعانىمىز راس. كەيىننەن «قىز جىبەكتىڭ» تۇساۋكەسەرىمەن تالاي جەرگە باردىق. قازاقستاندى بىلاي قويىپ، ماسكەۋ، گرۋزيادا دا بولىپ قايتتىق. سۇلتان قوجىقوۆ، ءاسانالى ءاشىموۆ، نۇرعيسا تىلەندييەۆتەرمەن بىرگە ءبىز دە جۇرەمىز. ءبىزدى جۇرتشىلىق «قىز جىبەك پەن تولەگەن كەلدى!» - دەپ ىستىق ىقىلاسپەن قابىلدايدى. ەرەكشە قۇرمەت كورسەتەدى. الايدا، ماعان دەگەن كوزقاراسى ءبىرشاما تۇزەلگەنىمەن قىز وڭايلىقپەن يىلەتىن ەمەس.
ودان كەيىن قازاقتىڭ اسىل ازاماتى عاني مۇراتبايەۆ تۋرالى ابدوللا قارساقبايەۆتىڭ «ءبىزدىڭ عاني» دەگەن فيلمىنىڭ ءتۇسىرىلىمى باستالدى. مەن باستى ءرولدى وينايتىن بولدىم دا، مەنىڭ جولداسىما تاعى دا مەرۋەرت بەكىتىلدى. بۇل كوركەم تۋىندى قىزىلوردا جەرىندە، قازالىدا، ال ءبىرشاما كورىنىستەرى ماسكەۋدە ءتۇسىرىلدى. مەرۋەرتپەن تاعى دا بىرگە ءجۇرۋ باقىتىنا يە بولدىم. مىنە، وسى كەزدە العاش رەت قىزدى سۇيۋگە باتىلىم جەتتى. ياعني، ءسۇيىپ الدىم...
قۇمان اعا ۇيالعان بالاشا ءماز بولىپ كۇلەدى. ءسىرا، ءوزىنىڭ جەكە ءومىرىنىڭ قالتارىس- بۇلتارىسىن وزگەمەن بولىسۋگە ونشا قۇلىقتى بولماسا كەرەك. سودان كەيىن ەكەۋىنىڭ تويى بولعانىن، ءاسانالى اعامىز وندا اسابالىق جاساعانىن جاي عانا بايانداعان. داستانداعى قىز جىبەك پەن تولەگەن ءبىر- بىرىنە قوسىلا الماي ارماندا كەتسە، جىبەك پەن تولەگەننىڭ ومىردەگى كەيىپكەرلەرى - قۇمان مەن مەرۋەرت اقىرى شاڭىراق قۇرىپ، باقىتتى ءومىر سۇرگەنى مەنىڭ دە قۋانىشىم سياقتى. الگىندەگى، ەگەر جىبەك پەن تولەگەن قوسىلسا قارتايعاندا قانداي بولار ەدى دەگەن قىزىعۋشىلىق تاعى دا سانامدا سەبەزگىلەگەن. بۇگىندەرى ءبىر-بىرىنە ولەردەي عاشىق بولىپ، قوسىلعاننان كەيىن تىرشىلىك تۇيتكىلدەرىنە شىداي الماي اجىراسىپ جاتقاندار ماحاببات سەزىمىنىڭ شىن قادىرىن بىلەدى مە ەكەن دەيمىن ىشىمنەن. ال قۇمان اعا مەن مەرۋەرت اپاي اڭىزداعى عاشىقتىق عازالىنىڭ كەيىپكەرلەرىن سومداپ قانا قويماي، ومىردە دە شىنايى ماحابباتتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەن جوق پا؟ 45 جىل ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا جۇپتاسا ءومىر ءسۇرىپ، قول ۇستاسقان كۇيلەرى وسى جاسقا جەتكەن عاشىقتاردىڭ تاعدىرى قىزىقتىرا تۇسكەن.
- ۇيدە ىدىس- اياق سىلدىرى دا بولعان جوق پا؟ - دەيمىن.
- وتباسى بولعاننان كەيىن ءتۇرلى جاعداي بولىپ تۇرادى ەمەس پە؟ - دەيدى قۇمان اعا ءسال اشۋلانىپ. - كەيبىر ماسەلەلەر بويىنشا پىكىرىمىز ءبىر جەردەن شىقپاي جاتادى. وندا تۇرعان نە بار؟ ! ءبىراق ەشقاشان قاتتى كەتىسكەن ەمەسپىز. ءبىر-بىرىمىزگە كەشىرىممەن قارادىق. ال ىدىس- اياققا كەلسەك، ءبىز ءۇيدىڭ شارۋاسىن ءبولىسىپ اتقارا بەرەمىز. ەكەۋمىز دە ساحنا مامانى بولعاندىقتان كۇنىمىزدىڭ باسىم بولىگى تەاتردا وتەدى. ۇيگە ۇيىقتاۋعا عانا باراتىن ساتتەرىمىز كوپ. سونداي كەزدەرى استى قوسىلىپ جاساپ، ىدىس-اياقتى بىرگە جۋا سالامىز. جالپى مەن تاماقتى قاتىرىپ جاسايمىن.
اڭگىمە تاعى دا ونەر تاقىرىبىنا اۋىسقان. قۇمان اعامىزدىڭ «قىز جىبەكتەن» كەيىن «ءبىزدىڭ عاني»، «قىس - مازاسىز ماۋسىم»، «ەرەكشە كۇن»، «اققۋلار ۇشىپ كەلەدى»، «ماحاببات جاڭعىرىعى»، «اعاما ارنالعان قالىڭدىق»، «قاراشا قازدار قايتقاندا»، «پروۆينسيالىق حيكايا»، «الاڭ شەتى»، «ورنەك» فيلمدەرىندە باستى رولدەردى ءساتتى سومداعانىن بىلەمىز. ال مەرۋەرت وتەكەشوۆا ەكەۋىنىڭ 45 جىل بىرگە ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقان قارا شاڭىراق - مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى دراما تەاترىندا ساحناعا شىعارعان كەيىپكەرلەرى قانشاما. شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ «انا - جەر- انا» جانە «اق كەمەسىندە» - قاسىم مەن قۇلبەكتىڭ، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «ايمان - شولپان»، «قاراگوز»، «ەڭلىك - كەبەك» درامالارىندا - الىبەك، نارشا، ابىزدىڭ، ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆتىڭ «قان مەن تەرىندە» - تاڭىربەرگەننىڭ، ورالحان بوكەيەۆتىڭ «قۇلىنىم مەنىڭ» دراماسىندا - جاننىڭ، م. اۋەزوۆ پەن ل. سوبوليەۆتىڭ «ابايىندا» - ايداردىڭ، مۇحتار شاحانوۆتىڭ «سەنىم پاتشالىعىندا» - مازداقتىڭ، ل. ديۋركونىڭ «ەلەكترا، سۇيىكتىم مەنىڭ» سپەكتاكلىندە - ورەستتىڭ، ف. ەرۆەنىڭ «تۇلكى بيكەشىندە» - فلوريدوردىڭ، نازىم حيكمەتتىڭ «فارحاد - شىرىنىندا» - فارحادتىڭ جانە باسقا دا تاماشا كەيىپكەرلەردى كورەرمەنگە كوزايىم ەتكەن بولاتىن.
- ەلىمىزدە تۇسىرىلگەن قانشاما فيلمدەردى كورىپ جۇرسەم دە ءدال «قىز جىبەكتەي» اسەرلەندىرمەيدى، سەندىرمەيدى، يلاندىرمايدى. وسىنىڭ سىرى نەدە؟ - دەيمىن مەن قاقپايلاپ قايتادان وسى تاقىرىپقا اكەلىپ.
- باستى سەبەبى، ونى تۇسىرۋگە قازاق ونەرى الىپتارىنىڭ اتسالىسۋىندا دەپ توپشىلايمىن. ءوزىڭىز قاراڭىزشى، كينودا جايىقتا ءجۇزىپ جۇرگەن اققۋلاردى قىرعىزستاننان اكەلگەن بولاتىن. ءتۇسىرىلىم كەزىندە اققۋلار الىستاپ كەتىپ، ولاردى قايتارۋدىڭ امالىن تاپپاي قينالدىق. وسى كەزدە سۇلتان اعا نۇرعيسانىڭ «اققۋ» كۇيىن ويناتقانى بار ەمەس پە. سول- اق ەكەن، اققۋلار مۋزىكا شىققان جاعاعا جاقىنداي بەردى. كورىنىس ءساتتى ءتۇسىرىلدى. مۇنى نۇراعاڭنىڭ سازگەرلىك شەبەرلىگىنىڭ جارقىن كورىنىسى دەپ قالاي ايتپايسىڭ؟! قازاقتىڭ قادىرىنا اينالعان قادىر اعامىز شە؟! جالپى، «قىز جىبەك» عاشىقتىق وقيعاسىنا قۇرىلعانىمەن ۇلتىمىزدىڭ سالت- ساناسىن، تۇرمىس- ءداستۇرىن، ءسان- سالتاناتىن، ونەرى مەن ءور مىنەزىن الەمگە ايشىقتاعان العاشقى فيلم بولدى دەپ ويلايمىن. وسى ارقىلى قازاق دەگەن ەلدىڭ بار ەكەنىن مۇلدەم بىلمەيتىن جۇرتشىلىق ءبىزدى تاني باستادى. «قىز جىبەك» قازاق كينو ونەرىنىڭ كۋالىگىنە اينالدى.
ول كەزەڭ ۇلى حالىقتىڭ «كىشى ءىنىسى» رەتىندە ماسكەۋگە جالتاقتاپ كۇن كورگەن زامان بولاتىن. «قايداعى ءبىر عاشىقتار تۋرالى كينو ءتۇسىرۋ ءۇشىن سونشاما اقشا نەگە كەرەك؟!» - دەپ گوسپلاننىڭ قارجىدان قاققانى بىلاي قالىپ، «ەكى ساعات، ون مينۋتتان اسپاۋى كەرەك» دەپ، 500 مەتردەن اساتىن دايىن لەنتانى قيىپ تاستاعانى دا قانشاما ازاپقا سالمادى. وسىنداي ساناعا تۇسكەن سالماقتان سۇلتان قوجىقوۆتىڭ جۇرەك تالماسىنا شالدىققانىن قايدا قويامىز. قالاي دەگەنمەن دە ۇلتىمىزدىڭ بىرنەشە ۇرپاعىنا ماحاببات پەن ادالدىقتىڭ ۇلگىسى بولىپ، حالقىمىزدىڭ ماقتانىشىنا اينالعان اسىل قازىناسى بىزبەن بىرگە جاساپ كەلەدى. ال شىنايى عاشىقتىقتىڭ بەينەسىندەي بولعان جىبەك پەن تولەگەن، ومىردەگى قۇمان مەن مەرۋەرت سول ىڭكارلىك سەزىمنىڭ ايناسى ىسپەتتەس بارشا قازاقتىڭ كوز قۋانىشىنا اينالعان. جىبەك جانە توميريس اتتى قىزدارىن ءوسىرىپ، نەمەرەلەرىنىڭ قىزىعىن كورۋدە.
- حالقىما راحمەت، - دەيدى قۇمان اعا جۇرۋگە وقتالىپ. - ءبىزدىڭ شىن باعامىزدى بەرەتىن دە سولار ەمەس پە؟ قارتايساق تا بارعان جەرىمىزدە ءالى دە: «جىبەك پەن تولەگەن كەلدى»، - دەپ قارسى الىپ جاتقاندارى. اسىرەسە، مەرۋەرتكە دەگەن ىقىلاستارى ەرەكشە. مىنە، سونداي قۇرمەتتىڭ ارقاسىندا جەتپىستى القىمداساق تا ساحنامەن قوشتاسپاي، بەرگەن رولدەرىن ساحنالاۋمەن كەلەمىز. اللا جازىپ، عۇمىر بەرسە حالىققا قىزمەت ەتە بەرۋگە ءارقاشاندا دايىنبىز!
قۇمان اعا شيراق قيمىلداپ، ارەدىكتە تۇرعان كولىگىنە وتىرىپ، ءجۇرىپ كەتتى. بارشا قازاقتىڭ ماحابباتىنا بولەنىپ، ماقتانىشىنا اينالعان ازامات «جەتپىستىڭ جەلكەسىنە مىنگەنىن» بىلدىرتپەۋگە تىرىساتىنداي. بەكەجاننىڭ سۇر جەبەسىنەن امان قالىپ، ۇيدەگى جىبەگىنە اسىعىپ بارا جاتقان تولەگەن ەلەستەدى وسى كەزدە مەنىڭ كوزىمە. «امان جۇرىڭدەرشى، اسىل سەزىمدى ايالاعان قوس عاشىق»، - دەدىم ىشىمنەن كۇبىرلەپ...
قۋات قايرانبايەۆ،
«جەتىسۋ» الماتى قالاسى.
