اجىراسۋدىڭ باستى سەبەپتەرى نە؟

استانا. قازاقپارات - «بالا، بالا، بالا دەپ، تۇندە شوشىپ ويانعان. ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، تۇندە بەسىك تايانعان» اناسىنىڭ مەيىرىم جىلۋىن سەزىپ، اسقار تاۋداي اكەسىنىڭ قامقورلىعىن كورىپ وسكەن بالادان باقىتتى بالا جوق، ءسىرا.

الايدا اۋمالى-توكپەلى زاماندا وتباسىلىق قۇندىلىقتار تۇگىل، ار-ۇيات، نامىس، وجدان سەكىلدى قازاق حالقى جاننان قىمبات ساناعان قاسيەتتەر ءادىرام قالىپ، قوعام ساناسى ۋلانعانى ۋىتتى دا اشى شىندىق. سونىڭ سالدارىنان بۇگىنگى قوعامدا جەتىم-جەسىر، جاۋاپسىز اكە، كوكەك انا كوبەيىپ، بۇل ماسەلە قازىرگى ۋاقىتتىڭ اسقىنعان دەرتىنە اينالدى.

قىرىق جىل قىرعىن بولسا دا، اجال جەتپەي شاڭىراعىن شايقالتپاعان اكەلەر، تاعدىردىڭ قانشا تاۋقىمەتىن كورسە دە مويىماي، بالاسىن مويىنىنا سالىپ ءجۇرىپ جەتكىزگەن انالار كوپ ەدى بۇل ەلدە. ازايدى. سوڭعى 5 جىلدا 700 مىڭنان استام وتاۋ تىگىلىپ، جانۇيا قۇرىلسا، سونىڭ 200 مىڭدايىنىڭ شاڭىراعى ورتاسىنا تۇسكەن بۇل كۇنى.

تەك وتكەن 2014-جىلى قازاقستاندا 159328 نەكە تىركەلسە، 52673 وتباسى اجىراسقان. ستاتيستيكالىق دەرەكتەر وسىلاي دەيدى. بۇنداي جاعدايدا ەرەسەك ادام قانداي قيىندىققا دا ءتوزىپ باعار، الايدا قابىرعاسى قاتپاعان بالالار قايتپەك؟ ولاردىڭ كۇنى نە بولماق؟ اناسىمەن قالسا، وزگە اكەنىڭ، اكەسىمەن قالسا، وزگە شەشەنىڭ وگەيلىگىن كورىپ، كوڭىلى كۇپتى بولماي ما؟ ونداي كۇن باسىنا تۋماسىنا ەش كەپىل جوق. اجىراسۋدىڭ ەڭ اۋىر زاردابى دا - وسى.

اجىراسۋدىڭ سەبەپتەرى كوپ. ءبىراق باستى سەبەپتەرى نە دەگەن ساۋالعا ناقتى جاۋاپ تابۋ قيىن. ءبىز وسى ساۋالعا جاۋاپ تابۋ ءۇشىن قازاق مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى جانىنداعى الەۋمەتتىك جانە گەندەرلىك عىلىمي-زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ، پرەزيدەنت جانىنداعى ايەلدەر ءىسى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ، وتاندىق پسيحولوگتاردىڭ ءار ۋاقىتتاردا كەلتىرگەن دەرەكتەرىن، پىكىرلەرىن وي تارازىسىنا سالىپ كوردىك، شاما-شارقىمىزشا زەرتتەپ-زەردەلەدىك. قورىتا كەلە ەل ىشىندە ءجيى كەزدەسەتىن ءبىرقاتار سەبەپتەردى ىرىكتەپ الدىق.

ءبىر پەرزەنتتىڭ بولماۋى. ادامنىڭ وتباسى قۇرعانداعى باستى ماقساتى - ۇرپاق ءوسىرۋ، ارتىنا ءىز قالدىرۋ، بالا تاربيەلەۋ، ونىڭ قىزىعىن كورۋ. بۇل قازاق ۇلتىنا ءتان مىنەز، ءتان قالاۋ. باسقا ۇلتتاردا، اسىرەسە ەۋروپا ەلدەرىندە، ا ق ش- تا بۇل اجىراسۋعا سەبەپ بولاتىنداي ۇلكەن ماسەلە ەمەس، ولار كەز كەلگەن ۋاقىتتا بالا اسىراپ الۋعا دايىن، كەرىسىنشە، ءوزى تۋعانعا قاراعاندا، اسىراپ الۋدى وڭاي جول سانايتىندار كوپ.

وعان سەبەپ تە جوق ەمەس. بىرىنشىدەن، بۇل ەلدەردە ادامدار كەش ۇيلەنەدى، 30-35 جاستى ەڭسەرىپ بارىپ، شاڭىراق قۇرادى. ەكىنشىدەن، وسى جاسقا كەلگەندە ايەل زاتىنىڭ رەپرودۋكتسيالىق قابىلەتى تومەندەپ، بالا كوتەرە الماي ازاپقا تۇسەدى. ۇشىنشىدەن، وسى جاستا جامباس سۇيەكتەرى ابدەن قاتىپ كەتكەندىكتەن (ايەل زاتى 23 جاسقا دەيىن ءسابي ءسۇيىپ ۇلگەرگەنى ابزال)، دارىگەرلەر جۇكتىلىكتىڭ اۋىر ءوتىپ، ادام ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن ەكەندىگىن، كەسىر تىلىگى جاسالۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتەدى.

ءبىزدىڭ ەلدە دە كەش ۇيلەنۋ بەلەڭ الىپ كەلە جاتقانىمەن، ازىرگە 35 جاستىق مەجەگە جەتە قويعان جوقپىز. ونىڭ ۇستىنە، ۇلتتىق مىنەزىمىز بەن مەنتاليتەتىمىز بولەك. سوندىقتان ءبىزدىڭ ەلدە «بالالى ءۇي - بازار، بالاسىز ءۇي - قۋ مازار» سانالادى. مىنە، وسىدان كەلىپ نە ءۇشىن جاڭا جانۇيا قۇرعان جۇپتىڭ ءبىرىنىڭ بەدەۋلىگى اجىراسۋعا سەبەپ بولاتىنىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس.

تۇسىنبەۋشىلىك نەمەسە مىنەزدىڭ جاراسپاۋى. تۇسىنبەۋشىلىك نەدەن تۋىندايدى؟ ول ەكى جاستىڭ اسىعىس وتباسىن قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋىنان، ءبىر-ءبىرىن جەتە تانىپ-بىلمەۋىنەن تۋىندايدى. وعان سەبەپ -ۇيلەنگەنگە دەيىن كوڭىل قوسىپ، قازىرگى تىلمەن ايتقاندا ءجۇرىپ جۇرگەندە وزدەرىنىڭ شىنايى بەت-بەينەسىن، مىنەزىن كورسەتپەۋى، وزدەرىنىڭ بولاشاق جارى قانداي بولعانىن قالايتىنىن اشىق جەتكىزبەۋى.

وسىدان بارىپ، كەشەگى الدىڭدى كەسىپ وتپەي، ايتقانىڭا كونىپ تۇرعان قىلىقتى قىز ناعىز قىرسىق قىزدىڭ ءوزى بولىپ شىعا كەلەدى، كەرىسىنشە، الدىڭدا قۇرشا جورعالاپ جۇرگەن «كىشىپەيىل» جىگىت ءوز دەگەنىنەن قايتپايتىن بىربەتكەي مىنەزىن كورسەتەدى.

سوندىقتان، ەكى جاس ۇيلەنگەنگە دەيىن نەعۇرلىم وزدەرىن شىنايى ۇستاي ءبىلۋى ءتيىس. بۇل جەردە «مەنىڭ مىنەزىم وعان ۇناماي قالادى» دەگەن قورقىنىشقا جول بەرمەۋ كەرەك، ءسوزسىز، قىزدى دا، جىگىتتى دە ءوزىنىڭ تابيعي قالپىندا قابىلداي الاتىن ءبىر جان بولادى. تەك سونى كۇتە ءبىلۋ كەرەك. ەگەر ماحاببات سەزىمى سانانى جەڭىپ تۇرسا، جۇبىنىڭ مىنەزىن قابىلداپ، وعان سابىر قىلا ءبىلۋ كەرەك.

ءناپسى قۇمارلىقتىڭ كەسىرى. ەر ادامداردا اراققا، قۇمار ويىندارىنا، ناشاعا، ودان قالسا ءجۇرىس جۇرۋگە اۋەستىك باسىم. بۇلار - ايەلدىڭ سابىرىن ءتۇبى ءبىر تاۋىساتىن جامان ادەتتەر. ىشىمدىككە سالىنعان ەر ادام دۇنيە مۇلكىن ساۋدالاپ، ۇيدەن بەرەكەنى قاشىرادى. بۇدان كەيىن ايەلدىڭ اجىرسۋدان باسقا امالى قالمايدى. الايدا، وسىنداي جاعدايلار ءىشىنارا ايەلدەر اراسىندا دا كەزدەسەدى. بۇل وتباسى ەكى جاققا ءبولىپ تىنادى.

قىزعانىش. ورىنسىز قىزعانىش ورعا جىعادى. بۇل كوبىنە ەكەۋدىڭ سەنىمىنە سەلكەۋ ءتۇسىپ، ءبىر-بىرىنە كۇدىگى كوبەيگەن كەزدە قىلاڭ بەرەتىن قاۋىپتى سەزىم. ونىڭ ارتى كەيدە قاندى وقيعاعا ۇلاسىپ جاتادى. وعان جۋىقتا عانا تۇتاس ءبىر جانۇيانى قانعا بوكتىرگەن وقيعا مىسال بولادى.

زورلىق-زومبىلىق. نازىك جاندىلاردىڭ ەر ادامدار تاراپىنان زورلىق-زومبىلىق، ءزابىر كورۋى ولاردىڭ اراسىنداعى سەزىمدى سۋىتىپ، وتباسىلىق جىلۋدى جويادى. اسىرەسە، جازىقسىز جاپا شەكسە، بۇل ارەكەت ءجيى قايتالانىپ تۇراتىن ادەتكە اينالىپ كەتسە، ونداي وتباسىنىڭ ەرتەڭى بۇلىڭعىر. وكىنىشكە قاراي، بۇنداي وقيعالار بۇگىنگى قوعامدا بولىپ تۇراتىنى جاسىرىن ەمەس.

تۇرمىس تاۋقىمەتى. «اجىراسۋلارىڭىزعا نە سەبەپ بولدى؟» دەگەن سۇراققا ايەلدەردىڭ كوبى: «كۇيەۋىم تابىس تاپپادى، جاتىپىشەر، جالقاۋ»، - دەپ جاۋاپ بەرەتىنى ءتۇرلى ساۋالنامالاردان ءمالىم. ەگەر، ەر ادام وتباسىن قۇرۋعا، ءبىر جانۇيانى اسىراۋعا دايىن بولماي، سوقىر سەزىممەن، جەلىكپەن ۇيلەنەر بولسا، ونىڭ اقىرى - اجىراسۋعا سوقتىرىپ جاتادى. سەبەبى، ايەل جاراتىلىسىنان ەر ادامنان قامقورلىق پەن مەيىرىم كۇتەدى. ارقا سۇيەر ەر-ازامات ىزدەيدى. سول سەنىم ۇدەسىنەن شىعا ءبىلۋ ءلازىم.

وسى اتالعان التى سەبەپتەن بولەك تە كوپتەگەن سەبەپتەر بار. ولاردىڭ قاتارىنا كىناسىن مويىنداماۋ، تاكاپپارلىق، قىرسىقتىق، كەكشىلدىك، اتا-ەنەلەردىڭ قىتىمىرلىعى، ءوز قالاۋىمەن قوسىلماۋ، الىپ-قاشۋ سالدارى، ەكى جاستىڭ اراسىنا ءۇشىنشى بىرەۋدىڭ وت سالۋى، ورىنسىز وسەك-اياڭنىڭ كەسىرى، ءبىر-بىرىنە سەنبەۋ سىندى سەبەپتەردى اتاۋعا بولادى.

جانۇيا - شاعىن مەملەكەت. ونىڭ ۇيىتقىسى ءبىر ادام بولعانى ابزال. قالعانى وتاعاسىنا ۇيىپ، سەنىپ، ەرە ءبىلۋى كەرەك. قانداي جاعداي بولماسىن وتباسى مۇشەلەرى ءومىردىڭ كينوداعىداي، رومانداعىداي بولمايتىنىن، ونىڭ وزىندىك بەينەتى بارىن، وعان سابىر ەتە ءبىلۋ كەرەكتىگىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ورتادا بالا بولسا، اجىراسۋ ونىڭ پسيحيكاسىنا اۋىر سوققى ەكەندىگىن، ونىڭ اۋىر زاردابى بولۋى مۇمكىندىگىن ەستەن شىعارماعان دۇرىس.

قالا بەردى، وزىنە، اتا-انا مەن اعايىن تۋىسقا دا بۇل ارەكەت ابىروي اكەلمەيتىنىن ويلاۋ كەرەك. بۇل قادامعا بارماس بۇرىن، باسقا جول جوق ەكەندىگىنە ابدەن كوز جەتكىزىپ، ۇلكەندەردىڭ اقىلىن الۋ اسا ماڭىزدى. سەبەبى، قابىلداعالى تۇرعان شەشىمنىڭ ارتىندا ادام تاعدىرى تۇر.

ەربول جانات