بابالار ءسوزى: تالشىق اتاۋى قايدان شىققان؟
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر-تولعاۋلارى، قيسسا-داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى.
«قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى.
ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى.
«حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ-جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك.
جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانادى.
***
ەرتەدە ءبىر جاسى جەتكەن ايەل كۇيەۋىنەن ايرىلىپ، ەكى قىزىمەن جالعىز قالىپتى. ءۇي وتاعاسى قايتىس بولعان سوڭ ايەلدىڭ جاعدايى ناشارلاپ، ءبىر بويجەتكەن، ءبىر كىشكەنتاي قىزىنىڭ جاعدايىن جاساپ، قياعا قوندىرار ءحالى قالماعان ەكەن.
ءوز بەتتەرىمەن وسكەن قارلىعاشتاي مايىسقان بويجەتكەن مەن ءسىڭلىسى ءوز كۇندەرىن وزدەرى كورىپ، الەك بولادى. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ەل اراسىندا الگى ايەلدىڭ ۇلكەن قىزى وتباسىلاردىڭ الا ءجىبىن اتتاپ، اقىرىندا اياعى اۋىر بولىپ قالدى دەگەن سىبىس تارايدى.
جۇرتتىڭ ايتقان وسەگىنە، كەنەدەي جابىسقان اياۋسىز اتاققا يە بولعان بويجەتكەننىڭ شىدامى تاۋسىلىپ، اقىر اياعىندا اۋىل سىرتىنداعى توبەشىكتە ءوسىپ تۇرعان ۇلكەن تالدىڭ ءبىر بۇتاعىندا ءومىرىن قيىپ، اسىلىپ قالعان ەكەن دەيدى.
ايلار ءوتىپ، جىلدار ءوتىپ، الگى ايەلدىڭ ەكىنشى قىزى دا بوي جەتەدى. ۇلكەن قىزىنا كەنەدەي جابىسقان اتاق بۇل قىزىنىڭ دا ومىرىنە مازا بەرمەيدى.
«اپكەسى قايماققا مالىنىپ وتىرعان وتباسىلاردىڭ شىرقىن بۇزعان، ءسىڭلىسى دە اپكەسىنەن الشاقتاماي سونداي بولادى» دەگەن سىندى اڭگىمەلەر ەكىنشى قىزىنىڭ دا مازاسىن الىپ، ءتىپتى ۇيدەن شىعۋعا دا شاماسى بولمايدى.
ءتوزىمى تاۋسىلىپ، كۇنىن كورە الماعان بۇل بويجەتكەن دە اپكەسىنىڭ جولىمەن الگى تالدىڭ بۇتاعىنا بارىپ، ءوزىنىڭ دە ءومىرىن قيادى ەكەن. مۇنداي قايعىعا دۋشار بولعان ايەل ءوز ۇيىنەن، ءوز جۇرتىنان بەزىپ، الىس جاققا كەتە بارادى.
بۇل جەرگە كەكتەنگەن ايەل سوڭعى سوزدەرىندە وسى جەردىڭ بارلىق تالدارىن قارعاپ، مۇڭىن شالىپ كەتەدى. ەسىنەن اۋىسقان ايەلگە كوڭىل بولمەگەن جۇرت كۇندەلىكتى قىزۋ تىرشىلىگىن جالعاستىرا بەرەدى.
كۇندەر ءوتىپ، كۇز كەلەدى. تابيعاتتىڭ زاڭى بويىنشا اعاشتار قۋراپ، قىس كەلىپ، اپپاق كورپەنى جامىلادى. ءبىراق بار پالە كوكتەم كەلگەندە انىقتالادى. جىل سايىن بۇرشىك اتىپ، گۇلدەي جاينايتىن اعاشتار تىرشىلىگى جوق تاستاي قۋراپ، قاتىپ تۇرا بەرەدى. كوكتەم ءوتىپ، شىجىعان جاز دا كەلەدى. ال الگى اعاشتار بۇرشىك اتار ەمەس. قولدارىنان كەلگەنىن ءبارىن جاساعان جۇرت كوڭىلدەرىن ءۇزىپ، جاسار شارالارى قالمايدى.
ايەل بولسا، تاۋ كەزىپ، جىلدار ءوتىپ، قىزدارىنىڭ ءومىرى قيىلعان تالدىڭ قاسىنا كەلىپ، قايتىس بولعان ەكەن.
سول كۇننەن باستاپ جۇرتتىڭ اعاشتارى گۇلدەپ، ولار نۋ ورماننىڭ ورتاسىندا ءومىر ءسۇرىپتى. دەگەنمەن، ەڭ قىزىعى، ەكى قىزدىڭ ءومىرى قيىلعان تالدىڭ ءبىر بۇتاعى بۇرشىك اتپاي بۇگىنگە دەيىن قۋراپ، قۇرعاپ تۇر ەكەن دەيدى.
