بەنزين قىمباتتاي ما؟ - باسپا سوزگە شولۋ
الداعى قازان ايىندا حالىقارالىق باس ۇيىم ب ۇ ۇ قۇرىلعانىنا 70 جىل تولادى. وسىعان وراي «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ بۇگىنگى سانىندا «بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى جانە قازاقستان» دەگەن تاقىرىپپەن ماقالا باسىلدى. «تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا 1992 -جىلدىڭ 2 -ناۋرىزى قازاقستاننىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشەلىككە قابىلدانۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. ەلىمىز ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 46-سەسسياسىندا ۇيىمنىڭ جاڭا مۇشەسى رەتىندە عانا ەمەس، قازىرگى زاماننىڭ ەڭ وزەكتى حالىقارالىق پروبلەمالارى بويىنشا بەلسەندى پوزيتسيا ۇستاناتىن مەملەكەت رەتىندە مۇشە بولدى. ال بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 47-سەسسياسىندا ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ساياساتى تۋرالى ايتا كەلىپ، ەكى ماڭىزدى ۇسىنىستى اتاپ ءوتتى.
ونىڭ ءبىرىنشىسى بارلىق ەلدەر ۇكىمەتتەرىنىڭ ىزگى نيەت ءبىلدىرۋ تارتىبىمەن «ءبىر+ءبىر» فورمۋلاسى بويىنشا ب ۇ ۇ- نىڭ بىتىمگەرشىلىك كۇش- جىگەرىنىڭ قورىن قۇرۋدى باستاۋ. بۇل فورمۋلا ءاربىر مەملەكەت وعان ءوزىنىڭ قورعانىس بيۋدجەتىنىڭ ءبىر پايىزىن ءبولىپ، جىل سايىن ونى ءبىر پايىزعا ۇلعايتىپ وتىرۋدى كوزدەيدى. وسىلاي ەتكەندە ون جىلدان سوڭ بىتىمگەرشىلىك سوماسى ون ەسەگە وسەدى. ەكىنشى ۇسىنىسى ازياداعى ءوزارا ءىس- قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس (ا و س ش ك) شاقىرۋ.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل باستاماسى كوپشىلىك ەلدەر تاراپىنان، سونداي- اق، بۇۇ- دان قولداۋ تاپتى جانە قازاقستاننىڭ سىرتقى ساياساتىن ايقىنداۋدا ايتارلىقتاي ءرول اتقاردى»، - دەپ جازادى ماقالا اۆتورى.
ەلەكتر ەنەرگياسى ماسەلەسى ماڭىنداعى جوندەۋ جۇمىستارى بويىنشا «كەگوك» ا ق بەكىتىلگەن كەستەسىنە وراي بيىل 9 ەنەرگوبلوك، 59 قازاندىق پەن 47 تۋربينا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىنان ءوتۋى ءتيىس بولاتىن. وسىعان وراي رەتىنشە قازىرگى تاڭدا بۇل جۇمىس 70 پايىز ورىندالدى. بۇل جايىندا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ بۇگىنگى نومىرىندەگى «جىلۋ بەرۋ ماۋسىمىنا دايىندىق ويداعىداي» دەگەن تاقىرىپتاعى ماقالادا ايتىلعان. باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، بۇل جونىندە پرەزيدەنت جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە جۋرناليستەرمەن بولعان باسقوسۋدا ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى اتوم جانە ەنەرگەتيكالىق قاداعالاۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى سۇڭعات ەسىمحانوۆ ءمالىم ەتتى. بۇل رەتتە ەلىمىزدىڭ ەلەكتر ستانسالارىندا 5 بلوگقا، 38 قازاندىققا جانە 26 تۋربيناعا جوندەۋ جۇرگىزىلگەن. ونىڭ ايتۋىنشا، جۇمىستاردىڭ قالعان 30 پايىزى، ياعني جوندەۋ جۇمىستارى 3 بلوگتا، 18 قازاندىق پەن 16 تۋربينادا ۋاقىتىمەن كەستە بويىنشا جۇرگىزىلىپ كەلەدى. ال وتىنمەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىنە توقتالعان ول بۇگىنگى كۇنى ەلەكتر ستانسالارىنىڭ وتىن قويمالارىنا 3,4 ميلليون توننا كومىر جانە 112 مىڭ توننا مازۋت جينالعاندىعىن جەتكىزدى. «بۇل كورسەتكىش وسى 2015-2016 -جىلعى جىلۋ بەرۋ ماۋسىمىن باستاۋعا تولىقتاي جەتەدى»، - دەدى ول.
***
«قازاقستاندا ىشكى ىستەر ورگاندارى جۇيەسىندەگى كەڭ اۋقىمدى رەفورما باستالىپ كەتتى. ونىڭ ناتيجەسىندە ەل تاريحىندا بۇرىن- سوڭدى بولماعان قۇرىلىم «جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى» ومىرگە جولداما الادى. بۇلاردى «گولليۆۋدتىڭ» كينولارىنان جاقسى تانىس شەريفتەرمەن سالىستىرۋعا بولادى»، - دەپ جازادى «ايقىن» گازەتى سەنبىلىك سانىنداعى «جەرگىلىكتى پوليتسيا كىمنىڭ قۇزىرىنا قارايدى؟» دەگەن تاقىرىپتاعى ماقالاسىندا.
باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، ءتيىستى قۇجاتتى «كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرگە جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ جۇمىسى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» جاڭا زاڭ جوباسىن وسى اپتادا ءماجىلىس ءبىرىنشى وقىلىمدا ماقۇلداعان بولاتىن. ەندى پالاتادا جوبانى ەكىنشى وقىلىمعا ازىرلەۋ اياسىنداعى تالقىلاۋ جۇرۋدە. ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ سۇراقتارىنا ىشكى ىستەر ءمينيسترى ق. قاسىموۆتىڭ ءوزى جاۋاپ بەرگەن. جاڭا زاڭ جوباسىنا سايكەس، جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ باستىعى مەن ورىنباسارى قۇزىرىنا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ىستەردى قاراۋ جانە اكىمشىلىك ايىپپۇلدار سالۋ دا كىرەتىن بولادى. جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بارلىعى، ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ باسقا دا بولىمشەلەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن تەڭ ءارى بىردەي قۇقىقتىق مارتەبەگە يە بولادى، قىزمەتتى وتەۋ شارتتارى دا، الەۋمەتتىك، قۇقىقتىق كەپىلدىكتەرى دە بارىنە ورتاق.
وسى باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، اتىراۋدا وتكەن كەڭەس بارىسىندا ەلباسى ن. نازاربايەۆ قازاقستاندىق مۇناي وڭدەۋشى زاۋىتتار جوندەۋدەن وتكىزىلگەننەن كەيىن، بەنزين تاپشىلىعى بولمايتىنىن ايتتى. «بۇگىندە ەلىمىزدەگى مۇنايدى قايتا وڭدەۋ شەگى 68 پايىزدى قۇراپ وتىر. بۇل كورسەتكىش رەسەيدە 72 پايىز، ا ق ش- تا 95 پايىزدى كورسەتۋدە. قازىرگى ۋاقىتتا اتىراۋ مۇناي وڭدەۋ زاۋىتىندا جوندەۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. ودان باسقا دا زاۋىتتار قايتا جاڭعىرتىلۋدا. ولاردىڭ جاڭارتىلۋىنا قاجەتتى قارجى- قاراجات ءبولىندى. زاۋىتتار دايىن بولعان كەزدە بەنزينگە تاپشىلىق بولمايدى»، دەدى مەملەكەت باسشىسى.
«ايقىن» گازەتىنىڭ جازۋىنشا، بۇگىندە وزىمىزدەگى ءۇش مۇناي زاۋىتىنداعى ا ي92/93 بەنزينىن ءوندىرۋ كولەمى 2,1 ميلليون توننانى قۇراپ وتىر. ال تۇتىنۋ دەڭگەيى 3,2 ميلليون توننا. بەنزين جەتىسپەۋشىلىگى 1,1 ميلليون توننا. سوندىقتان جەتكىلىكسىز بەنزيننىڭ كوپ بولىگى رەسەيدەن جەتكىزىلۋدە. بىزدەگى كەمشىلىك تە وسىندا، زاۋىتتارىمىز جەتكىلىكسىز بولعاندىقتان، رەسەيدە جاعداي قالاي قۇبىلسا، ءبىز دە سونىڭ ىرقىنا جىعىلامىز. كورشى ەلدەن بەنزين اكەلەتىن ترەيدەرلەر سول جاقتىڭ شارتى بويىنشا كەلىسىمشارت جاساسادى. سول سەبەپتى، بىزدەگى بەنزين باعاسىنىڭ ۇشۋى رەسەيدەگى نارىقتىق جاعدايعا تىكەلەي بايلانىستى. ماقالا «بەنزين قىمباتتاي ما؟» دەگەن تاقىرىپپەن بەرىلگەن.
اۆتور: مارلان جيەمباي
