بابالار ءسوزى: ىستىقكول قالاي پايدا بولدى؟
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى»، «قازاق حاندارى»، «ەجەلگى قالالار تاريحى»، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى. «بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى.
***
ىستىقكولدىڭ پايدا بولۋى جايىندا ەل اۋزىندا كوپتەگەن اڭىز- اڭگىمەلەر بار. ءالقيسسا، ەستە جوق ەرتە زاماندا قازىرگى تاۋ اڭعارىنداعى تولقىندى كولدىڭ ورنىندا، ۇلكەن ءارى ادەمى شاھار بولىپتى. كۇندەردىڭ كۇنىندە جەتى جۇتتىڭ ءبىرى ءزىلزالا بولىپ، قالانى قۇلاتىپ، ادامداردى جاپپاي قىرعىنعا ۇشىراتادى. لەپ- لەزدە جەر وپىرىلىپ، پايدا بولعان شۇڭقىرعا سۋ تولىپتى. ءسويتىپ، الگى شاھاردىڭ ورنىندا ۇلكەن كول پايدا بولىپتى.
ال ونىڭ الدىندا، ءبىر توپ بويجەتكەن قىزدار وت جاعۋ ءۇشىن تەزەك تەرۋگە كەتەدى. تەك وسى قىزدار عانا قاۋىپ- قاتەردەن امان قالىپتى. اپاتتىڭ بولعانىن بىلگەن ولار ءار كۇن سايىن كول جاعاسىنا كەلىپ، جاقىندارىن جوقتاپ، جىلاپ قايعىرادى ەكەن. ولاردىڭ كوزدەرىنەن اققان جاستارى كولگە تامىپتى. سول جاستاردىڭ توگىلگەنى سونشالىق- الگى كول اششى بولىپ كەتىپتى. الگى قىزداردىڭ قايعى- مۇڭى كوپ ۇزاماي كولدىڭ اتاۋىنا سەبەپكەر بولادى، ياعني ىستىق (جاس سەكىلدى) كول اتالادى.
اقساقالداردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، كول مىنەزى قايعىرعان قىزداردىڭ مىنەز- قۇلىقتارىمەن، كوڭىل- كۇيلەرىمەن ۇندەس ەكەن. بىردە سۇپ- سۇر بولىپ تولقىنىن تۋلاتسا، بىردە تىنىق ويعا باتقانداي.
