شاشىڭىز ءتۇسىپ جۇرسە

استانا. قازاقپارات - قازىر «شاشى تۇسە بەرەدى» دەگەندى ەكىنىڭ بىرىنەن ەستيمىز.

سوڭعى كەزدەرى ايەل ادامدار وسى ماسەلەمەن كۇرەسسە، ەرلەر اراسىندا باستىڭ تاز بولۋ جاعدايى كەزدەسەدى.

سالا ماماندارىنىڭ ايتۋىنشا، شاشتىڭ ءتۇسۋ سەبەپتەرى ءارتۇرلى، ءبىرىنىڭ ەمى تابىلعانىمەن، ەكىنشىسىنىڭ سەبەبىن انىقتاۋ قيىنعا ءتۇسىپ جاتادى. وسى ورايدا دەرماتو- ۆەنەرولوگ، دەرماتو- كوسمەتولوگتار س. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن عىلىمي كونفەرەنتسيادا باس قوستى.

جالپى، شاش پەن باس تەرىسىن زەرتتەيتىن عىلىم تريحولوگيا دەپ اتالسا، شاشتىڭ ءتۇسۋىن الوپەتسيا دەيمىز. قازىرگى كەزدە، وكىنىشكە قاراي، الوپەتسيا بالالار اراسىندا دا ءجيى كەزدەسەتىن بولىپتى. «شاشتىڭ ءتۇسۋى» دەپ ءبىر سوزبەن ايتا سالعانىمىزبەن، س. اسفەندياروۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دەرماتو- ۆەنەرولوگيا مودۋلىنىڭ دوتسەنتى لەيلا ساعيدولدينانىڭ ايتۋىنشا، الوپەتسيا ءار تۇرگە بولىنەدى. كوپ جاعدايدا ونىڭ سەبەبىن انىقتاۋ قيىنعا سوعادى. جالپى، تەرى اۋرۋلارىنىڭ كوبىنىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرى انىق ەمەس ەكەن.

-  الوپەتسيانىڭ ءار ءتۇرى بار. ديفۋزدى، وشاقتى الوپەتسيا جانە ت. ب. مىسالى، مەرەز اۋرۋىنىڭ ەكىنشى ساتىسىندا شاشتىڭ، قاستىڭ، كىرپىكتىڭ ءتۇسۋى بايقالادى. مەرەز اۋرۋى -  جىنىستىق جولمەن جۇعاتىن ينفەكتسيا. ول دا ديفۋزدى نەمەسە وشاقتى بولۋى مۇمكىن. ساڭىراۋقۇلاق اۋرۋلارىندا دا شاش تۇسەدى. ول قالاي؟ شاش تۇبىنەن نەمەسە 1-2 ميلليمەتر دەڭگەيىندە سىنادى. سول سەكىلدى ءارتۇرلى كۇيزەلىس فاكتورلارى دا شاشتىڭ تۇسۋىنە اكەلەدى. سونداي- اق مايلى سەبورەيا دەگەن بار. ول مايدىڭ شەكتەن تىس ءبولىنۋى، ياعني ماي بەزدەرى قىزمەتىنىڭ جوعارىلاۋ سالدارىنان شاش تۇسەدى. وعان قوسا، ءارتۇرلى ەكولوگيالىق فاكتورلاردىڭ، قورشاعان ورتانىڭ اسەرىنەن دە، اعزانىڭ ۋلانۋىنان دا شاشتىڭ ءتۇسۋى بايقالادى. جۇكتىلىك كەزىندە، بوسانعاننان كەيىن دە شاش تۇسەتىنى كوبىنە بەلگىلى. ءبىراق كەيىن ول قايتا قالپىنا كەلەدى.

دەمەك، شاش ءارتۇرلى جاعدايلاردا تۇسەدى. ياعني گارمونداردىڭ سايكەستىگىنىڭ وزگەرۋى شاشتىڭ تۇسۋىنە اكەپ سوعادى. ال باستىڭ تاز بولۋىنا قاتىستى ايتار بولسام، گوفمان دەگەن اۋرۋ ءتۇرى بار. بۇل كەزدە باس ىرىڭدەپ، ۇلكەن ىسىكتەر پايدا بولىپ، سول جەرلەردە شاش شىقپاي قالادى. ايتا كەتۋ كەرەك، اندروگەندى الوپەتسيا دەگەن تۇقىم قۋالايتىن اۋرۋ بار. ول دا گورموندىق بۇزىلىستىڭ اسەرىنەن بولادى. بۇل جاعدايدا 30 جاستان اسقاننان كەيىن شاش تۇسە باستايدى. ول قالپىنا كەلمەيدى، -  دەيدى لەيلا ساعيدولدينا.

 بۇل تۋراسىندا مەديتسينانىڭ تاعى ءبىر جەتىستىگى -  قازىر باستىڭ شۇيدە بولىگىنەن شاش الىپ، شاش وسپەي قالعان جەرگە ەگىلەدى. ءبىر شاشتى ەگۋدىڭ ءوزى قىمباتقا شىعادى. ءبىراق بۇل ءالى قازاقستانعا جەتكەن جوق. ماماندار الداعى ۋاقىتتا قولعا الساق دەپ وتىر. نەگىزى ساڭىراۋقۇلاق، مەرەز اۋرۋىنا ەم قابىلداعاننان كەيىن شاش تا، كىرپىك تە، قاس تا تولىق قالپىنا كەلەدى ەكەن. ءبىراق كەيبىر اۋرۋلاردىڭ سەبەپتەرى ءالى دە بەلگىسىز. شاشتىڭ ءتۇسۋىنىڭ بىردەن- ءبىر سەبەپتەرى -  ىشكى اعزاداعى گورمونالدى- ەندوكريندى، باۋىر، اسقازان، ىشەك جولدارىنىڭ، جۇيكە جۇيەسىنىڭ بۇزىلىستارى.

سونداي- اق دەنەنى تۇك باسۋ پروبلەمالارى دا كەزدەسەدى ەكەن. ونى گيرسۋتيزم دەيدى. گيرسۋتيزم دەگەنىمىز - ايەلدەردىڭ اندروگەن- تاۋەلدى ايماقتارىندا تۇكتەردىڭ ەرەكشە دامۋى. بۇل اندروگەن- تاۋەلدى ايماقتارعا يەك، ءسۇت بەزى ايماقتارى، قارىن، يىق، جانباس، بەل ايماقتارى جاتادى. س. اسفەندياروۆ اتىنداعى قاز ۇ م ۋ ەندوكرينولوگيا كافەدراسىنىڭ دوتسەنتى سۆەتلانا ۆيكتور قىزىنىڭ ايتۋىنشا، تۇك باسۋ - گورموندىق فوننىڭ وزگەرۋىنەن، ياعني تەستوستەروننىڭ (ەرلەر گورمونى) ايەلدىڭ جىنىس گورموندارىنان (ەستروگەن) ارتىق بولىپ كەتۋىنەن بولادى. سودان دەنەدەگى تۇك قالىڭدانىپ كەتەدى.

الوپەتسيا سياقتى، گيرسۋتيزمنىڭ دە پايدا بولۋ سەبەپتەرى دە ءارتۇرلى بولادى. «مۇنداي شاش 12 تالدان اسپاسا، قالىپتى بولىپ ەسەپتەلەدى. ەگەر ودان اسسا، سەبەپتەرىن ىزدەي باستايمىز. ەڭ كوپ كەزدەسەتىنى - انالىق بەزدىڭ پوليكيستوزدى سيندرومى. بۇل كەزدە تۇكتەنۋدەن بولەك، بەدەۋلىك، ماي باسۋ ورىن الادى. گيپەركورتيتسيزم سيندروم كەزىندە دە كەيدە كورتيزول گورمونى ارتىق بولىپ، جىنىستىق گورمونداردىڭ الماسۋ پروتسەسى بۇزىلادى. گەرسۋتيزم سەبەبىن انىقتاۋ ءۇشىن ەندوكرينولوگ مامانعا بارۋ قاجەت» دەيدى سۆەتلانا ۆيكتور قىزى.

نۇرسۇلۋ مىرزاحمەتوۆا    

«ايقىن»