مەككەدە قانداي قۇپيا بار؟

استانا. قازاقپارات - قاسيەتتى رامازاننان كەيىنگى ءشاۋۋال، زۋل- قاعدا جانە زۋل- حيججا دەگەن قۇرمەتتى ايلار قاجىلىق ايلارى بولىپ سانالادى.

شاما-شارقى، قاراجاتى جەتەتىن ءاربىر مۇسىلمان اتالعان ايلاردا يسلامداعى ەڭ ۇلكەن پارىزداردىڭ ءبىرى قاجىلىقتى وتەۋگە قامدانا باستايدى.

قاجىلىق ءسوزى تۋرالى

«قاجىلىق» ۇعىمى سوزدىكتە - «قاسيەتتى جەرگە بارۋدى نيەت ەتۋ» دەگەندى بىلدىرسە، شاريعاتتا - ارنايى ۋاقىتتا، ياعني، قاسيەتتى رامازان ايىنان كەيىنگى ايدان باستاپ زۋل- حيججا ايىنىڭ 10-12- كۇندەرىنە دەيىن ارنايى بەكىتىلگەن يحرامعا كىرۋ، مەككە قالاسىنا بارىپ، قاعبانى جەتى اينالىپ تاۋاپ ەتۋ، سافا مەن ءمارۋا اراسىندا ساعي جاساۋ، ارافاتتا تۇرۋ، مۇزداليفادا تۇنەۋ، مينادا بولىپ شايتانعا تاس اتۋ سياقتى امالداردى ورىنداۋ دەپ تۇسىندىرىلەدى.

قاجىلىق قۇلشىلىعىنىڭ بويىندا ۇلكەن دانالىق، اشىلماعان قۇپيالار جاتىر ءارى ول ءۇشىن بەرىلەتىن ساۋاپ تا شاش ەتەكتەن. ونىڭ پارىزدىعى قاسيەتتى قۇراندا: «اللا ءۇشىن قاعبانى ادامدارعا قاجىلىق ەتۋ پارىز» دەپ ۇقتىرىلسا («ءالي-يمران» سۇرەسى، 97-ايات)، حاديستە: «ۋمرا ۋمراعا دەيىنگى ارالىقتاعى (كىشى) كۇنالاردى شايادى، ال حاج مابرۋردىڭ (شىنايى قاجىلىقتىڭ) سىيلىعى - تەك ءجاننات» دەپ سۇيىنشىلەنەدى (بۇحاري، مۋسليم).

سونىمەن قاتار، قاجىلىق ساپارى تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا ەسىمىزگە ەرىكسىز مەككە قالاسى، اللانىڭ ءۇيى قاعبا، قارا تاس، ءزام-ءزام سۋى، ارافات، قۇرباندىق ورالادى. بۇگىن اتالعان ۇعىمداردىڭ اراسىنان مەككە قالاسى تۋرالى از-كەم ءسوز قوزعاپ كورمەك نيەتىمىز بار.

مەككە قالاسىنا دەگەن ىستىق سەزىم

جەر بەتىندەگى بارلىق مۇسىلمانداردىڭ جۇرەگىندە مەككە قالاسىنا دەگەن ەرەكشە ىستىق سەزىم بار ەكەنى جاسىرىن ەمەس. بۇل اڭسار، بۇل ىنتىقتىق ىقىلىم زاماننان بەرى جالعاسىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز دا مەككە قالاسىنا ەرەكشە قۇرمەت كورسەتەتىن بولعان. ماسەلەن، شال اقىن بىلاي دەپ جىرلاعان ەكەن:

مەككە مەنەن ءمادينا جولدىڭ ۇشى،

الىس ساپار دەيدى عوي بارعان كىسى.

اتا مەنەن اناڭدى قۇرمەتتەسەڭ،

مەككە بولىپ تابىلار ءۇيدىڭ ءىشى.

پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ سالەمى مەن يگىلىگى بولسىن): «اللا تاعالا اسپاندار مەن جەردى جاراتقان كەزدە بۇل قالانى قۇرمەتتى ەتىپ قويعان جانە ول قالا قيامەتكە دەيىن اللانىڭ قالاۋىمەن قۇرمەتتى بولىپ تۇرادى» دەگەن بولاتىن. (مۋسليم). ياعني، بۇل حاديستەن بايقايتىنىمىز. مەككە قالاسىنىڭ تاريحى ادام بالاسىنىڭ پايدا بولۋىنان دا ەرتەرەك زاماندا قاراستىرىلادى.

قاعبانىڭ تۇرعىزىلۋى جانە مەككە تۋرالى دۇعا

مەككە جەرىندە ەكىنشى رەت اللا ءۇيىن تۇرعىزعان - يبراھيم پايعامبار مەن ۇلى يسمايل (ولارعا اللانىڭ سالەمى بولسىن) بولىپ ەسەپتەلىنەدى. قۇراندا يبراھيمگە قاعبانىڭ ورنى كورسەتىلگەنى ايتىلادى.

حاديستە بۇل وقيعا بىلاي باياندالادى: «يبراھيم (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) مەن اجار انامىزدىڭ يسمايل ەسىمدى ۇلى دۇنيەگە كەلگەندە، ءيبراھيمنىڭ العاشقى ايەلى سارانىڭ بويىن قىزعانىش بيلەپ، بالاسى مەن اناسىن الىس ايماققا جىبەرۋدى تالاپ ەتەدى. اللا تاعالا يبراھيمگە (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) ولاردى قازىرگى مەككە جەرىنە قونىس اۋدارتۋدى ۋاحي ەتەدى. پايعامبار (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) يسمايل مەن اجار انامىزدى قاسيەتتى جەرگە ورنالاستىرىپ، ارا-تۇرا كەلىپ تۇرماق بولادى.

وسىدان كەيىن يبراھيم (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) اللا قالاعانشا ۋاقىت بولەك ءومىر ءسۇرىپ، ۇلى مەن ايەلىنە قايتا كەلەدى. سوندا يسمايلدىڭ (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) ءزامزامنىڭ جانىنداعى ۇلكەن اعاشقا ساداق اتىپ جۇرگەنىن كورەدى. ءيبراھيمدى (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) كورە سالا، سالەم بەرۋ ءۇشىن جانىنا كەلەدى. سالەم بەرىسىپ بولعاننان كەيىن اكەسى بالاسىنا: «و، يسمايل، اقيقاتىندا، ماعان اللادان بۇيرىق كەلدى». يسمايل: قۇدايىڭنىڭ بۇيىرعانىن ورىندا»، - دەدى. ول: «ال سەن ماعان جاردەم بەرەسىڭ بە؟». ۇلى: «مەن ساعان كومەكتەسەمىن». يبراھيم (وعان اللانىڭ سالەمى بولسىن) ايتتى: «اقيقاتىندا، اللا ماعان وسى جەردە ءۇي سوعۋدى ءامىر ەتتى» (قاعبانى).

ءسويتتى دە، بارىنەن دە بيىك بولىپ تۇرعان قىراتتى كورسەتتى. وسى جەرگە اللا بۇيىرعان ءۇيدىڭ نەگىزىن قالاي باستادى. يسمايل تاس اكەلۋمەن، يبراھيم سوعۋمەن بولدى. قابىرعا بيىك ەتىپ تۇرعىزىلعاننان كەيىن يسمايل ءيبراھيمنىڭ (ولارعا اللانىڭ سالەمى بولسىن) استىنا تاس اكەلىپ قويدى. ول ونىڭ ۇستىنە شىعىپ، ارمەن قاراي تاس قالاي بەردى. ولار قاعبانىڭ ىرگەتاسىن كوتەرىپ جاتىپ: «راببىمىز! بىزدەن قابىل ال! اقيقاتىندا، سەن - بارلىق نارسەنى ەستۋشى، ءبارىن ءبىلۋشىسىڭ!» دەپ دۇعا ايتۋمەن بولدى. (بۇحاري).

قاعبا تۇرعىزىلىپ بىتكەننەن كەيىن اللا تاراپىنان: «ءارى ادامداردىڭ اراسىندا قاجىلىق جايىندا حابارلا. ولار ساعان جاياۋ جانە ءتۇرلى جۇدەگەن (جانۋارلار) ۇستىندە الىس جەرلەردەن (جەردىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن) كەلەدى» دەپ بۇيرىق بەرىلەدى. ءدال سولاي بولدى، بۇگىندە ميلليونداعان ادامدار جەردىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن يبراھيم مەن يسمايل (ولارعا اللانىڭ سالەمى بولسىن) نەگىزىن قالاعان اللانىڭ ۇيىنە ءتاۋاپ جاساۋ ءۇشىن كەلەدى.

مەككە تۋرالى دۇعا

اللا تاعالا قۇراندا ءيبراھيمنىڭ تۇرعان ورنىن ناماز وقيتىن جەر ەتىپ الۋدى بۇيىرادى. يبراھيم قاعبانى سوعۋ بارىسىندا: «راببىم! بۇل قالانى مەككەنى بەيبىت ەت ءارى ونىڭ اللاعا جانە اقيرەت كۇنىنە سەنگەن تۇرعىندارىن جەمىستەرمەن قامتاماسىز ەت»، - دەپ دۇعا جاساعان. («باقارا» سۇرەسى، 126-ايات). عالىمدار بۇل دۇعانىڭ قابىل بولىپ، مەككەنىڭ بەيبىت قالاعا اينالعاندىعىن ءارى قۇرعاق جەر بولسا دا ءتۇرلى جەمىستەردىڭ ۇزىلمەيتىندىگىن ايتادى.

وسىلايشا، ەڭ العاش قۇلشىلىق ورنى تۇرعىزىلعان مەككە ىقىلىم زاماننان-اق كۇللى ادام بالاسىن تاۋحيدكە شاقىراتىن قاسيەتتى مەكەن بولىپ كەلەدى. مەككەنى مۇسىلماندار ءۇشىن عانا ەمەس، بارشا ادامزاتقا ورتاق قاسيەتتى ولكە دەپ ايتقان بولار ەدىك.

مەككە - تىرشىلىكتىڭ باستاۋى

قۇران مەن سۇننەتتە اتالعان قالانىڭ ارتىقشىلىقتارى قانشاما عاسىر بۇرىن ءمالىم ەتىلگەن بولاتىن. ال عالىمدار قاۋىمى جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن، و باستا مەككە جەر بەتىن الىپ جاتقان سۋداعى ءبىر تۇتام جەر بولعان، بارلىق قۇراعاقتىق اتاۋلى جانارتاۋ اسەرىنەن وسى جەردەن پايدا بولدى دەگەن تۇجىرىمدى ەندى عانا جاساپ وتىر. ساحابالار كەزىندە «قاعبا - جەردىڭ كىندىگى» دەپ ايتاتىن بولعان. بۇل اقيقات تا مىڭداعان عالىمداردىڭ ەسەپتەرى مەن ۇلگىلەۋىنىڭ ناتيجەسىندە كۇنى كەشە عانا دالەلدەندى.

سىرىمىز مۇنىمەن بىتپەيدى، تاياۋدا عارىشتان تۇسىرلگەن سۋرەتتەن مەككە مەن مەدينە قالاسىنىڭ ءارقاشان جارقىراپ تۇراتىنى انىقتالعان بولاتىن.

قاسيەتتى قۇراننىڭ «ءالي- يمران» سۇرەسىنىڭ 96-اياتىندا مەككە قالاسى تۋرالى: «اقيقاتىندا، ادامدارعا ەڭ العاش سالىنعان - باككەدەگى ءۇي. ول الەمدەر ءۇشىن قۇت-بەرەكە ءارى تۋرا جول» دەلىنگەن. كەلتىرىلگەن ايات تا مەككەنىڭ الەمدەر ءۇشىن ەرەكشە مەكەن ەكەنىن نۇسقايدى.

مەككە جانە ماگنيتتىك پوليۋستەر

1977-جىلدان باستاپ اراب تۇبەگى ورنالاسقان جەردە ءبىر كەزدەرى گوندۆانا اتالاتىن قۇرلىقتىڭ بولعانى، كەيىننەن جەتى قۇرلىققا بولىنگەندىگى ايتىلا باستادى.

كاير ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمى حۋسەين كامالۋددين مەككەدە، ناقتى ايتساق، قاعبا ورنالاسقان جەردە جەر عالامشارىنىڭ ماگنيتتىك ورتالىعى بار ەكەندىگىن جازادى. ول مۇنداي پىكىردى جەردىڭ ماگنيتتىك پوليۋستەرى وزگەرگەندە قاعبانىڭ ءپوليۋسى قالپىندا قالاتىندىعىن بايقاعاننان كەيىن ايتتى. ول الەمنىڭ ءاربىر بۇرىشىنداعى قىبىلا باعىتىنىڭ ماگنيتتىك سىزىقتارعا ساي كەلەتىنىن جانە بۇل سىزىقتاردىڭ مەككە قالاسىنا قاراي باعىتتالاتىنىن انىقتاعاندا قاتتى تاڭىرقاعان ەكەن.

مەككەنى بەيبىت قالا ەتۋشى - قۇدىرەتتى اللا

الەم حالقى مەككەنى - «ادامزاتتىڭ العاشقى بەسىگى»، «قالالاردىڭ اناسى» دەپ تە اتايدى. سونداي-اق، قۇراندا باككە، بەيبىت قالا دەگەن اتاۋلارى كەزدەسەدى. اللا تاعالا تين سۇرەسىندە وسى بەيبىت قالامەن انت ەتەدى. مەككە - قۇراننىڭ العاش اياتتارى تۇسكەن، يسلام ءدىنىنىڭ قازىعى قاعىلعان ورىن. مەككە - پايعامبارلاردىڭ ابزالى مۇحاممەدتىڭ (وعان اللانىڭ سالەمى مەن يگىلىگى بولسىن) دۇنيەگە كەلگەن، قيماسىنداي بولعان سۇيىكتى ءارى العاش ساجدەگە باسى تيگەن جەرى.

مەككەدە يسلام دىنىنەن كەيىن باسقا ەشبىر ءدىن ىرگەسىن سالعان ەمەس. مۇندا اللاعا كۇپىرلىك ەتەتىن ادامداردىڭ كىرۋىنە تىيىم سالىنادى، ەگەر ونداي ادام قايتىس بولسا، قاسيەتتى جەرگە جەرلەنبەيدى. مەككەنىڭ جانۋارىنا، قۇسىنا قيانات جاساۋعا، اعاشىن سىندىرۋعا بولمايدى. مەككەدە جاسالىنعان قۇلشىلىقتار ءۇشىن ساۋاپتار ەسەلەنەدى. مەككەدە وقىلعان ءبىر ناماز ءجۇز نامازعا تاتيدى. ءتىپتى، مەككە مەن مەدينەگە ءداججال اياق باسا المايتىن بولادى. (مۋسليم). جەردىڭ باسقا بۇرىشىندا تۇراتىن ادامدار تەك قانا قاعباعا قاراپ ناماز وقىسا، مەككە تۇرعىندارى قاعبانىڭ جان-جاعىنان اينالىپ كەلىپ قۇلشىلىق جاساي الادى. وسىنشالىقتى قۇرمەتتى قالاعا قوناق بولعان ادام دا قۇرمەتتى بولماق.

اللا ءسىز بەن بىزگە قاسيەتتى قالاسىنا قادىرلى قوناق بولۋدى ءناسىپ ەتسىن!

«الاش ايناسى»