بەتاشاردا «قايىنىڭا ءبىر سالەم» نەمەسە وزىنەن جاسى كىشى ادامعا نەگە سالەم سالدىرادى؟
ءوزىنىڭ شىن ءمانىن تاپ باسساڭ شاڭى سۇرتىلگەن شار ايناداي جارقىراپ، قۇلپىرىپ سالا بەرەدى. وسى ورايدا ۇلتىمىزدىڭ «بەتاشار» دەيتىن بىرەگەي سالتى جايىندا بىرەر ءسوز ايتۋدى وزىمىزگە مىندەت سانادىق.
ءبىر اۋلەت - ءبىر الەم. سول الەمگە سىرتتان قوسىلاتىن ەكى ادام بار. بىرەۋى - نارەستە، بىرەۋى - كەلىن. ءسابي سول اۋلەتتە ءوسىپ، اۋلەتتىڭ وزىنە ساي تاربيەسىن قابىلدايدى. ەندى كەلىن دە سولاي بولماق كەرەك. ول ءوز الدىنا «بىزدە بىلاي ەدى» دەمەيدى. مۇنىڭ بەتاشارعا قانداي قاتىسى بار دەيسىز عوي؟ بولعاندا قانداي!
جالپى بەتاشاردىڭ ماقساتى سول اۋلەتكە ءتۇسىپ جاتقان كەلىنگە كوپ الدىندا ايتىلاتىن تاربيە دەۋگە دە بولادى. مىسالى:
«قۇلاعىڭ سال، ءسوز تىڭدا،
بۇيرىقشا كەلدىڭ سەن مۇندا.
جاقسى- جامان بىلىنبەي،
ءوز ۇيىڭدە تۇرعاندا،
ۇيدەگىدەي بولام دەپ،
قالىپ جۇرمە كوپ سىنعا» - دەپ ەسكەرتەدى. الايدا تۇتاس بەتاشار تۇرعىزىپ قويىپ «ءسويت، ءبۇيت» دەۋدەن تۇرمايدى ارينە. ول تويدىڭ دۋمانىن ارتتىرا، ويىن- ساۋىققا سۇيەي وتىرىپ ىسكە اسىرىلادى. ءسال كەڭەيتىپ ايتساق، كەلىنگە تۇسكەن اۋلەتىنە قالاي ىزەت، قۇرمەت كورسەتەتىنى تۋرالى:
«كەلىننىڭ بەتىن اشايىق،
جورالعىسىن جاسايىق.
جاقسى بولسا كەلىنجان،
ماقتاۋىن ەلگە شاشايىق،
جامان بولساڭ قاراعىم،
ماڭايىڭنان قاشايىق» - دەي وتىرىپ، اركىمگە قالاي قۇرمەت ەتەتىنى جايىندا ارنايى ايتادى. ءسويتىپ، «اتاسىنا ءبىر سالەم»، «ەنەسىنە ءبىر سالەم» دەپ وتىرادى. سول كەزدە اتاسى، ەنەسى كورىمدىك بەرەدى. كورىمدىكتى بەتاشار ايتىپ تۇرعان ادامعا ەمەس، سول اۋىلدىڭ سىيلى ۇلكەندەرىنە، قولى قىسقا ادامدارعا بەرەدى. مىنە، «مىناۋ ساداقا» دەپ شەكەسىنەن نۇقىپ بەرگەندەي قىلماي ساداقانى كوپ الدىندا كورىمدىك رەتىندە بەرۋدىڭ ءوزى ۇلى دانالىق ەمەي نە؟ ! كورىمدىككە مال، اقشا، كىلەم- كىلشە بەرەدى. كورىمدىكتى العان كىسى كەدەيلىگىمنەن ساداقا الىپ جاتقان جوقپىن، سىيلاپ كورىمدىك بەردى دەپ كوڭىلى ءوسىپ، مارقايىپ قايتادى. عاجاپ ەمەس پە؟! ال، بەتاشار ايتقان جىگىتكە جورالعىسى بولەك جاسالادى. (ءبارىن ۇكىمەتتەن كورەتىن بىرەۋلەرگە «الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى شەشۋدىڭ وسىنداي دا جولدارى بولعان ەكەن» دەسەڭ «وتتاماشى» دەيدى عوي ءا).
سونىمەن، باتاشار! بۇل ءوزى ۇلكەن تاقىرىپ، اۋقىمدى اڭگىمە. ءبىز ماقالا تاقىرىبىنداعى «قايىنىڭا ءبىر سالەمگە» كەلەيىك. قايىن دەپ وتىرعانىمىز كەلىنشەكتىڭ كۇيەۋىنىڭ ءىنىسى جانە اتاسىنىڭ بىرگە تۋعاندارىنىڭ (كۇيەۋىنەن كىشى) ۇل بالالارى. بەتاشار ايتقان جىگىت كەلىنگە وزىنەن كىشى قايىندارىنا دا سالەم سالعىزادى. ول وسى اۋلەتتەگى ەڭ كىشى وسىلاردى دا سىيلايسىڭ دەگەندى بىلدىرەدى. قازاق قىزىن ۇزاتقاندا «بارعان جەرىڭە تاستاي باتىپ، سۋداي ءسىڭ» دەيدى. نەگە؟ تاس تۇبىنە دەيىن باتادى، سۋ بارلىق جەرگە سىڭەدى. كۇيەۋىنىڭ تۋعان- تۋىس، جاقىندارىنا دا بىردەي قارا، ءيىل دەگەن ماعىنادا ايتىلىپ تۇر. ياعني بۇل اۋلەتتەگى ادامداردىڭ ورىنىن كورسەتۋ. مىنە، وسىنى ورىنداي بىلگەن كەلىن ءوزى دە كول- كوسىر قۇرمەتكە بولەنەرى حاق. ايتپاقشى، كەلىنگە سول اۋلەتتىڭ ادامدارىنا عانا سالەم سالدىرادى. كۇيەۋ جىگىتتىڭ ناعاشىلارى، وسى اۋلەتتىڭ جيەندەرىنە سالەم سالۋ دەگەن اڭگىمە جوق. ويتكەنى ولار قىزدىڭ رۋى بولىپ قالۋى ابدەن مۇمكىن عوي. ونداي جاعداي بولىپ قالسا كەلىن ءوز رۋىنىڭ ادامدارىنا سالەم سالعان بولماي ما، سوندىقتان اقشانى كوزدەگەن بۇگىنگى اسابا/باتاشارشىلارداي ءبارىن ءتىزىپ اتاماي، جىگىتتىڭ ءوز اۋلەتىنىڭ ادامدارىنا عانا سالەم سالدىرادى.
ءسوز سوڭىندا ءبىر ايتا كەتەر دۇنيە بۇل سالت «كەلىننىڭ بەتىن اشۋ» ەمەس «بەتاشار ايتۋ» دەپ اتالعان. بەتاشار دەگەن جىر. سونى جاتتاعان نەمەسە ءوزى شىعاراتىن ادام كەلىپ ايتادى، ياعني بەتاشار ايتادى. «بەتىن اشۋ» ، «بەتى اشىلعان» دەگەن باسقا ۇعىم. سالتىمىزدا كۇيەۋى قايتىس بولىپ، نە باسقا جاعداي بولىپ ەكىنشى كۇيەۋگە تيگەن ايەلگە بەتاشار ايتپايدى ەكەن.
Namys.kz
