اعىباي باتىر مەن قويگەلدى ءبي
اعىباي باتىر - كەنەسارى حان باستاعان رەسەي يمپەرياسىنىڭ وتارشىلىعىنا قارسى كوتەرىلىس قولباسشىلارىنىڭ ءبىرى. ول جورىقتا جولى بولعىشتىعى، ەرلىك- جەڭىستەرى ءۇشىن "اقجولتاي باتىر" اتانعان. ساربازدارى ابىلاي حان ەسىمىمەن قاتار، اعىباي باتىر ەسىمىن دە ۇرانعا اينالدىرعان. ون ءۇش جاسىنان قولىنا قارۋ الىپ، جاۋعا شاپقان.
اعىباي باتىر باستاعان ساربازدار 1826-1849 -جىلدارى رەسەي يمپەرياسىنىڭ اسكەرلەرىمەن بەتپە- بەت شايقاسىپ، بىرنەشە رەت كۇيرەتە سوققى بەرگەن. رەسەي يمپەرياسىنىڭ قازاق جەرىندەگى تىرەك ورتالىقتارىنا اينالعان قارقارالى، اقتاۋ، اقمولا، ەكاتەرينا بەكىنىستەرىنە شابۋىل جاساپ، پاتشا اسكەرلەرىن ىرعىز، توبىل وزەندەرى بويىنداعى ۇرىستاردا، كوكشەتاۋ، قىزىلجار شايقاستارىندا تاس- تالقان ەتىپ جەڭگەن.
اعىباي باتىر كەنەسارى حان شەيىت بولعاننان كەيىن دە رەسەي يمپەرياسىنىڭ وكتەمدىگىنە قارسىلىعىن توقتاتپاي، سىزدىق تورە قولى قۇرامىندا سوعىس جۇرگىزگەن. كەيىننەن رەسەي وكىمەتىنىڭ قامالدارىنا ساربازدارىن ەرتىپ ءوز بەتىنشە شابۋىل جاساعان. ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزەڭىندە ەگىنشىلىكپەن، اڭشىلىقپەن اينالىسقان.
دۇنيەدەن قايتقان سوڭ رەسەي ۇكىمەتى ونىڭ ءمايىتىن تۇركىستانداعى قوجا احمەت ياسساۋي كەشەنىنە جەرلەۋگە رۇقسات ەتپەي، سارىارقا مەن بەتپاقدالانىڭ شەكتەسكەن تاياتقان- شۇناق دەگەن جەرىندە جەرلەگەن.
قويگەلدى سارت ۇلى (1702-1795 -جىلدارى ءومىر سۇرگەن) - جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى ازاتتىق كۇرەستە قول باستاعان اتاقتى قولباسشىلاردىڭ ءبىرى. ۇلى ءجۇزدىڭ دۋلات تايپاسىنىڭ شىمىر رۋىنان تارايدى. جاستايىنان بۇحارا مەدرەسىنەن ءدىني ساۋات الىپ، ەل ىشىندە حازىرەت سۇلتان اتانادى. ءبىراق جاۋگەرشىلىك زامان قويگەلدىنى ەرىكسىز حازىرەتتىڭ سالدەسىن، شاپانىن تاستاپ، دۋلىعا مەن ساۋىت كيۋگە، تاسپيعىن تاستاپ، نايزا ۇستاۋعا ءماجبۇر ەتەدى. قويگەلدى تولە ءبيدىڭ سەنىمدى سەرىگى، جاۋعا جۇمسار باتىرى بولعان. اڭىراقاي شايقاسىندا قويگەلدىمەن ونىڭ ەكى ءىنىسى قوجىق پەن اقشا جانە بالاسى قاراباتىر دا قاتىسادى. 1739 -جىلى قويگەلدى ساربازدارىمەن قاراتاۋ، الاتاۋ ءوڭىرىن جايلاعان جوڭعارلارعا دەپ جونەلتىلگەن قارۋ- جاراق تيەلگەن ورىس كەرۋەنىن قولعا تۇسىرەدى. ءسويتىپ، ول ساربازدارىن ورىس مىلتىعىمەن قارۋلاندىرادى.
قويگەلدى تولە ءبي كوز جۇمعاننان كەيىن ۇلى ءجۇزدىڭ بيلىك تىزگىنىن قولىنا الىپ، 1771 -جىلى ابىلايدى اق كيىزگە كوتەرىپ، حان سايلاۋعا قاتىسقان. قويگەلدى باتىر 93 جاسقا كەلىپ قايتىس بولعان. ونىڭ دەنەسى تۇركىستان قالاسىندا جەرلەنگەن. تاراز قالاسىندا قويگەلدى باتىرعا ەسكەرتكىش قويىلعان جانە وندا ونىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن ورتالىق كوشە بار.
