پاتشا تاعىن تەاترعا ۇسىنامىن

«ونەرگە اركىمنىڭ- اق بار تالاسى» دەگەندەي، جاستايىنان ونەرگە جانى قۇمار ك. شاياحمەتوۆا - تەاتر، كينو، تەلەباعدارلامالاردا جۇلدىزى جارقىراپ، ءبىر بويىندا بىرنەشە ونەردىڭ جۇگىن ارقالاعان جۇرگىزۋشى، ديكتور، سونىمەن قاتار قازاق دۋبلياجىنىڭ مايتالمانى.
قازاق ساحناسىنىڭ ساڭلاعى بيكەن ريموۆادان باتا الىپ، اكادەميالىق تەاتردا تۇساۋى كەسىلگەن اكتريسا ومىردەگى، ونەردەگى سىرىمەن ءبولىستى.
- ۇستازىڭىز كۇلاش راحمەتوۆانىڭ تاربيەسىمەن كوركەم ادەبيەتپەن كوپ سۋسىنداعان اكتريساسىز. قانداي قالامگەرلەردىڭ تۋىندىلارىنان ءنار الدىڭىز؟ ونەر جولىنا تۇسۋىڭىزگە ىقپالى بولدى ما؟
- لۇقمان حاكىم: «ۇستازىڭدى اتاڭنان دا ءازىز تۇت»، - دەيدى. مەنىڭ ۇستازىم - راحمەتوۆا كۇلاش جەتپىسباي قىزى. «بىرەۋدىڭ ادال نانىن الىپ جەمە! الا ءجىبىن اتتاما!» دەگەن ءتالىمىن بويىما ءسىڭىرىپ، شىنشىل بولىپ ءوستىم. الايدا، قازىرگى تاڭدا كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق جاندار بولماسا، شىندىقتى قابىلداماي المايدى. ادىلەتسىزدىكتى ايتامىن دەپ، تەاتردان جۇمىستان قۋىلعان كەزدەرىم دە بولدى.
كەيدە ۇستازىما: «دۇرىس ءومىر ءسۇرۋدى ۇيرەتپەپسىڭ، «ادىلدىك»، «ادىلدىك» دەپ، جەگەنىم تاياق قانا» دەپ ناليتىنىم بار. ا. قۇنانبايەۆ، م. اۋەزوۆ، ك. احمەتوۆا، م. ماقاتايەۆ، ي. ساپاربايدىڭ شىعارمالارىن ءسۇيىپ وقيمىن. ونەر ادامى بولعاندىقتان، جارعاق قۇلاق جاستىققا تيمەيدى، الايدا قۇرمەتتى دەمالىسقا (انا بولىپ) شىعىپ جاتسام، ادەبيەتكە جاڭا دەممەن كەلەمىن دەگەن ويدامىن. كورەرمەندەرىمە، وقىرماندارىما قۋانىشتى جاڭالىعىم بار، وتكەن جارتى جىلدا قازاق ادەبيەتى الىپتارىنىڭ شىعارمالارىن دىبىستاپ، اۋديو كىتاپ دايىنداعانبىز، جاقىن ارادا عالامتوردا جاريالانۋى مۇمكىن.
- اتاقتى اكتريسا بيكەن ريموۆا اپاڭىزدان باتا الىپ، سىيعا تارتقان دومبىراسىن كوزىڭىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ جۇرگەن بولارسىز. كورەگەن كىسى اكتريسا بولاتىنىڭىزدى سەزىپ قويعانىمەن شەكتەلمەي، «ەستايدىڭ قورلانى» سپەكتاكلىندە ونەر جولىنداعى تۇساۋىڭىزدى كەسكەن ءتارىزدى...
- بيكەن اپامنىڭ دومبىراسى تورىمدە تۇر. ول كىسىگە سەزىمدەرىنىڭ دانەكەرى رەتىندە كۇيەۋى قۇسايىنوۆ شاحمەت سىيلاپتى. سوندىقتان ءبىر ەمەس، ءۇش اماناتتىڭ جۇگىن ارقالاعان قاسيەتتى دۇنيەنى ساقتاپ وتىرمىن. بيكەن اپام بىردە مىنانداي وسيەت ايتتى: شاشىڭدى قىرىقپا؛ قالپىڭدى بۇزبا (بويىڭداعى قازاق ايەلىنە ءتان قاسيەتتەردەن ايىرىلىپ قالما)، مەنىڭ قارا دومبىرامنان ايىرىلما، ساعان مۇجىلگەن ساتتەردە دەمەۋ بولادى. كەيىن تالدىقورعانداعى ب. ريموۆا اتىنداعى وبلىستىق دراما تەاترىندا مۇراجاي اشىلعانىن ەستىپ، «دومبىرانى اپارىپ بەرەيىن» دەگەن ويعا كەلدىم، ءبىراق قيمادىم.
- ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى و. كەنەبايەۆ ساحنالاعان يران عايىپتىڭ «مەن ىشپەگەن ۋ بار ما؟» رەكۆيەمىندە ابايدىڭ كەرىم سۇلۋى ايگەرىم وبرازىن قالاي اشتىڭىز؟ ارىپتەستەرىڭىزدىڭ كوزقاراسى، كورەرمەننىڭ ويى مەن سىنشىلاردىڭ پىكىرى قالاي بولدى؟
- بۇل - شولدەپ جۇرگەن قازاقتى سۋسىنداتاتىن، جانىن رۋحاني بايىتاتىن قويىلىمداردىڭ ءبىرى. سپەكتاكل ساحناعا شىعار الدىندا ءبىراز وزگەرىستەرگە ۇشىرادى، ايگەرىمنىڭ كەيبىر مونولوگتارى قىسقارتىلدى. ءبىراق، سوعان قاراماستان، جان دۇنيەسى ماعان ەتەنە جاقىن، ومىردەگى ادامنىڭ ۇرىمتال تۇستارىن ونەردە قايتالاپ بەرەتىن، ەڭ قيماس ءرولىم دەسەم دە بولادى. ءارتۇرلى پىكىرلەر ەستىدىم، ماقتاۋىن دا، داتتاۋىن دا ايامادى.
- جابال ەرعاليەۆتىڭ «قاس قاعىم» مەتافيزيكالىق تراگەدياسىندا ءبىر بەتى شۇبارلانعان، داراقى كۇلكىسىمەن ءومىر شىندىعىنا كۇلە قارايتىن پوليتسەيدىڭ كەيپىنە قالاي كىردىڭىز؟ جان دۇنيەڭىز بۇل ءرولدى قابىلداي الدى ما؟
- «جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن» دەمەكشى جاس رەجيسسەر ە. نۇرسۇلتان مەن تەاتر اكتەرلەرىنىڭ ۇتىمدى تۇستارى وسى سپەكتاكلدەن كورىندى. پوليتسەيدىڭ بەينەسى تىكەلەي ءوزىم جاساپ العان ءرولىم دەسەم، ەشكىم ماعان رەنجىمەيدى. ۇلكەن ءرول بولماسا دا، اتقاراتىن مىندەتى ماڭىزدى كەيىپكەرىمنىڭ بەينەسىن ساحناعا الىپ شىعۋ ماعان دا، قابىلداۋشى كورەرمەندەرگە دە اۋىر بولدى. ءار كەز ساحناعا شىققان سايىن جانىمدى شۇبەرەككە ءتۇيىپ شىعامىن. قايدان ەكەنىن بىلمەيمىن، ساحنادا بويىما ءبىر الىپ كۇش ءبىتىپ، دەلەبەم قوزىپ، ازامات ساتىبالدىنىڭ بەتىن جارالاپ العان كەزدەرىم دە بولدى. وسى ءساتتى پايدالانىپ ارىپتەسىمنەن كەشىرىم سۇراعىم كەلەدى. پوليتسەيدىڭ پيستولەتپەن شىعاتىن تۇستارىندا، پيستولەتتى قاراڭعىدا لاقتىرىپ جىبەرگەندە، ساحنا ارتىنداعى كوستيۋمشى اپايدىڭ اياعىنا ءتيىپ جاراقات العان جاعدايلار دا بولدى. شىنىمدى ايتايىن، بۇل قايدان كەلگەن وبراز؟ ۇيدە سيىر ساۋىپ، ەكى شەلەك ءسۇتىمدى الىپ كەلە جاتقانىمدا، تۋعان اعامدى 12 جەردەن پىشاقتاپ كەتتى. بەتىن تىلگەندە، سپەكتاكلدەگى تۋرا مەنىڭ بەتىمدەگىدەي تىرتىق ءتۇستى. جالعىزبىن. بالا بولاتىنمىن. ءۇستى-باسىمدى قان جۋدى. سۇيرەپ الىپ كەلىپ، ەدەندە جاتقان اعامدى لەيكوپلاستىر دە تاپپاي، كادىمگى يزولەنتامەن ەكى جاققا ايىرىلىپ جاتقان بەتىنىڭ تەرىسىن جاپسىرعانىم ەسىمدە. جەمقورلىقتىڭ اتاسى مەن كوكەسىن كوردى وتباسىمىز. اۋداندىق دەڭگەيدە شەشىلگەن ماسەلەنى ارسىزدار ءبىر قوڭىراۋمەن شەشتى. شەشەم - جەسىر، ءبىز - جەتىم. ومىردە بولعان جاعدايدى ونەردە، ساحناعا الىپ شىقتىم. پوليتسەي - اشىنعان ايەل بەينەسى. كەزىندە ول دا تازالىقتى اڭساعان، مەيىرىمنىڭ يەسى ەدى، قاتال تاعدىر جانىنا جارا سالىپ، ەكى دۇنيەنىڭ ەلشىسىندەي كۇيگە ءتۇسىردىم. قاراعان ادام سۇيسىنەتىندەي كۇنسۇلۋدى، كورگەن جان شوشىنعاننان جاعاسىن ۇستايتىنداي پوليتسەيگە اينالدىردىم. وسى رولگە قاراپ وتىرىپ، كورەرمەن جيىركەنسە، جيرەنسە - مەنىڭ ولجام.
- «ۇلكەن رولدەردى سومداۋعا شولدەپ ءجۇرمىن»، - دەپ اعىڭىزدان جارىلىپسىز ءبىر سوزىڭىزدە. قانداي بەينەدە تەاتر ساحناسىنا شىققىڭىز كەلەدى؟
- مەنىڭ قاتتى شولىركەگەن تۇسىم، ع. مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا ءرولسىز 9 شولدەن ءوتتىم. اللاعا شۇكىر، م. اۋەزوۆ تەاترىندا ۇلكەن رولدەردى سومداپ جۇرگەن جايىم بار. «كوگىلدىر تاكسي» مەلودراماسىندا ماريامنىڭ بەينەسى ماعان ەرەكشە جاقىن ەدى. جاس بولماساق تا ءالى دە سونداي ءرولدى قيالدايمىن، ارماندايمىن، سۇيگىم، عاشىق بولعىم كەلەدى. ماحاببات، ىڭكارلىك، تازالىققا تولى نازىك، اقىرىن عانا سامال جەل تەربەتكەن جاپىراقتايىن دىرىلدەپ، جۇرەگىمنىڭ ءدۇرسىلىن ەستىرتەتىندەي، سىرشىل ءرولىم بولعانىن قالايمىن.
- تەاتر، كينو، دۋبلياج، جۇرگىزۋشى، ديكتور، انشىلىك قابىلەتىڭىز تاعى بار. وسىلاردىڭ ىشىندە ءسىز ءۇشىن ورنى بولەك، بۇيرەگىڭىز كوبىرەك بۇراتىن ونەر سالاسى قايسى؟
- پاتشا تاعىن تەاترعا ۇسىنامىن، ءۋازىرى - دۋبلياج، سەنىمدى دوسى - كينو. جۇرگىزۋشىلىكپەن كوپ اينالىسامىن دەپ ايتا المايمىن. سوڭعى جۇرگىزگەنىم - نۇرتاس يسابايەۆتىڭ كەشى. جان قالتاڭنان شىعارىپ، ينپروۆيزاتسياعا بارا الاتىنداي، اتتىڭ باسىن بوس جىبەرەتىندەي كونسەرتتەر بولماسا، «كەلەسى تىڭدايتىندارىڭىز...» دەگەننەن باس تارتامىن.
- سىنشى - ونەر مەن كورەرمەننىڭ اراسىنداعى التىن كوپىر. قازىرگى تەاتر سىنشىلارى وسى مۇددەدەن شىعا ما؟ ءوز تاراپىڭىزعا ايتىلعان سىنعا قالاي قارايسىز؟
- سىنشى مەن اكتەر ءبىرىن- ءبىرى سىناپ كەتكەن زامان عوي. سىنشىلارمەن جۇلدىزىم جاراسا بەرمەيدى. شىمكەنت، قاراعاندى، الىس- جاقىن وبلىستاردان «ءسىز وينايتىن سپەكتاكل قاشان بولادى؟» دەپ حابارلاسىپ تۇراتىن كورەرمەندەرىم بار. سىنشىلار مەن كورەرمەندەردىڭ پىكىرلەرى ۇيلەسپەيدى. سىنشىلار: «كورەرمەننىڭ دەڭگەيىنە ءتۇسىپ كەتپەيىك»، - دەپ جاتادى. ول جاڭساق پىكىر دەپ ويلايمىن. «ءار قازاق - جالعىزىم» دەمەكشى، مەن ءۇشىن ءار كورەرمەن - جالعىزىم. سىندى قابىلدايمىن، دۇنيەدە ەش نارسەنىڭ سەبەپسىز بولمايتىنىن ءتۇسىندىم. ءوز- ءوزىمدى تاربيەلەيمىن.
- ءبىر سۇحباتىڭىزدان: «جاس ۇرپاقتى قازاقى ءسوز ونەرىنە باۋلۋ ماقساتىندا مەكتەپ اشسام» دەگەن ويىڭىزدىڭ ۇشقىنىن بايقادىق. سول ماقساتىڭىزدى جۇزەگە اسىرا الدىڭىز با؟
- جوق. قازىرگى ۋاقىتتا ەكونوميكالىق جاعداي - بۇيرەكتىڭ بۇلپىلداپ تۇرعان ۇرىمتال تۇسى. حالىق ءالىپتىڭ ارتىن باعايىق دەپ وتىر عوي. الايدا، كوپ اتا- انادان: «مەكتەپ اشۋعا كەرەكتى جاعدايىڭىزدى جاسايىق، بالالارىمىزبەن قاۋىشىپ تۇرىڭىز»، - دەگەن ۇسىنىستارىن ايتىپ جاتتى. كينو كاستينگتىڭ، باعدارلامالاردىڭ الدىندا ءوزىم تاربيلەپ جۇرگەن بالالارمەن كەزدەسىپ، باعىت- باعدار بەرەتىنىم بار. دەگەنمەن، ۋاقىتىم وتە تاپشى بولعاندىقتان، ولارعا جاعدايىمدى ءتۇسىندىردىم. دەمالىسىمدا ۇيدەگى كەلىن مەن كىشكەنتايعا كوڭىل بولگىم، وتباسىلىق باقىتقا قارايلاعىم كەلەدى. بۇل جوسپار بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە.
- بولاشاقتا قانداي جوسپارىڭىز بار؟ پاتشا كوڭىلدى كورەرمەندى قانداي رولدەرمەن قۋانتپاقسىز؟
- پرەمەراسى كۇز ايىنا بەلگىلەنىپ جاتقان «ادەل» دەگەن كينوعا مامىر ايىندا ءتۇستىم. جاقىندا كورەرمەنگە جول تارتادى. «ناۆسترەچۋ مەچتە» دەگەن ورىس تىلىندەگى تەلەحيكايانىڭ ءتۇسىرىلىمى بولىپ جاتىر، ونى دا ەكراننان كورىپ قالارسىزدار. جەكە ومىرىمدە ازداعان وزگەرىستەر بار. جوسپارىم - ونەردىڭ قاي سالاسى بولسا دا، پاتشا كوڭىلدى كورەرمەن ءۇشىن قاجىماي، تالماي قىزمەت ەتۋ. اللا قۋات بەرسىن!
سۇحباتتاسقان: ءمولدىر بەكجان