شىڭعىسحاننىڭ دىنگە كوزقاراسى قالاي بولعان؟
دەگەنمەن، جۋۆەينيدىڭ جەتكىزۋىنە قاراعاندا شىڭعىسحان ءبىر تاڭىرگە يلانعان. قىسىلتاياڭ شاقتاردا، قاتارىنان بىرنەشە كۇن تاڭىرگە جالبارىنعانىن جەتكىزەدى. ناعىندا، شىڭعىسحان ءتاڭىر سەنىمى مەن حاق ءدىن يسلامنىڭ اراسىنان پالەندەي ءبىر وزگەشەلىك بار دەپ ويلاماعان ءتارىزدى. سەبەبى، ءابىلعازىنىڭ «تۇرىك شەجىرەسىندە» بەرىلگەن دەرەكتەرگە قاراعاندا، ول يسلامنىڭ بەس پارىزىنىڭ تورتەۋىن حاق دەپ قابىلداعان. تەك، «قاعباعا قاجىلىق جاساۋعا قاتىستى: «ءتاڭىر نەگە ءبىر جەردى عانا قاسيەتتى ەتىپ جاراتقان؟» دەپ تەرەڭ ويعا بەرىلگەن» دەيدى.
يسلام تەولوگياسى بويىنشا شاريعات بەكىتكەن پارىزدى جوققا شىعارۋ، دىننەن شىعۋشىلىق سانالادى. شىڭعىسحان قاعباعا قاجىلىق جاساۋدى ادا-كۇدە تەرىسكە شىعارسا، وندا ول يمان كەلتىرمەگەن بولىپ ەسەپتەلەدى. ءبىراق، «تۇرىك شەجىرەسىندە» شىڭعىسحاننىڭ قاعباعا قاجىلىق جاساۋ تۋرالى: «ءتاڭىر نەگە ءبىر جەردى عانا قاسيەتتى ەتىپ جاراتقان؟» دەپ تەرەڭ ويعا بەرىلگەندىگى، ياعني، تافاككۋر جاساعانى جازىلعان. سوندىقتان، شىڭعىسحاننىڭ يسلامدى قابىلداپ، قابىلداماعانىنا قاتىستى كەسىندى پىكىر ايتۋ قيىن.
جالپى، شىڭعىسحان ءدىن ادامدارىنا ەرەكشە قۇرمەتپەن قاراعان. «ۇلى ياسا» بويىنشا مۇحاممەدتىڭ (س. ا. ۋ) ءۇرىم- بۇتاعى، سول سياقتى قۇران وقۋشى حافيزدەر جانە فاقيھتەر، ەمشىلەر، عۇلاما عالىمدار، ءدارۋىش- كەزبەلەر، ازانشىلار مەملەكەتكە الىم- سالىق تولەمەگەن. سونداي-اق، ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ مەنشىگىندەگى ۋاقفتىق جەرلەر دە سالىقتان بوساتىلعان. ءتىپتى، شىڭعىسحان يسلام ءدىنىن ۇستانۋشىلاردىڭ قۇنىن جوعارى باعالاعان.
مىسالى، «ۇلى ياسا» زاڭى بويىنشا كىسى ولتىرگەن قىلمىسى ءۇشىن مۇسىلمانعا قىرىق التىن تەڭگە، قىتايلىققا ءبىر ەسەپ تۇرىنەن قۇن تولەپ قۇتىلۋعا رۇقسات ەتكەن. بۇل قۇقىقتىق نورمالار شىڭعىسحاننىڭ يسلام دىنىنە وڭ كوزقاراستا بولعانىن بايقاتادى.
e-islam.kz
