امىرە شىرقاعان پاريج ساحناسىندا گۇلمايدان سۇندەتوۆا اۋەلەتىپ ءان سالدى

استانا. قازاقپارات - قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ شاكىرتى ءانشى ءارى سازگەر گۇلمايدان سۇندەتوۆانىڭ بىلمەيتىن تىڭداۋشى جوق تا شىعار.
None
None

 قازاقتا كىم بىلمەيدى گۇلمايداندى،

 ءان مەن كۇي ءومىرى ونىڭ جىرعا اينالدى.

 ءموپ- ءمولدىر سىڭعىرلاعان نازىك ءۇنى،

 تىلەيمىن سايراسا دەپ تىنباي ماڭگى.

 قازاقتا كىم بىلمەيدى گۇلمايداندى،

 سيقىرلى دومبىراسى سىرنايلاندى.

 قۇبىلتىپ، قۇيقىلجىتىپ شىرقاعاندا،

 كوكتە كۇن، جەردە بۇلبۇل تىڭداي قالدى، - دەپ ورازاقىن اسقار جىرلاعانداي، اتىراۋ وبلىسى يساتاي اۋدانىنا قاراستى جانباي اۋىلىنىڭ تۇلەگى، مۇحيت مەكتەبىنىڭ ءىزباسارى، ءداستۇرلى ءان ونەرىنىڭ وكىلى گۇلمايدان سۇندەتوۆا وتىز جىلدان استام وسى ءبىر قيىندىعى مەن قۋانىشى قاتار جۇرەتىن ماماندىقتى جەتە مەڭگەرە ءبىلىپ، الاش اسپانىن انگە بولەپ جۇرگەن جاقسى انشىلەرىمىزدىڭ ءبىرى. رەسپۋبليكالىق ەسترادا- سيرك ستۋدياسىن بىتىرگەن سوڭ ەڭبەك جولىن تالدىقورعان وبلىستىق فيلارمونياسىنان باستاپ، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى دانەش راقىشيەۆتاي ساحنا ساڭلاعىنان كوپ ۇيرەنەدى. جەتىسۋ اندەرىنىڭ قىر- سىرىنا قانىقتى. اعاسىنان ءان ۇيرەنىپ، ءوز باعدارلاماسىنا قوسقان كەزدەرى دە بار.

گۇلمايدان سۇندەت قىزى ءىلياس جانسۇگىروۆ اتىنداعى تالدىقورعان پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەن سوڭ وسى ءبىلىم ورداسىندا ءبىراز جىل ۇستازدىق ەتتى. قانشاما شاكىرت الدىنان ءدارىس الدى. ۇستازدىق ەتە ءجۇرىپ ونەرىن جالعاستىرا ءبىلدى. سول جىلدارى ينستيتۋت جانىنان ۇيىمداستىرىلعان انسامبلىمەن «سالەم» اتتى كونسەرتتىك توپپەن بىرگە يسپانيا، فرانتسيا جەرىندە ۇلتتىق ونەرىمىزدى دارىپتەدى. كەشەگى ءان اتاسى امىرە شىرقاعان پاريج ساحناسىندا اۋەلەتىپ ءان سالدى.

گۇلمايدان سۇندەت قىزى رەسپۋبليكالىق امىرە قاشاۋبايەۆ اتىنداعى ءان بايقاۋىنىڭ جۇلدەگەرى. 1991 -جىلى كەرەكۋدە وتكەن مايرا ءۋالي قىزى اتىنداعى رەسپۋبليكالىق بايقاۋدىڭ لاۋرەاتى.

گۇلمايدان 1989 -جىلى جەتىسۋلىق اقىن سارانىڭ بەينەسىن سومداۋدا كوپ تەر توكتى، شىعارماشىلىق ىزدەنىستە تەرەڭ تولعانىپ، ۇلكەن ءرولدى الماتىداعى مۇحتار اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق تەاتردىڭ ساحناسىندا شەبەر ويناپ، ءوزىن اكتەرلىك قىرىنان تانىتا ءبىلدى.

 دراماتۋرگ تاڭىربەرگەن قاليلامبەكوۆتىڭ «اقىن سارا» سپەكتاكلى كورەرمەنگە تىڭ دۇنيە بولدى.

«ءبىز 1976-78 -جىلدارى رەسپۋبليكالىق ەسترادا- سيرك ستۋدياسىندا وقىدىق. العاش الما تەرۋگە بارعانىمىز ەسىمدە. الماتى وبلىسى تالعار اۋدانىنا قاراستى «رىسقۇلوۆ» اتىنداعى ۇجىمشاردا ءبىر اي بويى اۋىلشارۋاشىلىق جۇمىسقا ارالاسىپ، كۇزدىك ونىمدەردى تەرۋگە كومەكتەستىك. رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر- تۇكپىرىنەن كەلگەن ونەرلى جاستاردىڭ كوڭىل- كۇيى كوتەرىڭكى ەدى. كۇنى بويعى جۇمىستان سوڭ كەشكىلىك گيتارا مەن بايانعا قوسىلىپ ءان سالىپ، ءبي بيلەپ، كوڭىل كوتەرەتىنبىز. ءسويتىپ ونەرلى جاستار دوستاسىپ كەتتىك. جۇمىستان قايتقان ۋاقىتتا جاتاقحانانىڭ قاسىندا اقسارى قىز ماعان تاياپ كەلىپ، جاقىنىراق تانىستى. بۇل گۇلمايدان سۇندەتوۆا بولاتىن. ول سوزگە تارتتى:

- التىن، ءبىز قالاعا بارعان سوڭ جاتاقحانادا بىرگە تۇرساق قايتەدى؟ ءبىز اتىراۋدان كەلگەن ءۇش قىزبىز. عارەكەڭە تۇسكەن ساۋلە تاپاقوۆا، ءناديا ءشارىپوۆانىڭ سىنىبىنا تۇسكەن گۇلزيبا وتەعاليەۆا بار. ءتورتىنشى سەن، بىزبەن بىرگە بولساڭشى»، - دەپ قولقا سالعان.

سودان باستاپ جۇبىمىز جازىلماي جۇرەتىن بولدىق. ەندى مىنە، جىلدار وتكەن سوڭ سول ءبىر البىرت شاقتاردى ساعىنىشپەن ەسكە الامىز. جاستىق شاعىمىز بىرگە وتكەن دوستاردىڭ ورنى بولەك قوي.

 گۇلمايدان سەگىز قىرلى ءبىر سىرلى ونەر يەسى. ءانشى ءبىر كەزدەرى الماتىداعى ءسۇيىنباي اتىنداعى وبلىستىق فيلارمونياعا جۇمىسقا ورنالاستى. ءبىراز جىل الاتاۋدىڭ ەتەگىندە ونەر ۇجىمىندا جەمىستى ەڭبەك ەتتى.

كەيىن جايىقتىڭ جاعاسىنداعى نۇرمۇقان ءجانتورين اتىنداعى وبلىستىق فيلارمونياعا كەلىپ، انشىلىگىن جالعاستىردى. تۋعان جەر توپىراعى گۇلمايدان سۇندەتوۆانىڭ سازگەرلىك قاسيەتىنە كوپ سەپتىگىن تيگىزدى. ەلىم- جەرىم دەپ ساعىنىشپەن كەلگەن ول كاسپيدىڭ تولقىنى، سىر جاسىرعان نارىن قۇمىنىڭ قاسيەتى، بابالار سىرى جايلى ءوز جانىنان ءان شىعاردى. ونىڭ العاشقى تىڭداۋشىلارى دا جەرلەستەرى ەدى. ول تۋعان جەردە ءبىرتالاي كونتسەرت ۇيىمداستىرىپ، ءان كورىگىن قىزدىردى. ونەرىمەن ەل قۇرمەتىنە بولەنگەن گۇلمايدان سۇندەتوۆا ۇستازى قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆتىڭ مەرەيتويىنا اسا دايىندىقپەن كەلدى.

گۇلمايدانمەن اراداعى ەمەن- جارقىن اڭگىمە بارىسىندا سول ءبىر اياۋلى شاقتى بىلايشا ەسكە الدى. «ءبىزدىڭ ۇستازىمىز عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ ەرەكشە ءبىر تۇلعا. تالاي انشىلەر ول كىسىنىڭ الدىنان ءدارىس الدى. ءار ءانشى ءوزىنىڭ جولىن تاپتى. 2009 -جىلى ۇستازىمىزدىڭ تۋعانىنا 100 -جىل تولدى.

مادەنيەت مينيسترلىگى ارنايى ۇيىمداستىرعان تورقالى توي الماتىدا، استانادا دۇركىرەپ ءوتتى. شاكىرتتەرى اتسالىستىق. سونىمەن قاتار ايماقتىق ءان بايقاۋلارىندا دا ءبىز ءادىلقازىلىق ەتتىك. ونەر ماڭگىلىك قوي. «ماڭگىلىك ونەر، ءوزىڭ دە ماڭگىلىكسىڭ» دەپ ارنايى كونسەرت بەردىم. سەبەبى ۇستازىمنىڭ ءوزى ومىردەن وتسە دە ءانى قالدى، شاكىرتتەرى قالدى. عارەكەڭ تەك قانا ءانشى ەمەس، ول سازگەرلىكپەن اينالىسقان جان ەدى، ونىڭ ارتىندا تاماشا اندەرى قالدى.

 كونسەرتىمنىڭ ەكىنشى ءبولىمىن عارەكەڭنىڭ اندەرىمەن جالعاستىردىم. سوڭعى كەزدە زامان تالابىنا ساي حالىق اندەرىن ەستراداعا سالىپ، سول قالپىندا ورىنداپ جۇرگەن انشىلەر بار. انشىلەرگە ءبىر تىلەك، حالىق اندەرىنىڭ اۋەنىن بۇزباسا ەكەن دەپ ويلايمىن» . بۇدان ارعى ءسوزىمىز بىلايشا ءوربىدى.

 - ءبىر كەزدە تالدىقورعان جەرىندە شاكىرت دايىندادىڭىز. اتىراۋ جەرىندە گۇلمايداننىڭ مەكتەبى دەيتىندەي مەكتەپ اشۋعا مۇمكىندىك بار ما؟

- اتىراۋ وڭىرىندە مۋزىكالىق كوللەدجدەر بار، مەكتەپتەر دە بارشىلىق. جاقسى تاربيەلەپ جاتقان ۇستازدار دا بار. فيلارمونيانىڭ باسشىسى ءعادىل زەينەل ۇلىنىڭ قولداۋىمەن بىرەر جىل بۇرىن فيلارمونيانىڭ جانىنان ءوز مەكتەبىمدى اشتىم».

گۇلمايدان اكەسى سۇندەت پەن اناسى گۇلزيرانىڭ كەلەشەگىنەن كوپ ءۇمىت كۇتكەن قىزدارىنىڭ ءبىرى. ءبىر ۇيدە ءۇش ۇل، ءۇش قىزى تاربيەلەنگەنمەن ونەر قۋعان وسى گۇلمايدان عانا. «مەنىڭ ەڭ ۇلكەن اتاعىم حالقىمنىڭ قۇرمەتى» دەيتىن گۇلمايدان اتا- اناسىنىڭ سەنىمىن اقتاپ، حالقىنا تانىمال ءانشى بولدى. بىرەر جىل بۇرىن گۇلمايدان سۇندەت قىزى ەلباسىمىزدىڭ بەرگەن العىس حاتىنىڭ يەسى بولدى. شىعارماشىلىعىنا 30 جىل تولۋىنا وراي «مادەنيەت قايراتكەرى» بەلگىسىنە يە بولدى. ەندىگى اڭگىمە ءانشىنىڭ بۇگىنگى جەتكەن جەتىستىكتەرى جايلى بولماق.

- وسىدان ءتورت- بەس جىل بۇرىن ءوزىمنىڭ شىعارماشىلىق كەشىمدى وتكىزدىم. ءوز ءانىم «ەلىم مەنىڭ» دەپ اتالعاننان سوڭ كەشىمدى دە «ەلىم مەنىڭ» دەپ اتادىق. فيلارمونيانىڭ «نارىن» وركەسترىمەن جانە وزبەكتىڭ «سوگديانو» مەملەكەتتىك ۇلت اسپاپتار وركەسترىمەن ءار تىلدە ءان ايتتىم. ول وركەسترمەن حالىقارالىق بايقاۋدا تانىسقانمىن. فەرۋزا رافشان قىزى دەگەن پروفەسسور، سول وركەستردىڭ جەتەكشىسى. كونسەرۆاتوريانىڭ ۇستازدارىنان قۇرالعان. ولار مەنىڭ ديسكىمدى الىپ، وركەسترگە ءتۇسىرىپ قويعان ەكەن، العاش مەن تاشكەنتكە بارىپ كونسەرت قويدىم.

 بۇل وركەستر مەنىڭ ارنايى كونتسەرتىمنىڭ كوركىن اشتى جانە قازاقتىڭ كۇيلەرىن ورىندادى. بۇل كونتسەرتتە قىزىم دا «ايشا ءبيبى»، «اقماڭداي اجە» دەگەن اندەرىمدى ورىندادى. «اقماڭداي اجە» دەگەن ءانىم تەليەۆيزيالىق كونكۋرستا ءبىرىنشى ورىن العان بولاتىن. «ايشا ءبيبى» ءانى «اراي-2005» دەپ اتالاتىن شىمكەنتتە وتكەن ءان بايقاۋىندا باس جۇلدەنى الدى. بۇل اندەردىڭ ءسوزىن بەكەمگۇل باتىربەكوۆا دەگەن اقىن جازعان بولاتىن.

«تويدىڭ بولعانىن دا بولادىسى قىزىق» دەمەكشى، اتىراۋ قالاسىندا گۇلمايدان سۇندەت قىزىنىڭ تويى دۇركىرەپ ءوتتى. بۇل ءانشىنىڭ جەرلەستەرىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرۋ كونتسەرتى بولاتىن. الىستان اۋىلىن اڭساپ كەلگەن گۇلمايدان ءوز جەرىنەن باق تاپتى. ەلى ەركەلەتىپ حان كوتەردى. ءانشى شىعارماشىلىعىمەن شابىتتانا ءبىلدى.

 اقجايىقتىڭ اقكەربەزى فرانسيا، گەرمانيا، بولگاريا، يسپانيا، يسپانيا، قىتاي، موڭعوليا جەرلەرىندە قازاق ونەرىن ناسيحاتتادى، قوشەمەتكە بولەندى.

 گۇلمايداننىڭ قازاق كينوسىنا دا قاتىسقان كەزدەرى بار. ول 1996 -جىلى «جامبىلدىڭ جاستىق شاعى» فيلمىندە بۇرىم رولىندەگى قىزدىڭ ءانىن ورىندادى. ال «كوشپەندىلەر» فيلمىندە قازاق ايەلىنىڭ بەينەسىندە كورىنىسكە قاتىستى. گۇلمايدان سۇندەتوۆانىڭ ورىنداۋىندا قازاق راديوسىنىڭ «التىن قورىندا» الپىسقا جۋىق ءان ساقتاۋلى. سولاردىڭ ىشىندە «اۋىلىڭا ءبىر كەلگەندە»، «قۇدىرەتتى ءۇن»، «ماحابباتىم وزىمدە» سىندى ءوز اندەرى بار.

ءانشى- سازگەر گۇلمايدان سۇندەت قىزى جايلى «ارىس» باسپاسىنىڭ باسشىلارى دەمەۋشىلىك جاساپ، «اقكەربەز» اتتى كىتاپ دۇنيەگە كەلدى. بۇل كىتاپتىڭ اۆتورى - ارشاگۇل تويباي. ونىڭ ىشىندە جۋرناليستەردىڭ 40 -جىل بويى گۇلمايدان جايلى جازعان ماقالالارىنىڭ جيىنتىعى، ارناۋ ولەڭدەر، ارشاگۇلدىڭ ءانشىنىڭ ءقادىر- قاسيەتىن اشقان «اقكەربەز» دەگەن داستانى جارىق كوردى.

ونەرىمەن قازاق حالقىنا تانىمال بولعان اتىراۋلىق ءانشى، «مادەنيەت قايراتكەرى» بەلگىسىنىڭ يەگەرى گۇلمايدان سۇندەتوۆا قوڭىراۋداي سىڭعىرلاعان ۇنىمەن، تاماشا اندەرىمەن حالقىمەن بىرگە. جۇرگەن جەرىندە ونەر شوعىن قىزدىرىپ جۇرگەن ءانشى- سازگەردىڭ ءالى دە الار اسۋى بيىك دەگىم كەلەدى.

 قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى التىن يمانبايەۆا

سوڭعى جاڭالىقتار