قابىر باسىن كوركەيتۋ كىم ءۇشىن كەرەك؟ - باسپا سوزگە شولۋ

سونىمەن، باسىلىمداردىڭ بۇگىنگى ساندارى وقىرماندارىنا قانداي مازمۇنداعى ماقالالار ۇسىنىپ وتىرعانىنا كوز جۇگىرتسەك.
«ايقىن» گازەتى بۇگىن «ولاردىڭ ءبىزدىڭ جەردە ءىزى قالعان...» اتتى تانىمدىق ماقالادا قازاق توپىراعىنا اياعى تيگەن، قازاقتىڭ مادەنيەتى مەن سالت- داستۇرىنە وزىنشە پىكىر بىلدىرگەن اتاقتى زەرتتەۋشىلەر تۋرالى جازادى. يتاليا ساياحاتشىسى ماركو پولو قازاقتار جايلى زەرتتەۋىندە قىمىزىمىزدى «كەميۋس» دەپ، ونىڭ وتە ءدامدى سۋسىن ەكەنىن جازىپتى.
«قازاقتىڭ تۇرمىس- تىرشىلىگىنە قاتىستى باعا بەرگەندەردىڭ العاشقىسى - ۆەنەتسيا ساياحاتشىسى ماركو پولو (1254-1324 ج. ج). «كنيگا ماركو پولو و رازنووبرازيي ميرا» دەگەن كىتاپتا ماركو پولو كوشپەندى قازاقتاردىڭ جاۋىنگەرلىك قىرىنا كوبىرەك توقتالعان. قازاقتىڭ وجەت ءارى قاھارمان حالىق ەكەنىنە ساياحاتشىنىڭ كوزى جەتكەن. XII عاسىردا جارىق كورگەن وسى كىتاپتا ماركو پولو قازاقتار جايلى: «...ايەلدەرى ساۋدا- ساتتىقپەن اينالىسادى، ەرلەرىنە كەرەكتىڭ ءبارىن ساتىپ الادى، ءۇي شارۋاسىن اتقارادى. ەرلەرى ەشتەڭەگە ارالاسپايدى. سوعىسقا بارادى ءارى اڭ مەن قۇسقا قىراندارىن سالىپ اڭشىلىق قۇرادى... ولار بيە ءسۇتىن اق شاراپ ءتارىزدى ىشەدى، كەميۋس دەپ اتايدى، وتە ءدامدى. قارۋلارى ساداق، سەمسەر جانە شوقپار. ساداق اتۋدىڭ ناعىز شەبەرى... ۇرىستا بەتتەسە، باتىل سوعىسادى. وزدەرىنىڭ بيلەۋشىلەرىنە ابدەن بەرىلگەن... ەڭبەككە جانە تارشىلىققا، باسقالارعا قاراعاندا، وتە ءتوزىمدى، جەر مەن پاتشالىقتى جاۋلاپ الۋعا قابىلەتتى حالىق. قاجەت بولسا ايشىلىق جولعا ەشقانداي ازىقسىز شىعادى ...قاجەت بولسا قارۋ- جاراعىمەن ءتۇندى ات ۇستىندە وتكىزۋگە بار. قيىندىق پەن مۇقتاجدىققا كىمنەن دە بولسا ءتوزىمدى» دەپ جازادى. وسىلايشا، اتاقتى جيھانگەز كوشپەلى قازاقتىڭ اسكەري ونەردى جوعارى دەڭگەيدە مەڭگەرگەنىنە تاڭداي قاققان. ال سارى ارقانى كورگەندە ساۋدانىڭ جوعارى دارەجەدە دامىعانىنا كۋا بولعان»، - دەپ جازادى ماقالا اۆتورى. ال، فرانسۋزدىڭ اتاقتى جازۋشىلارى الەكساندر ديۋما، جيۋل ۆەرن، ورىستىڭ اقىنى الەكساندر پۋشكيننىڭ ءبىز تۋرالى تاريحتا تاعى قانداي پىكىر قالدىرعانىن وقىعىڭىز كەلسە، «ايقىن» گازەتىندەگى «ولاردىڭ ءبىزدىڭ جەردە ءىزى قالعان...» اتتى ماقالانى وقىڭىز.
سونداي-اق، باسىلىم بۇگىن «الاڭ» ايدارىندا «قابىر باسىن كوركەيتۋ كىم ءۇشىن كەرەك؟» دەگەن وزەكتى سۇراققا جاۋاپ ىزدەگەن. ماقالا اۆتورى « ХХІ عاسىر رۋحاني قۇندىلىقتار جانە مادەني ەكسپانسيالار عاسىرى بولايىن دەپ تۇر. الەمدىك مادەنيەتتەر ءبىرىن- ءبىرى جۇتىپ جاتىر. سونىڭ سالدارىنان ەشكىمگە ۇقسامايتىن، عاسىرلار قويناۋىنان ەكشەلەنىپ جەتكەن قۇندىلىقتاردى ۇسقىنسىز كۇيگە تۇسىرۋگە بەت العان جابايى ۇعىمدار قالىپتاسا باستادى»، - دەيدى. بۇل ماقالادا ءسىز مازارلاردى ارنايى زاڭ قابىلداپ، ءبىر قالىپقا ءتۇسىرۋ تۋرالى اقپارات وقي الاسىز.
***
ال، «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى بۇگىن الەۋمەتتانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى تىنىشتىق قالدىبايەۆانىڭ ساراپتامالىق ماقالاسىن ۇسىنىپ وتىر. ماقالادا مەملەكەت باسشىسىنىڭ «ناقتى 100 قادام - ۇلت جوسپارىندا» ايتقان بەس ينستيتۋتتسيونالدىق رەفورمانىڭ ءبىرقاتارىنا تالداۋ جاسالعان. مىسالى، اۆتور بەس رەفورمانىڭ ءتورتىنشى ءبولىمى - بىرلىكتى نىعايتۋ ماسەلەسىنە توقتالا كەلە، «بەس رەفورمانىڭ ءتورتىنشى ءبولىمى - «بىرەگەيلىك پەن بىرلىك» تۇتاسىمەن العاندا، قوعامدىق سانا مەن مادەنيەت ماسەلەسى، وسكەلەڭ ۇرپاق پەن اعا ۇرپاق ارا- قاتىناسى ماسەلەسى. الايدا، ۇلتتىق، مادەني، رۋحاني بىرەگەيلىك پەن بىرلىك تەك وسى دەڭگەيلەر تەڭەلگەن جاعدايدا، تەڭدىككە نەگىزدەلگەن ءوزارا سەنىم جاعدايىندا عانا مۇمكىن بولادى» دەگەن وي تۇيەدى. بەس رەفورمانىڭ وزگە دە تارماقتارى تۋرالى الەۋمەتتىك زەرتتەۋمەن تانىسۋ ءۇشىن «قازاقستان قوعامىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ - قوعامدىق سانانىڭ قايتا وزگەرۋى» اتتى ماقالانى وقىڭىز.
باسىلىم سونداي- اق، بۇگىن «اقىرتاس» تۋرالى تىڭ دەرەكتەرى بار ماقالا جاريالاعان. ماقالادا يۋنەسكو- نىڭ بۇكىل ادامزاتقا ورتاق قۇندىلىقتار تىزىمىنە ەنگەن «اقىرتاس» تاريحي كەشەنىنىڭ سىرى مەن سيپاتى مولىنان جازىلعان. كەشەننىڭ تولىق تاريحىن گازەتتەگى «اقىرتاس» ماقالاسىنان وقي الاسىزدار.
كەلە جاتقان كونستيتۋتسيا كۇنىنە وراي «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى جوعارعى سوتتىڭ سۋدياسى اقىلتاي قاسىموۆپەن وتكىزگەن سۇحباتتى جاريالاپ وتىر. سۋديا سۇحباتىندا جۋىردا جاڭا رەداكسيادا قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قىلمىستىق كودەكسى، اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق كودەكستەرىنىڭ ءتيىمدى تۇستارىنا توقتالادى. سۇحباتتى تولىعىمەن «جيىرما جىلدىق سەرپىندى دامۋدىڭ سىرى» اتتى تاقىرىپتا وقي الاسىزدار.
***
«ەكسپرەسس- ك» گازەتى ەلىمىزدەگى ورنيتولوگيالىق تۋريزمنىڭ جاي- كۇيىنە تالداۋ جاساعان. الماتىدا وتكەن ورنيتولوگتاردىڭ حالىقارالىق كونفەرەنتسياسىنىڭ مالىمەتتەرىنە سۇيەنە وتىرىپ، ماقالا اۆتورى بۇل سالانى دامىتۋ ءۇشىن اقساپ تۇرعان ەكى باعىتتى - ينفراقۇرىلىم مەن بىلىكتى ماماندار دايارلاۋ ءىسىن قولعا الۋ كەرەكتىگىن جازادى. بۇل تۋرالى تولىعىراق «ۆيديمو، نادەجدوي ي ۋپرەكوم سلۋجات چەلوۆەكۋ جۋراۆلي» اتتى ماقالادان وقي الاسىزدار.
اۆتور: كەنجەكەي توقتامۇرات قىزى