مۇحتار شاحانوۆ. قىمىز جانە قارتتىق شاق نەمەسە ايتماتوۆ نەگە وكپەلەدى؟
ءبىر كۇنى الماتىدان ورالسام، «ماسكەۋ» قوناق ۇيىندەگى بولمەمدە ەكى-ءۇش ورام قازى قويىلعان توڭازىتقىشىم بوس تۇر. قىمىز قۇيىلعان بوتەلكەلەر دە جەردە دومالاپ جاتىر. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن بولمەمە راسۋل مەن داۆيد ەنىپ: «قوناق ءۇي كەزەكشىسىنە بولمەڭدى اشتىرىپ، سەنىڭ قىمىز بەن قازى تۋرالى اڭگىمەڭدى سىناپ كورۋگە بەل بايلادىق. ەندى بىزدىڭ دە الپىسباي مەن جەتپىسباي تۋدىرۋعا شامامىز كەلەتىن سياقتى»، - دەپ ازىلدەگەن-دى.
قالادا تۇراتىن بولعاندىقتان قىمىزدى اندا- ساندا ءبىر ىشسەك تە، ونىڭ جەتپىسباي، سەكسەنباي، ءتىپتى، توقسانباي تۋدىرا الار قۋاتىنا سەنىمىم شەكسىز. وتكەن جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا قىمىزدى ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى تاعامىنا اينالدىرعان ءبىر ايەلدىڭ 57 جاسقا تولعان شاعىندا قوشقارداي ۇل تۋعانىن ەسىتىپ ءسۇيسىندىم جانە قولىنان قىمىز ىشتىم. ويتكەنى، قازاق توپىراعىندا وسىنداي جاسىندا دۇنيەگە پەرزەنت اكەلگەن ايەلدى كورگەن دە، ەستىگەن دە ەمەس ەدىم...
بىزبەن جارقىن امانداستى مالايزيا كورولى،
قيمىلىنان بايقالعانداي ىسكەرلىگى ورەلى.
ال ايەلى ۇشقىن شاشقان كوزىنەن،
الدەقايدا جاستاۋ ەكەن وزىنەن.
ۇلتتىق تاعام ءاربىر ۇلتتىڭ ماقتان تۇتار ەنشىسى،
ەكەۋىنە قىمىز قۇيدى قازاقستان ەلشىسى.
ادەتىنشە بيلىكتەگى سان تاكاپپار سەرىنىڭ،
قىمىزدى ولار شەتكە ىسىردى، ءسال تيگىزىپ ەرىنىن.
مۇنداي ساتتە ۇزاق ءۇنسىز، ءتىلسىز قالۋ ءماندى مە؟
ەكەۋىنە قاراپ تۇرىپ باستادىم مەن اڭگىمە:
- كورول مىرزا، ءبىزدىڭ قازاق ەلىندە،
جولى دارحان، ورىن العان سەنىم، قۇرمەت تورىندە
جەتپىسبايلار، سەكسەنبايلار،
توقسانبايلار تىپتەن كوپ.
سودان تالاي قارتىمىزدىڭ جاستىق- شاعى بىتكەن جوق.
شىن ەركەكتىك كوپ قاناتتى، كوپ ساناتتى، جوتالى،
ەرى سەكسەن، توقسان جاسقا كەلگەن كەزدە توقالى
ۇل تۋسا وعان سەكسەنباي دەپ، توقسانباي دەپ ات بەرگەن
ۇلتىمىزدىڭ شالدارىنا قۇداي سونداي باق بەرگەن.
بۇل جاعىنان ەلىڭىزدە ۇلگى ەتەردەي عاسىرعا،
ەركەك بار ما ۇل تۋعىزعان سەكسەن- توقسان جاسىندا؟ -
دەپ سۇراپ ەم، ەكەۋى دە جارىسا باس شايقادى.
- مىنە، - دەدىم، - مىنا قىمىز باسقاشا اۋەن ايتادى.
قىمىز الپىس اۋرۋعا ەم، دەنە مۇڭنان ارشىلار
قىمىز جالقاۋ شالداردىڭ دا ەركەكتىگىن قامشىلار!..
وسى ساتتە ماعان كۇلە، ويمەن قاراپ شىنايى،
«كانە، ءىش» دەپ ەرىن ءتۇرتتى كورولدىڭ جاس جۇبايى.
ءبىرازدان سوڭ ەكەۋى دە ۇزگەندەي ءبىر شىدەردى،
قىمىز تولى ءنان كەسەنى تارتىپ- تارتىپ جىبەردى...
ءومىر - جارىس، بولسىن اركەز شاتتىق ۇزاق، مۇڭ قىسقا.
قىمىز، كورول جايلى ايتىپ ەم
اعا- دوسىم شىڭعىسقا:
- سەن قىمىزدىڭ ەلدەن- ەرەك قۇدىرەتىن سۇراپىل،
جەتپىسبايلار، سەكسەنبايلار تۋدىرا الار قۋاتىن
نەگە ەسىمە سالماعانسىڭ جەڭگەڭ جاستاۋ كەزىندە؟..
ەندى ول ءىستى جالعاۋ جاعىن قالدىرامىن وزىڭە.
قارتايماۋدا جاتىر ءبىزدىڭ شىن ەركەكتىك باعامىز، -
دەپ كوزىنەن جاس اققانشا كۇلگەن ەدى اعامىز.
جاستىق رۋحتى ساقتاپ قالۋ ەرلىكپەن تەڭ ۇققانعا،
كوپ جىل بۇرىن ايتماتوۆ جەتپىس جاسقا شىققاندا:
- شالىم، قارتتىق-شاقپەن، مىنە،
كەلىپ تۇرسىز بەتپە- بەت، -
دەپ ەم، ءۇش كۇن سالەمدەسپەي ءجۇردى ماعان وكپەلەپ.
ءيا، قارتتىقتى مويىنداماۋ ەردىڭ باستى قۇرالى،
جاستىق كىمدە؟ باقىت سوعان قايسار موينىن بۇرادى.
قايسار، شىنشىل ەركەك قانا ەلدىك مۇددە شىنارى.
ءومىر مەنى ايتماتوۆقا ءىنى ەتىپ سىنادى.
قازىر جاسىم ۇلعايسا دا، سونبەي ورلىك قۇمارى،
بىرەۋ «شال» دەپ ايتا ما دەپ زارەم ۇشىپ تۇرادى...
