جەر نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزىلسە، ودان تۇسەر پايدا دا تۇراقتى بولادى - ۆيتسە- مينيستر قايىربەك وسكەنبايەۆ

استانا. قازاقپارات - الەمدىك ەكونوميكانىڭ الەۋەتى السىرەگەن تۇستا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتتى ايقىنداپ، سونىڭ اياسىندا «نۇرلى جول» باعدارلاماسى قابىلدانعانى بەلگىلى.

بۇل باعدارلامانىڭ سىرتقى فاكتورلارعا قارسى يممۋنيتەتتى كۇشەيتىپ قانا قويماي، ىشكى ءوسىمدى دە ساقتاۋعا قابىلەتتى ەكەنىن ايتادى ساراپشىلار. سونىمەن بىرگە، ەلباسى بەس ينستيتۋتتىق رەفورما اياسىنداعى «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارى بويىنشا ەكونوميكالىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋگە باسا ءمان بەرىپ وتىر.

ال ەلباسى ايقىنداعان 100 ناقتى قادامنىڭ 50 قادامى، ياعني ۇلت جوسپارىنىڭ 50 پايىزى «يندۋستريالاندىرۋ جانە ەكونوميكالىق ءوسىم» اياسىنداعى ماسەلەلەردى قامتىعان. شىندىعىندا قازاقستاننىڭ كەلەشەگىن ەكونوميكالىق ءوسىمسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە قازاقستان دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ مۇشەلىگىنە وتكەنىن ەسكەرسەك، بۇل ماسەلە ودان سايىن وزەكتى بولا تۇسەرى ءسوزسىز.

وسىعان وراي، ەلباسىنىڭ باستاما جاساعان رەفورمالارىنا قاتىستى ۇلتتىق ەكونوميكا ۆيتسە-ءمينيسترى قايىربەك وسكەنبايەۆپەن اڭگىمەلەسكەن ەدىك.

- قايىربەك ايتباي ۇلى، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ وڭدەۋشى سەكتوردى دامىتۋعا مەيلىنشە ءمان بەرۋ كەرەكتىگىن ۇدايى ايتىپ كەلەدى. ءتىپتى ساراپشىلار اراسىندا الداعى دسۇ اياسىندا وسى سالاعا قاۋىپ تونەدى دەگەن پىكىرلەر دە بارشىلىق. وسىعان وراي، بۇگىنگى قازاقستاننىڭ وڭدەۋشى سەكتورىن قالاي باعالار ەدىڭىز؟

- البەتتە، وڭدەۋشى سەكتوردى دامىتۋ - بۇگىنگى ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ الدىندا تۇرعان وزەكتى ماسەلە. ال ەلىمىزدىڭ وڭدەۋشى سەكتورىنداعى احۋالعا توقتالۋ ءۇشىن ءبىرقاتار الدىن الا ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە ءمان بەرسەك. 2008 -جىلمەن سالىستىرعاندا قازاقستاندا 2014 -جىلعى 12 اي ىشىندە ناقتى ماندەگى شيكىزات ەمەس سەكتوردىڭ جالپى قوسىمشا قۇنعا ءوسىمى جوسپارداعى %139,5 قاراعاندا %131,3 دى قۇرادى.

ياعني، ءبىرشاما تومەنىرەك بولىپ شىقتى. نەگە بۇلاي دەگەن زاڭدى سۇراق تۋۋى مۇمكىن. سوعان جاۋاپ بەرە كەتسەك، جالپى نەگىزىنەن شيكىزات ەمەس سەكتوردىڭ ءونىمىن ءوندىرۋ ىشكى، سونداي- اق سىرتقى نارىقتارداعى وتكىزۋ ماسەلەلەرىمەن تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. وسىلايشا، شيكىزات ەمەس سەكتوردىڭ جالپى قوسىلعان قۇنداعى جوسپارلى دەڭگەيىنە قول جەتكىزبەۋدىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى سىرتقى نارىقتارداعى جانە ءبىرىنشى كەزەكتە رەسەيدەگى قازاقستاندىق ەكسپورتتىق پوزيتسيالارعا سۇرانىستىڭ تومەندەۋى، سونداي- اق مۇناي جانە مەتالدار باعالارىنىڭ تومەندەۋى بولىپ تابىلادى. ويتكەنى، وتاندىق ەكسپورتتىڭ تاۋارلارىنىڭ %90 ىن مينەرالدىق ونىمدەر، مەتالدار جانە ولاردان جاسالاتىن بۇيىمدار قۇرايدى. سايكەسىنشە، بۇل سونداي- اق ونەركاسىپتىك ءوندىرىستىڭ كولەمدەرىنە، ەلدەگى

ونەركاسىپتىڭ ءوسۋ قارقىنىنىڭ تومەندەۋىنە جانە جالپى قوسىلعان قۇننىڭ شىعارىلىمىنا اسەرىن تيگىزەدى.

سوسىن، ينديكاتورعا قول جەتكىزۋگە اسەر ەتكەن جاناما كورسەتكىش كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر سەكتورىنىڭ وسۋىنە دە تاۋەلدى بولىپ تابىلادى. اتالعان سەكتوردىڭ سەرپىندى ءوسۋى حالىقتىڭ ىسكەرلىك بەلسەندىلىگىنىڭ ارتۋىنا جانە تابىستارىنىڭ وسۋىنە بايلانىستى. وسىلايشا، كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر سەكتورىنىڭ ءوسۋى جالپى قوسىلعان قۇنداعى ونەركاسىپ ۇلەسىنىڭ، ونىڭ ىشىندە وڭدەۋ ونەركاسىبى ۇلەسىنىڭ تومەندەۋىنە قىسىم كورسەتتى.

 ايتا كەتەرلىگى، وڭدەۋ ونەركاسىبى شىعارىلىمىنىڭ ءوسۋ قارقىنىنىڭ باياۋلاۋى ەلدەگى ينۆەستيتسيالىق بەلسەندىلىكتىڭ تومەندەۋىمەن قوسا ءجۇردى. وسىلايشا، سوڭعى بەس جىل ىشىندە نەگىزگى كاپيتالداعى ينۆەستيتسيانىڭ جىلدىق ءوسۋ دەڭگەيى %14,8 دان %6,9 عا قىسقاردى. بۇل رەتتە 2013 -جىلى ينۆەستيتسيالىق سالىمداردىڭ ەڭ ۇلكەن كولەمى، الدىڭعى جىلدارداعى سياقتى، تاۋ- كەن ءوندىرۋ ونەركاسىبىنە تيەسىلى بولدى (نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان بارلىق ينۆەستيتسيالاردىڭ %29). نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيتسيالاردى قارجىلاندىرۋدىڭ نەگىزگى كوزى كاسىپورىنداردىڭ جەكە قاراجاتى بولىپ وتىر (%59)، ال بۇل رەتتە، نارىقتا قور جيناۋدىڭ ۇزاق مەرزىمدى كوزدەرىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بايقالادى.

 ەندى، ەلباسىنىڭ الدىمىزعا قويىپ وتىرعان تاپسىرماسى بەلگىلى. وسىعان بايلانىستى قابىلدانعان شارالارعا توقتالىپ وتسەم. تۇتاستاي العاندا وڭدەۋ ونەركاسىبى كاسىپورىندارىن قولداۋ ماقساتىندا، ۇكىمەت ءبىرقاتار قۇجاتتار توپتاماسىن ازىرلەپ، قابىلدادى.

بۇلاردىڭ اراسىندا اتاپ ايتقاندا، ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردى قولداۋدىڭ 2015 -جىلعا ارنالعان جوسپارى، ەكونوميكالىق ءوسۋدى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا 2014 -جىلعا ارنالعان ءىس- شارالار جوسپارى، بيزنەستى قولداۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى شارالارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا ءىس- شارالار جوسپارى، ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانكتىڭ وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىك جوبالارىن قارجىلاندىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن ءىس- قيمىل جوسپارى قابىلدانعان بولاتىن. ماسەلەن، ونەركاسىپتىك كاسىپورىنداردى قولداۋدىڭ 2015 -جىلعا ارنالعان جوسپارى شەڭبەرىندە، ناقتى كاسىپورىندار بويىنشا جۇيەلىك، سونداي- اق «دالدىك» سيپاتتاعى مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن كورسەتۋ كوزدەلەدى.

وسىلايشا، ءسستوب، ارسەلور ميتتال تەمىرتاۋ، قازاقستان ءاليۋمينيى، تاراز مەتاللۋرگيا زاۋىتى، KSP Steel, جايرەم ت ب ك، و ت م ك جانە ت. ب. كاسىپورىندارعا تەمىرجول تاريفتەرىنە، ەلەكتر ەنەرگياسىنا ۋاقىتشا تومەندەتۋ كوەففيتسيەنتتەرىن ۇسىنۋ، ءوندىرىس كولەمىن 2014 -جىل دەڭگەيىندە ساقتاۋ جانە ارتتىرۋ ماقساتىندا ۇزاق مەرزىمدى كەلىسىمشارتتار جاساۋ، جۇمىس ورىندارىنىڭ بوساتىلۋىنا جول بەرمەۋ، ءونىمنىڭ ەكسپورتتالۋىن ۇلعايتۋ تۇرىندەگى اتاۋلى قولداۋ شارالارى قولدانىلدى. سوسىن، ۇكىمەت وسى كاسىپورىنداردىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىن، اينالىم قاراجاتىنىڭ جەتكىلىكتىگىن، كرەديتورلىق جانە دەبيتورلىق قارىزىن، سونداي- اق جەڭىلدىكتەر مەن سۋبسيديالاردى قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگىن قاداعالايتىن بولادى.

تۇتاستاي العاندا، الداعى ۋاقىتتا ۇلتتىق ەكونوميكاعا ينۆەستورلاردى كەڭىنەن تارتا وتىرىپ، وڭدەۋشى سەكتوردى دامىتۋ ماسەلەسى وزەكتەنە تۇسەدى دەپ ويلايمىن. مەملەكەت باسشىسى سونىڭ اياسىندا شەتەلدەن ينۆەستورلاردى تارتۋ، ولار ءۇشىن جاعىمدى ينۆەستيتسيالىق كليماتتى جاقسارتۋ بويىنشا ناقتى مىندەتتەردى ايقىندادى. ەندەشە، باعىتىمىز ايقىن، جۇمىسىمىز جاندانىپ جاتىر.

- قايىربەك ايتباي ۇلى، قازاقستاندا حالىقتىڭ 43 پايىزدان استامى اۋىلدى جەرلەردە تۇراتىنى بەلگىلى. ەندەشە، ەلىمىز ءۇشىن اۋىلدىق الەۋەتتى ارتتىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن دامىتا ءتۇسۋ قاجەتتىلىگى ءالى دە اڭعارىلادى. وسىعان وراي، وڭىرلەردى، سونىڭ ىشىندە اۋىلداردى دامىتۋعا قاتىستى نە ايتار ەدىڭىز؟

- بۇل ەلباسىنىڭ ۇدايى نازارىنداعى ماسەلەنىڭ ءبىرى. جالپى اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋىنا جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ مالىمەتتەرىنە سايكەس، 2015 -جىلدىڭ 1 قاڭتارىنداعى جاعداي بويىنشا رەسپۋبليكا كولەمىندە 6699 اۋىلدىق ەلدى مەكەن بار. سونىڭ ىشىندە دامۋ الەۋەتى جوعارى اۋىل - 1183, دامۋ الەۋەتى ورتاشا اۋىلدىق ەلدى مەكەن - 5023, دامۋ الەۋەتى تومەن اۋىلدىق ەلدى مەكەن - 493. اۋىلداردا تۇرىپ جاتقان جۇرتشىلىقتىڭ سانى - 7,7 ميلليون ادامدى قۇرايدى. قولدانىستاعى نورماتيۆتەرگە سايكەس اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر الەۋمەتتىك جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم نىساندارىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن.

قازىرگى كۇنى اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ قولدانىستاعى مەملەكەتتىك جانە سالالىق باعدارلامالار، وبلىستاردىڭ اۋماقتارىن دامىتۋ باعدارلامالارى شەڭبەرىندە ىسكە اسىرىلادى. ايتار بولساق، وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ 2020 -جىلدارعا دەيىنگى باعدارلاماسىندا اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ تۋرالى بولەك تاراۋ قاراستىرىلعان. اتالعان تاراۋدا وڭىرلىك ساياساتتىڭ باستى باعىتى - اۋدان ورتالىقتارىن جانە تىرەك اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى دامىتۋ بولىپ تابىلاتىندىعى كورسەتىلگەن.

 بۇگىنگى تاڭدا وبلىس اكىمدىكتەرى 313 تىرەك اۋىلداردى دامىتۋ بويىنشا كەشەندى جوسپارلاردى ىسكە اسىرۋدا. كەشەندى جوسپارلار شەڭبەرىندە 2014 -جىلى 1888 شارا ىسكە اسىرىلدى، سونىڭ ىشىندە 1946 ك م. ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى جانە 62 نىساندى سالۋ، رەكونسترۋكتسيالاۋ جانە جوندەۋ بويىنشا جوبا ىسكە اسىرىلعان. سونىمەن قاتار، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا 590 جوبا باعىتتالسا، تىرەك اۋىلدارداعى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا 643 جوبا باعىتتالدى. اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى دامىتۋ بويىنشا اتالعان ءىس- شارالار تۇراقتى نەگىزدە ىسكە اسىرىلىپ، اۋىلدىق جەرلەردە تۇرۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي قالىپتاستىرادى.

- ەلباسىنىڭ «100 قادام» ۇلت جوسپارى نەگىزىنەن جۇرتشىلىقتىڭ ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋعا نەگىزدەلەدى ەمەس پە؟ وسى تۇرعىدان العاندا ءوڭىر تۇرعىندارىنىڭ باقۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، ءومىر ساپاسىن نىعايتاتىن ارنايى باعدارلامالار بار ەكەنى بەلگىلى. بۇگىنگى كۇنى مۇنداي باعدارلامالاردىڭ ورىندالۋى قالاي؟ اسىرەسە، مونوقالالاردى دامىتۋ ماسەلەسىندە قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى قالاي شەشىلىپ جاتىر؟

- 2015 -جىلدان باستاپ مونوقالالاردى دامىتۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2014 -جىلعى 28 ناۋرىزداعى № 728 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن، مونوقالالاردى دامىتۋدىڭ 2015 - 2017 -جىلدارعا ارنالعان وزەكتەندىرىلگەن كەشەندى جوسپارلارىنىڭ نەگىزىندە وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ 2020 -جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسىنىڭ شەڭبەرىندە جۇزەگە اسىرىلادى. باعدارلامانىڭ نەگىزگى مىندەتى مونوقالالار حالقىنىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋىنىڭ وڭتايلى قۇرىلىمىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ءارى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ، حالىق سانىنىڭ ەسەبىنەن مونوقالالاردا ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جانە مونوقالالاردىڭ ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ ۇتقىرلىعىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى.

باعدارلامانىڭ ءىس- شارالارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن 2012-2015 -جىلدارى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت قاراجاتى ەسەبىنەن بارلىعى 64,4 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. ونىڭ ىشىندە - 54,0 ميلليارد تەڭگە مونوقالالاردىڭ ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا جانە جايلاستىرۋعا، ال 10,4 ميلليارد تەڭگە مونوقالالاردا شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا باعىتتالعان. سوندىقتان دا، باعدارلاما ءتيىستى باعىتتا جۇرگىزىلىپ جاتىر دەۋگە بولادى.

- مەملەكەت باسشىسى ن. نازاربايەۆ بەس ينستيتۋتتىق رەفورما اياسىندا اۋىلدىق بيۋدجەتتەردى قالىپتاستىرۋ تۋرالى ايتقان بولاتىن. وسى جايىندا قانداي شارالار اتقارىلماق؟ جالپى جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋ ماسەلەسىندە الدا قانداي وزگەرىستەر كۇتىلەدى؟

- راسىندا، بەس ينستيتۋتتىق رەفورمانىڭ «ەسەپ بەرەتىن مەملەكەت قالىپتاستىرۋ» باعىتى بويىنشا ءبىرقاتار شارالار بەلگىلەنگەن. بۇل رەتتە جاڭعىرتۋ جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسياسىنىڭ اياسىنداعى جۇمىس توبىندا ۇلت جوسپارىنىڭ 97-98 قادامدارىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا ازىرلەنگەن ۇسىنىستارىنا سايكەس جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋدىڭ دەربەس بيۋدجەتىن ەنگىزۋ كەزەڭمەن جۇرگىزۋ قاراستىرىلۋدا. جوسپارعا سايكەس، ءبىرىنشى كەزەڭدە (2016-2017 -جىلدار) جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋدىڭ سالىق الەۋەتىن كۇشەيتۋدى كوزدەيدى جانە دە بۇل كەزەڭدە جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋدىڭ دەربەس بيۋدجەتىن ەنگىزۋدى قاراستىرمايدى.

ال اۋداندىق ماڭىزعا يە قالا، كەنت، اۋىل، اۋىلدىق وكرۋگ دەڭگەيىندەگى جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋدىڭ دەربەس بيۋدجەتىن ەنگىزۋ، تەك قانا حالىق سانى 2 مىڭنان اساتىن اكىمشىلىك- اۋماقتىق بىرلىك ءۇشىن، ەكىنشى كەزەڭنەن (2018 -جىلدان باستاپ) قاراستىرىلسا، ال جاپپاي ەنگىزۋ ءۇشىنشى كەزەڭدە (2020 -جىلدان باستاپ) قاراستىرىلعان.

ءاربىر كەزەڭدە بارلىق قاجەتتى سۇراقتاردى جوسپارلى شەشۋ ءۇشىن، ماقۇلدانعان امالداردى ەسەپكە الا وتىرىپ، جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋدىڭ دەربەس بيۋدجەتىن ەنگىزۋ بويىنشا بارلىق جۇمىستار، سونىڭ ىشىندە زاڭ شىعارۋشىلىق، ءۇش كەزەڭگە سايكەس ماقساتقا لايىقتى جۇرگىزىلەدى.

- قايىربەك ايتباي ۇلى، «100 ناقتى قادامنىڭ» 35-قادامىندا اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن ءتيىمدى پايدالانۋ ماقساتىمەن ولاردى نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى. شىندىعىندا، بۇگىنگى كۇنى ەلىمىزدە جەر ماسەلەسىندە قوردالاعان پروبلەمالار تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

- راسىندا دا، بۇل باعىتتا ءبىرشاما پروبلەمالاردىڭ بار ەكەنى بەلگىلى. سوندىقتان دا، ەلباسى وعان ۇلكەن نازار اۋدارىپ وتىر. ماسەلەن، قازىرگى تاڭدا، اۋىل شارۋاشىلىعىن جۇرگىزۋ ءۇشىن بەرىلگەن جەردىڭ جالپى اۋدانى 98,6 ميلليون گەكتار، بولسا سونىڭ ىشىندە پايدالانىپ جاتقان جەر - 97,4 ميلليون گەكتار نەمەسە %98,8، ال جەكە مەنشىكتە - 1,2 ميلليون گەكتار نەمەسە %1,2  بار.

اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەرگە جەكە مەنشىك ينستيتۋتىن ەنگىزۋ 2003 -جىلدان باستاپ، ياعني جەر كودەكسى قابىلدانعان ۋاقىتتان باستاپ جۇزەگە اسىرىلعاندىعىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. الايدا، وتكەن 11 -جىلدىڭ ىشىندە، بار جوعى 1,2 ميلليون گەكتار اۋىل شارۋاشىلىق جەرلەرى عانا جەكە مەنشىككە ساتىلعان. بۇل اۋىل شارۋاشىلىق تاۋار وندىرۋشىلەرىنىڭ جەرلەردى ساتىپ الۋعا دەگەن قۇلشىنىستارىنىڭ جوق ەكەندىگىن كورسەتەدى. ەلباسى اتاپ وتكەندەي، جالعا الۋشى، اۋىل شارۋاشىلىق ماقساتىنداعى جەرلەردى ۋاقىتشا پايدالاناتىن بولعاندىقتان، جەكەمەنشىك يەسىنە قاراعاندا جەر ۋچاسكەسىنىڭ قۇنارلىعىن كوتەرىپ پايدالانۋ، ونىمدىلىكتى جوعارىلاتۋ نەمەسە ەگىس اينالىمىن ەنگىزۋ جولدارىن قاراستىرۋ سياقتى ماڭىزدى ماسەلەلەرىنە نەمقۇرايلى قارايتىنى بارىمىزگە ءمالىم.

اتالعان تۇيتكىلدى ماسەلە، 2012-2014 -جىلدارى ارالىعىندا 96,0 ميلليون گەكتار اۋىلشارۋاشىلىق القاپتارىندا جۇرگىزىلگەن تۇگەندەۋ بارىسىندا دالەلدەنگەن بولاتىن. تۇگەندەۋ جۇمىستارىنىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس، 19,0 مىڭ اۋىلشارۋاشىلىق سۋبەكتىنىڭ ىشىنەن 7,3 ميلليون گەكتار پايدالانىلماعان جەر، سونىڭ ىشىندە شابىندىق پەن جايىلىم ۇلەسى %70,2 (5,2 ميلليون گەكتار) ، ەگىستىك بولىگى %12,7 (943 مىڭ گەكتار) انىقتالىپ وتىر.

جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار قولدانعان شارالار بويىنشا مەملەكەتتىك مەنشىككە 2,5 ميلليون گەكتار (%34) پايدالانىلماعان جەر قايتارىلدى، سونىڭ ىشىندە 2015 -جىلى 250,0 مىڭ گەكتاردى قۇرايدى. ال ەسكەرتۋ شارالارىنان كەيىن جەردىڭ جەكەمەنشىك يەلەرى اۋدانى 2,1 ميلليون گەكتار (%29) جەردى قايتا جانداندىرا باستالدى. قالعان 2,7 ميلليون گەكتاردى قۇرايتىن (%37) پايدالانىلماعان جەر بولىگىنە ءتيىستى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارى مەملەكەت يەلىگىنە قايتارۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، شارۋاشىلىق اينالىمىنا 3,2 ميلليون گەكتار اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرى تارتىلدى، سونىڭ ىشىندە اۋكسيون ارقىلى 1,1 ميلليون گا جاڭا جەر يەلەرىنە ۇسىنىلدى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ «100 ناقتى قادام» ۇلتتىق جوسپارىنا سايكەس، اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىنىڭ شارۋاشىلىق وندىرىستە ءتيىمدى پايدالانۋ ماقساتىندا ءبىزدىڭ مينيسترلىك اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزۋ ءۇشىن جيناقتالعان كەشەندى شارالاردى قالىپتاستىرىپ جاتىر.

قازىرگى تاندا، اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزۋ، ولاردى ءتيىمدى پايدالانۋ جانە ينۆەستيتسيالاردى تارتۋ ماقساتىمەن قولدانىستاعى جەر كودەكسىنە ءتيىستى وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ قاراستىرىلۋدا. تۇتاستاي العاندا، ەلباسى تاپسىرماسىنا سايكەس، ەلىمىزدە جەر شىن مانىندە نارىقتىق اينالىمعا ەنگىزىلسە، ونىڭ تۇراقتى پايدا اكەلەتىنى دە ءسوزسىز.

- سۇحباتىڭىزعا راقمەت!

اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى