ۇرىمجىدە «بالا اباي» تۇسىرىلمەك، ءبىز نەگە قالعىپ وتىرمىز؟
قازاقتىڭ كەمەڭگەر ويشىلى، سارقىلماس قازىناسى، دانىشپان ۇلى ابايدىڭ مەرەيتويىنا ارنالىپ، ءتۇرلى مەرەكەلىك شارالار باستالىپ كەتتى.
170 -جىلدىقتىڭ قۇرمەتىنە وراي تۋعان توپىراعى شىعىس قازاقستان وڭىرىندە ءدۇبىرلى توي وتپەك. اقىن مۇراسىن دارىپتەۋدە ۇرىمشىدەگى قانداستارىمىز دا شەت قالماسا كەرەك. حاكىم اتا تويىنا ارناپ 3D- دە مۋلتفيلم ءتۇسىرۋدى قولعا الىپتى.
فيلمنىڭ رەجيسسەرى عۇسمان قاجىتاي ۇلى. ابايدىڭ بالالىق شاعى تۋرالى تۇسىرىلەتىن انيماتسيالىق فيلم 104 سەريادان تۇرادى. «بالا اباي» كومپانيانىڭ العاشقى جوباسى. بۇل ءساتتى بولىپ شىقسا، ۇرىمجىدەگى قانداستارىمىز تولىق مەتراجدى فيلمدەردى ءتۇسىرۋدى دە قولعا الماق ەكەن.
رەجيسسەردىڭ ايتۋىنشا، مۋلتفيلمنىڭ سەناريىن قازاقستان ازاماتتارى مەن ۇرىمشىدەگى قانداستارىمىز ورتاقتاسىپ جازىپتى. نەگىزىنەن، قازاقتىڭ ميفتىك اڭىزدارى مەن مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومانىنان الىنعان. رەجيسسەر «100 پايىز روماننان الىندى دەپ ايتا المايمىز. ويتكەنى بۇل مۋلتفيلمدە ابايدىڭ بالا كەزى، قازاق بالالارىنىڭ ۇلكەندى سىيلاپ، كىشىنى ايالايتىن تاربيەلىلىگى، قيىنشىلىق الدىندا سابىرلىلىعى مەن تاپقىرلىعى، الا ءجىپتى اتتامايتىن ادالدىعى مەن اقىلدى اباي وبرازى سومدالادى. نەگىزىنەن، بالالىق شاعى ايتىلادى» دەيدى.
ءتىپتى، عۇسمان قاجىتاي ۇلى باسقاراتىن «اباي» اكادەمياسى قازاق انيماتورلارىن دايىنداۋعا كۇش سالۋدا. «ءبىز كەمىندە 500 دەن استام انيماتور ماماندار دايىنداۋىمىز كەرەك» دەۋى وسىنىڭ دالەلى.
ويتكەنى 500 دەن ارتىق انيماتور ۇلتىمىزدىڭ اتادان كەلە جاتقان ميفتىك اڭىز- اڭگىمەلەرى نەگىزىندە انيماتسيالىق فيلمدەر تۇسىرسە، ەل رۋحانياتى ءۇشىن قۇندى قازىناعا اينالار ەدى. جىل سايىن اكادەميا كەمىندە ەلۋ شاكىرت تاربيەلەۋدى قولعا الۋدا. ءار جىلى قابىلداناتىن بالالاردىڭ سانى دا ارتا تۇسپەك.
«بالا اباي» جوباسى جان دۇنيەمىزبەن، تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن، قوعام جانە ۇرپاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكپەن، ەڭ وزىق تەحنولوگيالارمەن حالىقارالىق دەڭگەيگە، نارىققا شىعۋعا كۇش سالىپ جاتىرمىز» دەگەن ەكەن رەجيسسەر. ۇرىمجىدە تۇرىپ، قازاق انيماتسياسىنىڭ ءوسىپ- وركەندەۋىنە ۇلەس قوسىپ جاتقان قانداستارىمىزدىڭ بۇل يگى ءىسى قۋانتارلىق جايت. ولار شەتتە جۇرسە دە قازاق مادەنيەتىنىڭ بولاشاعىنا الاڭدايدى. قازاق مۋلتفيلمىنىڭ الەمدىك نارىققا شىققانىن قالايدى.
«ءبىر ۇلتتىڭ مادەنيەتى - سول ۇلتتىڭ گەنى». عۇسمان قاجىتاي ۇلىنىڭ بۇل پىكىرىنىڭ جانى بار. ۇلتتىڭ مادەنيەتى دەگەنىمىز - كينوسى، مۋلتفيلمى، ونەرى، ءانى مەن جىرى، كۇيى، جىر- داستانى. سول سەبەپتى، شەتتەگى قانداستارىمىز ۇلتتىق ونەرگە جانى اۋىرادى. ۇلتتىق مادەنيەتتى دامىتقىسى كەلەدى. ۇلتتىق مادەنيەتكە بۇيرەگى بۇرىپ تۇرادى.
بىزدە شە؟ راس، ەلىمىزدەگى قازاق انيماتورلارىنىڭ «شەكەسى شىلقىپ» تۇرعان جوق. قازاق انيماتسياسىنىڭ دا كۇيى كەرى كەتكەن. ايتپەسە، قازاق مۋلتفيلمىنە نەگىز بولارلىق دۇنيە قازاق ميفولوگياسىندا جەتىپ ارتىلادى. وزىمىزدەگى باردى ۇقساتا المايتىنىمىز نە سەبەپتەن؟! «بالا اباي» جوباسى قولعا الىندى دەپ قۋانامىز، ءبىراق سونى وزىمىزدە جاساعىمىز كەلمەيتىنى قالاي؟! قازاق انيماتورلارىن تاربيەلەۋدى شەتتەگى قانداستارىمىز قولعا الدى دەپ ورەكپيمىز، وزىمىزدە دامىتۋعا كەجەگەمىز كەرى تارتىپ تۇراتىنى نەلىكتەن؟!
وسىنداي ساۋالدار اياق باسقان سايىن الدىمىزدان شىعادى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى كەلە جاتىر. شيرەك عاسىر بويى شەشىلمەگەن سانسىز ساۋال اۋادا تۇرا بەرە مە؟ الدە ۇلى اباي ايتقانداي «ورىندى قارەكەت» جاساۋدىڭ كەزى ءالى جەتپەدى مە؟!
قازاق كەلەر تاڭدا وزگە ۇلتتىڭ مادەنيەتىن قابىلداۋشى عانا ەمەس، ءوز مادەنيەتىن تاراتۋشى ۇلتقا اينالۋى كەرەك. سوندا عانا قازاق مادەنيەتىنىڭ كۇنى وڭىنان تۋاتىن بولادى.
ال ازىرگە قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ «بالا ابايى» عانا كوڭىلگە مەدەت. «دانا اباي» بەينەسىن ەلىمىزدىڭ كينو مەن انيماتسيا سالاسىنان كورەتىن كۇن قاشان كەلەر ەكەن؟..
گۇلزينا بەكتاس
«ايقىن»
