قازاقستاندىق ەكسپورت - يندۋستريالاندىرۋ تىرەگى

استانا. قازاقپارات - جاھاندىق داعدارىستىڭ جاعادان العان بۇگىنگى جاعدايىندا الەمنىڭ كوپتەگەن مەملەكەتتەرى تاۋار ەكسپورتىنا قاتىستى ءبىرشاما قىسىم كورىپ وتىرعانى ايقىن.

الەمدىك ەكونوميكا تۇراقسىز كۇيگە تۇسكەن ۋاقىتتا كوپتەگەن ەلدەردە ەكونوميكالىق ءوسىم باياۋلاپ، باسەكەلەستىك ۇلعايىپ، تۇتىنۋ سايابىرسيتىنى دا انىق. الەمدىك ساۋدامەن ىقپالداستىعى ارتىپ وتىرعان قازاقستان ءۇشىن دە ەكسپورت ماسەلەسى وزەكتى. ويتكەنى، الەمنىڭ الماعايىپ احۋالى قازاقستاندى سىرت اينالىپ وتپەيتىنى بەلگىلى.

دەگەنمەن، قولعا العان قولداۋ شارالارىنىڭ ناتيجەسىندە قازاقستان ەكسپورتتاۋشى ەلگە اينالىپ كەلەدى. وسىعان بايلانىستى كەشە ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى اسەت يسەكەشيەۆ دۇنيەجۇزىلىك رەيتينگتەگى قازاقستاننىڭ ەكسپورتتاۋشى ەل رەتىندەگى ورنى ناقتىلانعانىن جاريالاعان بولاتىن. ءمينيستردىڭ العا تارتقان مالىمەتىنە قاراعاندا، قازاقستان بۇگىنگى تاڭدا 850 ەكسپورتتىق تاۋاردى سىرتقا شىعارىپ ساتىپ كەلەدى. ال سولاردىڭ 160 ى بويىنشا قازاقستان توپ-50 ەكسپورتتاۋشى ەلدەردىڭ قاتارىنا كىردى.

«قازىر بۇل كورسەتكىش بويىنشا 49-ورىندا تۇرمىز. قازاقستاندىق ەكسپورتتىڭ گەوگرافياسى شامامەن 260 ميلليون حالىقتى قامتىپ وتىر. ءبىزدىڭ تاۋارلار رەسەيگە، ورتالىق ازيا ەلدەرىنە، يرانعا، قىتايعا جانە باسقا دا مەملەكەتتەرگە ەكسپورتتالۋدا»، - دەيدى مينيستر اسەت يسەكەشيەۆ.

ايتا كەتەرلىگى، قازاقستان دۇنيەجۇزىندە سارى فوسفور مەن ۋران ەكسپورتىنان ءبىرىنشى ورىندا تۇرعان كورىنەدى. ناقتىلاپ ايتقاندا، سارى فوسفور بويىنشا الەمدىك ەكسپورتتىڭ 40 پايىزى، ال ۋراننىڭ 46 پايىزدىق ۇلەسى قازاقستاننىڭ ەنشىسىندە. بۇدان بولەك، تيتان ساۋداسىنان ءبىزدىڭ ەلىمىز الەمنىڭ ۇزدىك ۇشتىگىنە ەنسە، ۇن ەكسپورتىنان تۇركيادان كەيىنگى ەكىنشى ورىندا تۇرمىز.

توقتالا كەتەتىن جايت، قازاقستاندا قولعا الىنعان يندۋستريالاندىرۋ ساياساتى وتاندىق ەكسپورتتىق الەۋەتتى جانداندىرۋعا ءبىرشاما سەرپىن بەرىپ وتىر. ناقتىراق ايتقاندا، قازاقستاننىڭ ەكسپورتتاۋشى توپ-50 ەلدەر قاتارىنا ەنۋىنە دە يندۋستريالاندىرۋدىڭ شاراپاتى زور بولىپ تابىلادى.

ماسەلەن، مالىمەتتەرگە قاراعاندا، يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ ەكسپورتتاعى ۇلەسى 14 پايىزعا جەتكەن. بۇل نەگىزىنەن يندۋستريالاندىرۋداعى ىسكە جاڭا قوسىلعان وندىرىستەردىڭ ناتيجەسىنەن ورىن الىپ وتىرعان كورسەتكىش. ياعني، بۇنىڭ ءوزى يندۋستريالاندىرۋ ساياساتى دەر كەزىندە قولعا الىنىپ، جۇزەگە اسپاعان بولسا وندا قازاقستاننىڭ ەكسپورتتىق كورسەتكىشى ءالى دە ون ءتورت پايىزعا تومەن بولىپ، ۇزدىك ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا كىرە الماعان بولار ەدىك دەگەندى بىلدىرەدى ەمەس پە؟!

باسپا ءسوز ءماسليحاتى بارىسىندا ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى اسەت يسەكەشيەۆ الداعى ۋاقىتتا ەكسپورتتىق الەۋەتتىڭ ارتا تۇسەتىنىن دە جوققا شىعارمايدى. بۇعان سەبەپ بىرنەشە الپاۋىت كورپوراتسيالار ورتالىق ازياداعى فيليالدارىن قازاقستانعا كوشىرۋگە نيەتتەنىپ جاتقان كورىنەدى.

ايتا كەتەرلىگى، مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ترانسۇلتتىق كورپوراتسيالاردى ۇزدىك ينۆەستيتسيالىق ورتالىق رەتىندە قازاقستانعا تارتۋدى تاپسىرعان بولاتىن. وسىعان وراي، قازىر بىرنەشە كورپوراتسيا كورشى ەلدەردەگى احۋالدى ەسكەرە وتىرىپ، فيليالدارىن قازاقستانعا كوشىرۋگە كىرىسە باستاعان ەكەن. «ونداي كورپوراتسيالار وزدەرىنىڭ كەڭسەلەرىن قازاقستاندا اشىپ، ءبىزدىڭ ەلدە وتىرىپ قىزمەتتەرىن بارشا ورتالىق ازيا اۋماعىندا جۇزەگە اسىرماقشى. بۇل كومپانيالار قازاقستاندىق الەۋەتتى سالالار بويىنشا ەمەس، جوعارى تەحنولوگيالار سالاسىندا جۇمىس ىستەيدى»، - دەيدى اسەت يسەكەشيەۆ.

تاعى ءبىر توقتالا كەتەتىن جايت، بۇگىنگى تاڭدا شەتەلدىك 18 كومپانيا قازاقستانعا قايتا ينۆەستيتسيا سالۋعا مۇددەلى بولىپ وتىر. بۇل رەتتە ۆەدومستۆو باسشىسى ەلباسىنىڭ 5 ينستيتۋتتىق رەفورماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا قازاقستاندا قىسقا مەرزىمگە كەلگەن شەتەلدىك ينۆەستورلاردى ەل ەكونوميكاسىن قايتا ينۆەستيتسيالاۋعا تارتىپ جاتقانىن مالىمدەدى. «ماسەلەن، «لوتتە» كومپانياسى «راحات» كومپانياسىن ساتىپ السا، ءبىز تۇسكەن پايدانى ينۆەستور ءوز ەلىنە الىپ كەتپەۋى ءۇشىن ەلىمىزدە وزگە فابريكالاردىڭ سالىنۋىنا جاعداي جاسايمىز. بۇگىنگى تاڭدا شەتەلدىڭ 18 كومپانياسىمەن قايتا ينۆەستيتسيالاۋعا قاتىستى كەلىسىم جاسالدى. بۇل باعىتتاعى جۇمىس الداعى ۋاقىتتا دا جالعاساتىن بولادى»، - دەيدى مينيستر اسەت يسەكەشيەۆ.

بۇدان بولەك، الداعى ۋاقىتتا ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى مەملەكەتتىك قىزمەتكە شەتەلدەگى جوعارى بىلىكتى قازاقستاندىق مامانداردى تارتۋدى جانداندىرادى. بۇل رەتتە ادامدار مەملەكەتتىك قىزمەتكە وڭاي كەلۋى ءۇشىن 1- قىركۇيەكتەن باستاپ مينيسترلىكتىڭ بولىمشەلەرىندەگى بوس ورىندار تۋرالى اقپاراتتى سايتقا الدىن الا جاريالاپ وتىرادى.

«دارىندى، قابىلەتى ەرەكشە جانە جوعارى بىلىكتى مامانداردىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكە كەلۋى مەيلىنشە ماڭىزدى. وسى ماقساتتا ءبىز شەتەلدەگى ناعىز مىقتى ماماندى، اعىلشىن ءتىلىن ەركىن مەڭگەرگەن ءبىزدىڭ قانداستارىمىزدى وسى جۇمىسقا تارتۋ ءۇشىن كەيبىر سالالاردا جالاقىنى قايتا قاراۋعا دا دايىنبىز. بىزگە اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرگەن، شەت مەملەكەتتەردە قىزمەت اتقارعان، اشىق ءارى ءتيىمدى جۇمىسقا دايىن ازاماتتار وتە قاجەت. ءبىزدىڭ مينيسترلىك كادرلاردىڭ كەلۋىنە ءاردايىم مۇددەلى بولاتىن. قازىر شامامەن 50 «بولاشاق» تۇلەگى بار، تاعى 34 ءىن ءبىز وقۋعا جىبەرىپ وتىرمىز»، - دەيدى مينيستر.

تۇتاستاي العاندا، وسىنداي جۇمىستاردىڭ بارلىعى الداعى ۋاقىتتا ەلدەگى يندۋستريالاندىرۋ ساياساتىن، قازاقستاندىق ەكسپورتتىق باعىتتى ىلگەرىلەتۋدى جانداندىراتىنى ءسوزسىز. جالپى، الەمدىك احۋالعا بايلانىستى نارىقتار تارىلىپ، سۇرانىستار قۇلدىراپ، نەگىزگى ەكسپورتتىق تاۋارلاردىڭ باعاسى تومەندەگەن تۇستا ەكسپورتتى جۇزەگە اسىرۋ وڭاي ەمەس. دەگەنمەن، قازاقتاندا يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ ناتيجەسىندە شيكىزاتتىق ەمەس ەكسپورتتى دامىتۋ دەر كەزىندە قولعا الىنىپ، يندۋستريالاندىرۋ كارتاسى اياسىنداعى جاڭا وندىرىستەردىڭ ەكسپورتتاعى ۇلەسى 14 پايىزدى قۇرادى. بولجاۋشىلار اعىمداعى جىل سوڭىنا قاراي قازاقستاننىڭ ەكسپورتتىق كورسەتكىشتەرى ارتاتىنىن دا باعالايدى.

ماسەلەن، «KAZNEX INVEST» ا ق باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى مەيىرجان مايكەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، ءار جىلدىڭ باسىنداعى ءتورت ايى كومپانيالاردىڭ كەلىسىمشارتتارى جاڭارتىلاتىن نەمەسە قايتا جاسالاتىن كەزى بولىپ تابىلادى. سول سەبەپتەن، بارلىعىندا ىسكەرلىك بەلسەندىلىك تومەندەيدى.

«الايدا، قازىرگى كەزدە ازىق-تۇلىك جانە جەڭىل ونەركاسىپتىڭ، قۇرىلىس يندۋسترياسىنىڭ كوپتەگەن كاسىپورىندارىنىڭ وزدەرىنىڭ ونىمدەرىن ورتالىق ازيا ەلدەرىنە جەتكىزۋ بويىنشا ۇزاق مەرزىمدى شارتتاردى بەكىتۋ تۇرعىسىندا جوسپارلارى بار. سوندىقتان جىل سوڭىنا قاراي احۋال تۇراقتايتىن بولادى. ويتكەنى، بىزدە ەكسپورتتىق شارتتاردى ارتتىرىپ، ءونىمدى جەتكىزۋ جۇمىستارى باستالادى. وسى ورايدا، جىل سوڭىنا قاراي وڭتايلى ستاتيستيكا قالىپتاسادى دەپ كۇتەمىز.

دەسەك تە، ورىن الىپ وتىرعان قيىندىقتاردى ەسكەرە كەلىپ، ەكسپورتتىق الەۋەتى جوعارى كاسىپورىنداردى قولداۋ ماڭىزدى ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك»، - دەيدى باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى مەيىرجان مايكەنوۆ.

اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى