عالىمداردى مويىنداتقان قۇرانداعى عاجاپتار

استانا. قازاقپارات - «قۇراننىڭ ءسوزى - قاسيەت، پايعامبار ءسوزى - وسيەت» دەمەكشى، ادامزات بالاسى ۋاقىت وتكەن سايىن قاسيەتتى قۇرانداعى ءاربىر ءسوزدىڭ تەگىننەن تەگىن جازىلماعانىنا كوز جەتكىزىپ كەلەدى.

اسىرەسە، الەم تانىعان اتاقتى عالىمداردىڭ اراسىندا ءومىرىن ۇلكەن جاڭالىقتار اشۋعا ارناعان جاندار ومىرلىك سۇراقتاردىڭ جاۋابىن قۇراننان تاۋىپ، حاق ءدىندى مويىنداپ، ءتىپتى يسلامدى قابىلعاندارى دا بار.

بۇگىن «الاش ايناسى» ادامنىڭ جاراتىلىسى، اناتومياسى، ەمبريولوگياسى جايلى زەرتتەگەن عالىمداردى مويىنداتقان قۇرانداعى عاجاپتاردى تىزبەكتەۋدى ءجون كورىپ وتىر.

اللا تاعالانىڭ عاجايىپ جاراتىلىسىنىڭ ءبىرى - ادام بالاسىنىڭ كۇرساقتا دامۋى. XIV عاسىر بۇرىن قۇران كارىم مەن پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. س. ) حاديستەرىندە ءمالىم بولعان جايتتاردى عىلىم XX عاسىردا عانا دالەلدەي الدى.

الدىڭعى قاتارلى عىلىمي تەحنولوگيانىڭ كومەگىمەن اشىلعان ءاربىر جاڭالىقتار قۇراندى تاعى ءبىر ساتىعا كوتەرىپ، جاڭارتۋدا. «قۇران - يسلامنىڭ اقىرزامانعا دەيىنگى عاجايىپ دالەلى» دەگەن پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ع. س. ) ءوز حاديسىندە. سوندىقتان دا عىلىم دامىعان سايىن يسلام دا، قۇران كارىم دە قارىشتاپ داميدى.

قۇران كارىم كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەمبريولوگ عالىمداردى قاتتى تاڭعالدىرىپ كەلەدى. عالىمدار عاسىرلار بويى قول جەتكىزە الماي كەلە جاتقان جەتىستىكتەرى قۇراندا XIV عاسىر بۇرىن جازىلىپ قويعاندىعىن ەستىپ- بىلگەندە ەرىكسىز تاڭعالىپ، تالاي عالىمدار يسلام ءدىنىن قابىلداعان. «راسىندا، ءبىز ادامدى ناعىز (سۇزىلگەن) بالشىقتان جاراتتىق. سوسىن ونى شاۋەتتىڭ ءبىر تامشىسى كۇيىندە مىقتى جەرگە ورنالاستىردىق. سوسىن ول تامشىنى الاقاعا (جابىسقاق ۇرىقتانعان جاسۋشاعا) ، سوسىن ونى مۋدعاعا ء(بىر تىستەم ەت بەينەسىندەگى جاراتىلىسقا). سوسىن مۋدعانى سۇيەكتەرگە اينالدىردىق، سوسىن سۇيەكتەردى ەتپەن قاپتادىق، سوسىن ونى باسقا ءبىر جاراتىلىس جاسادىق. اللا - ەڭ كەرەمەت جاساۋشى» («مۋمينۋن» سۇرەسى، 12-14 ايات- تار).

تۇتاس ءبىر ەمبريولوگيا عىلىمىن وسى ءۇش قانا اياتقا سىيدىرىپ، تۇتاستاي ءتۇسىندىرىپ بەرگەن قۇران - اللاھتان تۇسكەن، ەڭ ۇلى مۇعجيزا. ۇرىقتىڭ دامۋى جالپى 280 كۇنگە، ياعني 9-اي، 9 كۇنگە سوزىلادى. ۇرىقتىڭ جاتىر ىشىندەگى ءومىرى 3 كەزەڭنەن تۇرادى. 1-ەمبريونالدى الدى كەزەڭدە زيگوتا ءبولىنىپ، كوبەيە باستايدى. بۇل كەزەڭ 2,5 اپتاعا سوزىلادى. 5,5 اپتاعا جالعاساتىن 2 - ەمبريونالدى كەزەڭ باستالادى. بۇل كەزەڭدە اعزانىڭ باستى مۇشەلەرى مەن جۇيەلەرىنىڭ قالىپتاسۋى جۇرەدى. ال 3- فەتالدى كەزەڭ - جۇكتىلىكتىڭ 8- اپتاسىنان نارەستەنىڭ تۋعانىنا دەيىن جالعاسادى.

بۇل كەزەڭنىڭ باستاپقى ساتىلارىندا ۇزىندىعى تەك 3 سانتيمەتردەي عانا بولاتىن ۇرىقتىڭ بارلىق مۇشەلەرى قالىپتاسىپ، ادام كەيپىنە كەلە باستايدى. پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) ايتادى: «سەندەردىڭ ءاربىرىڭنىڭ انا قۇرساعىندا جاراتىلۋلارىڭ 40 كۇننەن تۇرادى. ۇرىق الدىمەن تامشى، كەيىن ۇيىعان قان، سونان كەيىن كەسەك ەت بولادى.

وسىدان كەيىن (ياعني 120 كۇننەن كەيىن) انا قۇرساعىنداعى بالاعا پەرىشتە جىبەرىلەدى دە، ول بالاعا 4 نارسەنى بەلگىلەيدى: 1. ريزىعىن، 2. قانشا ءومىر سۇرەتىنىن، 3. ىستەيتىن امالىن، 4. باقىتتى، نە باقىتسىز بولاتىنىن». عالىمدار بالانىڭ 120 كۇننەن كەيىن (4 اي) ويلاۋ قابىلەتى پايدا بولادى دەيدى، ياعني جانى بار.

ەۆرەي ۇلتىنان شىققان امەريكالىق ەمبريولوگ روب گيللحام قۇران اياتتارىمەن تولىق تانىسىپ شىققان سوڭ يسلام ءدىنىن قابىلداعان ەكەن. البەرت ەينشتەين ينستيتۋتىندا ءدارىس بەرەتىن عالىمنىڭ نازارىن ەرەكشە اۋدارتقان نارسە، قۇراندا ايەل ادام اجىراسقاننان كەيىن 4 اي باسقا بىرەۋگە تۇرمىسقا شىعۋىنا بولمايتىندىعى تۋرالى ايات. عالىمنىڭ زەرتتەۋىنشە، ايەل ادامنىڭ اعزاسى ەركەك حروموسوماسىنان تولىق تازارۋ ءۇشىن 4 اي ۋاقىت كەرەك ەكەن.

ەگيپەت ۇلتتىق مەديتسينا ورتالىعىنىڭ پروفەسسورى ابدەل باسەت اس- سايدتىڭ ايتۋىنشا، گيللحام ايەلدىڭ اعزاسى جىنىستىق قاتىناسقا تۇسكەننەن كەيىن ءار اي سايىن ەركەكتىڭ حروموسومالىق ىزدەرىنەن تەك 20-30 پايىزعا تازارىپ وتىراتىنىن، ال تولىق تازارۋ تەك 4 ايدا جۇزەگە اساتىنىن دالەلدەگەن. مىنە، ءدال وسى فاكت قۇراندا انىق جازىلعان ەكەن. يسلام دىنىندە ەركەك ايەلگە 3 مارتە تالاق ايتىپ اجىراسقاننان كەيىن دە 3 اي 10 كۇن (4 ايعا جۋىق) بىرگە تۇرۋىن مىندەتتەيدى.

ويتكەنى بىرىنشىدەن، ەر ادام ايەلىنىنىڭ وزىنەن جۇكتى ەمەس ەكەنىنە كوز جەتكىزۋى كەرەك، ەكىنشىدەن، ايەل 4 اي ىشىندە كۇيەۋىنىڭ حروموسومالىق ىزدەرىنەن تولىق تازارۋى ءتيىس.

ەمبريولوگ عالىم زەرتتەۋ جۇرگىزۋ بارىسىند ا ق ش- تىڭ تەك مۇسىلمان قىز-كەلىنشەكتەر تۇراتىن اۋدانىندا جانە باسقا دىندەگى ايەلدەر تۇراتىن اۋدانداردا تاجىريبە جۇرگىزىپ كورگەن. سوندا مۇسىلمان ايەلدەرمەن سالىستىرعاندا باسقا ءدىن وكىلدەرىنىڭ، ياعني ايەلدەردىڭ دەنەسىندە قاتارىنان بىرنەشە ەركەكتىڭ حروموسوماسى تابىلعان.

گيللحام ءوز ايەلىن دە تەكسەرىپ، ونىڭ بويىنان ءۇش ەركەكتىڭ حروموسوما ءىزىن تاپقان. بۇل ونىڭ ايەلى كۇيەۋىنىڭ كوزىنە ءشوپ سالعانىنىڭ دالەلى. سوندىقتان ول ايەلى تاپقان ءۇش بالانىڭ بىرەۋى عانا ءوزىنىڭ بيولوگيالىق بالاسى ەكەنىنە كوزى جەتكەن. «مۇسىلمان قىز- كەلىنشەكتەر الەمدەگى ەڭ تازا جاندار»، دەيدى ەۆرەي ەمبريولوگى.

ەمبريولوگ عالىمداردىڭ ىشىندە قۇراندى مويىنداعان تەك قانا گيللحام ەمەس. ءوز ۋاقىتىندا كانادالىق عالىم، ادام اناتومياسى مەن ەمبريولوگيا سالاسىنداعى مىقتى مامان كەيت مۋر دا قۇراندى مويىندايتىنىن ايتقان بولاتىن. ونىڭ «ادام ەمبريولوگياسى» دەگەن كىتابى الەمنىڭ 8 تىلىنە اۋدارىلعان.

ول «ەگەر مەن قۇران تۋرالى ەرەتەرەك بىلسەم، نوبەل سىيلىعىن 20 جىل بۇرىن الار ەدىم» دەگەن بولاتىن. مۋر ەمبريوننىڭ دامۋ كەزەڭى تۋرالى ءوزىنىڭ اشقان جاڭالىعى سوناۋ مىڭ جارىم جىل بۇرىن قۇراندا سونداي دالدىكپەن جازىلعانىنا تاڭقالعان. ول كەيىننەن «ادام ەمبريولوگياسى يسلام قوسىمشالارىمەن» اتتى كىتاپ جازىپ شىقتى.

اينۇر نۇرسابەت

BAQ.kz