اباي - «پوەزيا اۋليەسى» - ۇلى اقىننىڭ شىعارمالارىن قىتاي تىلىنە ءتارجىمالاعان حا حۋاڭ جاڭ - فوتو

بەيجىڭ. قازاقپارات - اباي - «پوەزيا اۋليەسى» جانە ءبىزدىڭ رۋحاني تىرەگىمىز. قازاقپارات تىلشىسىنە بەيجىڭدە وتكىزىلگەن اباي وقۋلارىن تاماشالاۋعا كەلگەن ابايتانۋشى، اقىننىڭ شىعارمالارىن قىتاي تىلىنە اۋدارىپ، بىرنەشە كىتاپ شىعارعان جازۋشى، سىبە ۇلتىنىڭ وكىلى حا حۋاڭ جاڭ اقساقال وسىنداي ۇستانىمىن ءبىلدىردى.

«اباي - ءبىزدىڭ رۋحاني تىرەگىمىز. مەنىڭ كورگەنىم - موڭعول ۇلتىنىڭ وكىلدەرى ابايدى وقىعان كەزدە وڭ قولىن جۇرەگىنە سالادى، وعان اۋليە رەتىندە قارايدى. شىنجاڭداعى قازاقتار «اباي - ءبىز ءۇشىن كۇن، اي، داريا. قازاقتاردىڭ ۇيىندە ابايدىڭ شىعارماسى بولسا، سول ءۇي ساۋلەلى بولادى. ال قازاقتىڭ ۇيىندە ابايدىڭ بىردە-ءبىر كىتابى جوق بولسا، ول قازاق ەمەس»، - دەسەدى. ءوز اقىندارىنا بۇنداي قۇرمەت باسقا ەلدەردە كوپ ەمەس»، - دەدى ول.

ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا ابايدى ءجيى پۋشكينمەن، لەرمونتوۆپەن سالىستىرادى. «اباي ولارعا ۇقساس ەمەس، ول تەك قانا اقىن ەمەس، باسقا دا جان-جاقتى سالالاردىڭ عۇلاماسى: ساياساتشى، ويشىل، فيلوسوف، پەداگوگ-اعارتۋشى. ول - «پوەزيا اۋليەسى»، سەبەبى ونىڭ بارلىق ويى ولەڭدەرىنەن ءورىلىپ شىعادى. سوندىقتان، ابايدى تەك پۋشكين مەن لەرمونتوۆپەن سالىستىرمايىق. ءۇندىستاندا رابيندرانات تاگور دەگەن اقىن بار، چجۋنگودا (قىتايدا) - دۋ فۋ. ولار دا «پوەزيا اۋليەسى» اتاعىنا يە بولدى. وسىنداي ادامدار الەمدە كوپ ەمەس»، - دەدى اقساقال.

حا حۋاڭ جاڭ قازاقتار اراسىندا قاباي دەگەن اتپەن تانىمال. ق ح ر شىنجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانى ىلە-قازاق اۆتونوميالىق وبلىسىنان بەيجىڭنىڭ ادەبيەت ينستيتۋتىنا وقۋ كۋرستارىنا كەلگەن «ىلە كەشى» گازەتى قازاق رەداكسياسىنىڭ ادەبي رەداكتورى، «جارىققا عاشىق وسى ادام»، «اۋاعا جازىلعان جىر»، «ساۋلەم ماعان شولدەسە» ءتارىزدى جىر جيناقتارىنىڭ اۆتورى نۇربولات ءابدىقادىر اباي قۇنانبايەۆتىڭ تۋعانىنا 170 جىل تولۋىنا وراي «قاباي» دەگەن كىتاپتىڭ باسىلۋى تۋرالى اڭگىمەلەدى.

«سول كىسىگە قازاقتاردىڭ راحمەتى رەتىندە جازىلعان كىتابىمىز، وسى جولى بەيجىڭدە وتكىزىلگەن اباي وقۋلارىنا ساۋعامىز. بۇل كىتاپ قازاقستاندا 170 جىلدىعىنا ۇلگەرىپ، باسىلىپ جاتسا، وندا بۇل نۇر ۇستىنە نۇر بولايىن دەپ تۇر. سەبەبى بۇل جاڭا دۇنيە، سەبەبى تۇتاس ميلليارد حالىققا ابايدى وسىلايشا تانىتقان قاباي دەگەن اقساقالىمىز، قازىر توقسانعا كەلدى»، - دەدى ول.

حا حۋاڭ جاڭ (قاباي) جاستايىنان اقىننىڭ ولەڭدەرىن جاتتاپ وسكەن. 1950- جىلداردان باستاپ اباي شىعارمالارىن زەرتتەۋ، اۋدارۋ جانە باسپادان شىعارۋ ىسىمەن اينالىسىپ كەلەدى. ونىڭ «قازاقتىڭ ۇلى اقىنى - اباي» دەگەن كولەمدى عىلىمي ماقالاسى 1958-جىلى «تيان-شان» جۋرنالىنىڭ 8- سانىندا جاريالاندى. 1983-جىلى بەيجىڭدەگى «شىڭجان» باسپاسىنان ارنايى العى ءسوز جازىپ، «اباي ولەڭدەرىنەن تاڭدامالىلار» اتتى كىتاپتى شىعاردى.

1987-جىلى بەيجىڭدەگى «ۇلتتار» باسپاسىنان قابايدىڭ «اباي جانە اباي شىعارماشىلىعى» دەگەن مونوگرافيالىق ەڭبەگى جارىق كوردى. عالىمنىڭ بۇل كىتابىندا اقىننىڭ ونەر، پوەزيا، ماقال-ماتەلدەر تۋرالى ايتقاندارى، دەموكراتتىق، فيلوسوفيالىق كوزقاراستارى، دىنگە قاتىسى، اۋدارمالارى، داستاندارى جانە عاقليا سوزدەرى جەكە-جەكە تالدانادى. وسى ەڭبەگى ءۇشىن قابايعا قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعى بەرىلگەن.

اباي سالعان ءسوز ونەرىنىڭ سارا جولىنا عاشىق بولعان قاباي مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولىن» دا اۋدارىپ باستىرعان. «قازاق اقىندارى» اتتى قىتاي تىلىندەگى كىتابى دا بار. مۇندا ايتىس ونەرىنىڭ تەك بىزگە عانا ءتان ەكەنى جازىلعان جانە بۇحار جىراۋدىڭ، جىر الىبى جامبىل مەن ايكۇمىستىڭ، ءبىرجان سال مەن سارانىڭ ايتىستارى اۋدارىلعان.

ول شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى اباي اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى.

اۆتورى سادىق اكىجانوۆ