سان قىرلى سىپاتاي باتىر
اكەسى الىبەك مومىن، ەتىك تىگىپ، ءورىم ورۋمەن ايماعىنا اتى تانىلعان ادام ەكەن. ءبىراق بالالارى انداس تا، سىپاتاي دا نامىسقوي، ءور كەۋدەلى جىگىت بولىپ وسەدى. كوز كورگەن قارتتاردان ەستىگەنى بويىنشا سىپاتاي باتىر كەسكىنىن كەنەن ازىربايەۆ: "زور دەنەلى، قۇلاعى سۇيەمدەي، ومىراۋ ءجۇنى ءبىر توپ قامىستاي، قۇلاعىنا تۇرعان قىراۋدى قامشىسىمەن قاعىپ تۇسىرەدى ەكەن. سوزگە دە شەشەن، تاپقىر بولىپتى"، - دەپ سۋرەتتەيدى.
باتىر قازاق، قىرعىز حاندىقتارىنىڭ قوقان حانىنا قارسى قوزعالىستارىنا بەلسەنە قاتىسۋشىلاردىڭ ءبىرى. سىپاتاي باتىر ەلىن جاۋعا بەرمەگەن، قىسى- جازى، كۇنى- ءتۇنى تىنىم كورمەگەن، ۇرى- قارى بارىمتاشىلاردا كەتكەن مالدى قايتارىپ، جاۋدى جەرلەگەن، تۇلا- بويى اقىل- وي، كۇش- قۋات كەرنەگەن. 1806 -جىلى دۋلاتقا تيگەن قارابالتادان تۇركىستانعا دەيىنگى جەرگە جاۋ كەلتىرمەگەن، ەلىنە تيگەن اۋلارعا ءوزى قول باستاپ، قارسى تۇرعان. سىپاتاي باتىر قاھارلى حانداردان دا قايتپاعان، العاش كەزدەسكەندە كوكىرەك كورسەتكەن كەنەسارىعا: «ۇلى ءجۇز ەلىمدى ەسكەرمەدىڭ، جاسىمنىڭ ۇلكەندىگىن ءبىلىپ، دۇرىستاپ ول بەرمەدىڭ» دەپ، ءوزىن تىلدەگەن ناۋرىزباي سۇلتانعا: «تورەدە دە تورە بار، توبەت يتكە پارا- پار، بىزدەردە تۋعان بالا بار، اكە كەگىن الا الار - باس كەسەر ياكي جارالار» دەگەن ەكەن. قوقاندىق قۇديار حاننىڭ سالىق جيناۋشىلارىن تالاي ەلدەن قۋعان.
سول زاماندا سىپاتاي باتىردىڭ الدىندا ءۇش ايرىق جول تۇردى. ءبىرى - قوقان حاندىعىنا قاراي جول، ەكىنشىسى - رەسەي وتارشىلدىعىنا قارسى كەنەسارى قوزعالىسىنا قوسىلار جول، ءۇشىنشىسى - رەسەيگە باعىنىپ، پروگرەسكە بەت الۋ جولى. سىپاتاي رەسەيگە ارقا سۇيەۋ جولىن دۇرىس دەپ، 1847 -جىلى رەسەي قول استىنا قاراعاندىعى تۋرالى جەتىسۋدىڭ ءبىرقاتار سۇلتاندارى جانە بيلەرىمەن بىرگە انت بەرگەن. سىپاتاي باتىر، ساياساتكەر دە، ديپلومات تا جانە قارا قىلدى قاق جارعان ءادىل بي دە بولعان. قالىڭ مال قۇنىن 47 قارا قىلعاندا «20 جاسىندا جىلىنا ءبىر قاراعا جالدانعان كەدەي مۇنشا مال جيناعانشا 70 جاسقا كەلەدى. ودان كەيىن ول قانداي ۇرپاق، قانداي قىزىق كورەدى» دەگەن. «تەڭىن تاپسا، قىز تەگىن بەرىلسىن» دەگەندى ءجون ساناعان.
سىپاتاي سەكسەن بەس جىل جاساعان ءومىرىنىڭ سانالى الپىس جىلىن كۇرەس- تارتىسپەن وتكىزىپ، شاپقىنشىلىقتى كۇندە ەرلىگىن، بەيبىت كۇندە ماملەگەر ادىلدىگىن تانىتىپ، حالقىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتكەن ەرلەردىڭ ءبىرى. ول الاتاۋدىڭ باۋرايىندا، مەركە اڭعارىنىڭ قويناۋىندا، ۇلى جىبەك بويىندا، سۋلى جەردىڭ، نۋلى جەردىڭ توپىراعىن دامىل تاپقان.
massaget.kz
