ايدالاداعى ۇيات نەمەسە تالاسباي اقساقالدىڭ قۇلشىلىعىن قورعاۋى

 استانا. قازاقپارات - شىمكەنتتە تۇراتىن اباي قالشابەك دەيتىن دوسىم استاناعا كەلىپ، جىگىتتەر جينالىپ اجىك- كۇجىك اڭگىمە شەرتكەنبىز.

الەۋمەتتىك جەلىنىڭ اينالاسىنداعى ادەتتەگى اڭگىمەمەن ۇزاق وتىرۋعا كەلمەيدى ەكەن، تاماق ءىشىپ بولا بەرە وتىرىسىمىز سۋ تاتي باستاعان سوڭ اباي دوس «اڭگىمە كەرەك بولسا، مىنە!» دەپ باياعى اقساقالدار اۋىلىنا ءبىراق تارتتى. وھھھ، شىرايىمىز ەندى كىردى. يەكتى بىلەككە تىرەپ دەگەندەي تىرپ ەتپەي تىڭدادىق. تىڭداعانىڭىز جاي، باس شايقاسىپ، تاڭداي قاعىسىپ تامسانىستىق. ءاي، شالدار- اي، شالدار- اي. جەتكىزبەيسىڭدەر- اۋ، جەتكىزبەيسىڭدەر...

بۇل 1928 -جىلدارى بولعان اڭگىمە. اڭگىمەنى ايتىپ وتىرعان داۋلەت اتام (اكەمنىڭ اعاسى) ول كەزدە جاپ- جاس بالا ەكەن. تۋىستارمەن داستارحاندا جينالعان ءبىر وتىرىستا ول كىسى تالاسباي اتامىز تۋرالى اڭگىمەلەر ايتىپ وتىرىپ اراسىندا مىنا ءبىر وقيعانى باياندادى.

ءبىر كۇنى اتام قاراتاسقا بارىپ كەلەمىز دەپ ەكى اتتى ەرتتەپ، قاسىنا مەنى ەرتىپ الدى. ءبىراز ۋاقىت ءجۇرىپ ءبىر بەلگە شىقتىق، اتام اتىنىڭ باسىن ىركىپ: «پەشىن بوپ قاپتى، ناماز وقىپ الايىن، ەكى اتتى ۇستاي تۇر» دەپ اتتان ءتۇستى. بەسىن نامازى عوي، ۇزاق وقىدى. اتتاردى جەتەلەپ ارلى- بەرلى ءبىراز ءجۇرىپ ەدىم، اناداي جەردە تۇرعان ءۇيۋلى شوپكە كوزىم ءتۇستى. بەكەر تۇرماي اتتاردى تويدىرا تۇرايىن دەپ الگى شوپتەن سۋىرىپ- سۋىرىپ اتتاردىڭ الدىنا تاستادىم. نامازىن وقىپ بولعان اتام، جايناماز قىلعان شاپانىن جەردەن كوتەرىپ جاتىپ: - مۇنىڭ يەسى بار ما؟ سۇراپ الدىڭ با؟ - دەدى. - جوق. يەسى جوق. اشەيىن اتتار جەسىن دەپ... - دەدىم. اتامنىڭ ءتۇسى بۇزىلىپ كەتتى. بىردەڭەنى بۇلدىرگەنىمدى انىق ءتۇسىندىم. اتام ادىمداپ كەلدى دە اتتاردىڭ اۋزىنداعى شوپتەردى جۇلىپ- جۇلىپ الدى. - يەندەگى دۇنيەنىڭ يەسى اللا عوي، بىرەۋدىڭ قىس قامىنا جيناپ كەتكەن ءشوبىن قالاي الىپ جاتىرسىڭ؟ مىنا ءشوپتى اپارىپ ورنىنا تىق - دەدى. مەن ورنىنا اپارىپ تىعىپ جاتىرمىن. ءتىپتى كىرەتىن ەمەس. - كىرمەسە اياعىڭمەن تەپ - دەدى. تەپتىم. - كەل، مۇنداعىنىڭ ءبارىن تەرىپ ال - دەدى. تەردىم. جەردە كولدەنەڭ قىلتان قالعان جوق. بولعان سوڭ: - ەندى اناۋ بوزدى جۇلىپ اكەل - دەدى. بوزدى جۇلىپ اكەلىپ ۇيگەن ءشوپتىڭ «جارالى» جەرىنە جاپسىردىم. بوز كۇنگە كۇيگەن ءشوپ تۇستەس قوي، قاتتى انىقتاپ قاراماساڭ بۇلىنگەنى بىلىنە قويمايدى ەكەن. قولدارىم قىزارىپ، ءتىپتى ءتىلىنىپ كەتتى. ابدەن اۋرەگە ءتۇسىپ، اتىمىزعا مىندىك ايتەۋىر.

اتامنىڭ اشۋى اقىرىنداپ تارادى. الدىنا قاراعان قالپى قاتارلاسا تەپەڭدەي ىلەسىپ كەلە جاتقان ماعان سويلەپ كەلەدى: ء«بىز ۇيدەن شىققالى ءبىر ەت اسىم عانا ۋاقىت بولدى. اتتار توق. قازىر انا اۋىلعا بارعاندا تاعى وتقا قويامىز. ءيا، ونىڭ ءبارى تۇسىنىكتى. ءاي اناۋ ءشوپتى جيعان ادام سەنىڭ جاڭاعى قىلىعىڭدى بىلسە «اتاڭا نالەت» دەيدى عوي. ول مىنا ماعان تيەدى. ناماز وقىپ جاتقانىم نە بولماق؟ زايا كەتەدى عوي. ادام قۇلشىلىقتى قىلعان سوڭ ونى قورعاۋى كەرەك قوي. وقىدىم - ءبىتتى ەكەن دەمە. ءاي، بالامىسىڭ دەگەن، ادامدى ايدالادا ۇياتقا جولداس قىلادى ەكەن- اۋ» دەپ وقتىن- وقتىن كۇرسىنىپ قويادى.

«مۇنى ايتىپ وتىرعان داۋلەت قالشابەكتىڭ بالاسى. مەنىڭ اكەمنىڭ اعاسى عوي. ال تالاسباي قالشابەكتىڭ اكەسى، مەنىڭ ۇلى اتام.

 شاماسى كەلگەنشە بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماي، ازدى- كوپتى قىلعان قۇلشىلىعىن قورعاشتاۋمەن وتكەن جارىقتىقتار- اي دەسەيشى» دەپ اڭگىمەسىن تۇيىندەيدى قالشابەكتىڭ نەمەرەسى.

اتالارىمىزدىڭ ونەگەلى ءومىرىن ويشا شارلاپ، ءبىراز جەرگە «كەتىپ» قالىپپىز. وتىرعان ورتامىزعا «ورالا الماي» ، ورالعىمىز كەلمەي ءبىر قاۋىم ۋاقىت وتىرىپ قالدىق. قىزىقساڭ قىزىعاتىنداي- اق ءومىر عوي، ءا!

 

ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى

namys.kz