حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ پايىمداۋىنشا، قازاقستان باسقا ەلدەرگە كومەكتەسەتىن دەڭگەيگە جەتتى - ب ۇ ۇ باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى
وسى ايتۋلى شاراعا قاتىسۋ ءۇشىن استاناعا ات باسىن تىرەگەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى، ب ۇ ۇ باس حاتشىسىنىڭ افريكا بويىنشا ارنايى كەڭەسشىسى ءماجيت ءابد ءال- ءازيز «قازاقپارات» ءتىلشىسىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرىپ، ا ە ف جانە قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان باسقا دا ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمالار تۋرالى ويلارىمەن ءبولىستى.
- ءسىز VIII استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا قانداي ماسەلەلەردىڭ تالقىلانعانىن قالار ەدىڭىز؟
- مەن بۇل فورۋمعا ب ۇ ۇ باس حاتشىسىنىڭ افريكا ەلدەرى بويىنشا ورىنباسارى رەتىندە كەلدىم جانە وسى الاڭدا افريكا ەلدەرى مەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ، ونىڭ ىشىندە، اسىرەسە قازاقستاننىڭ اراسىنداعى قارىم- قاتىناستى نىعايتۋ جانە كەڭەيتۋ ماسەلەلەرىنىڭ تالقىلانعانىن قالار ەدىم. سوڭعى 20 جىلدا، ياعني «قازاقستان-2030» سترەتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىز ايتارلىقتاي دامىپ، كوپتەگەن ۇلكەن رەفورمالار جاسادى. سىزدەر تاڭ قالارلىق ەكونوميكالىق وسىمگە قول جەتكىزىپ، الەۋمەتتىك دامۋ سالاسىندا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە جەتتىڭىزدەر. حالىق قۇرامىنداعى ءتۇرلى الەۋمەتتىك، ەتنيكالىق، ءدىني توپتاردىڭ اراسىندا بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى نىق ورناتتىڭىزدار. ارينە، بۇل جەتىستىكتەردىڭ بارلىعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سارابدال ساياساتىنىڭ جەمىسى. ەندىگى كەزەكتە سىزدەردىڭ مەملەكەتتەرىڭىز «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىندا كوزدەلگەن ماقساتتارعا قاراي قادام باسىپ كەلەدى. افريكادا دا وسىعان ۇقساس «افريكالىق وداق-2063» ستراتەگياسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. ءبىز وسى ەكى ستراتەگيانىڭ كوپتەگەن ۇقساستىقتارىن كورىپ وتىرمىز. بۇل ۇقساستىقتار قازاقستان مەن افريكا اراسىنداعى ساۋدا- ەكونوميكالىق بولسىن، قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى بولسىن تىعىز بايلانىستاردىڭ ورناۋىنا نەگىز بولارى انىق. سونىمەن قاتار، ءبىز قازاقستاننىڭ كورشى ەلدەرىمەن قارىم- قاتىناستى دا جاقسارتا تۇسۋگە مۇددەلىمىز.
- ب ۇ ۇ افريكادا جۇزەگە اسىرىپ جاتقان قانداي باعدارلامالارىنا قازاقستاننىڭ اتسالىسقانىن كۇتەدى؟
- قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ورنى نىعايىپ كەلەدى. قازاقستان ورتالىق ازياداعى تۇراقسىزدىقتى قامتاماسىز ەتۋدەگى كوشباسشى رەتىندە، يادرولىق قارۋدىڭ تارالماۋى سالاسىنداعى باستامالاردى كوتەرۋشى كوشباسشى رەتىندە ءاردايىم ب ۇ ۇ- نىڭ قولداۋىنا يە. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىز ب ۇ ۇ- نىڭ باس اسسامبلەياسىندا سەمەي پوليگونىنداعى يادرولىق سىناقتاردىڭ زاردابىن شەككەن مەملەكەت رەتىندە 29 -تامىزدى حالىقارالىق يادرولىق قارۋعا قارسى ءىس- قيمىل كۇنى ەتىپ جاريالاۋ تۋرالى قاراردى ۇسىنعان بولاتىن. سونىمەن قاتار قازاقستان يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جونىندەگى كونفەرەنتسيانىڭ كوشباسشىسى بولىپ تابىلادى، ونىڭ ءتوراعاسى قايرات ءابدراحمانوۆ. قازاقستان سونداي- اق الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ جاعىنان دا كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتتى، سوندىقتان افريكا ەلدەرى وسى تاجىريبەنى «2063» ستراتەگياسىن جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە ۇيرەنىپ، پايدالانا الادى. قازاقستان افريكا ەلدەرىمەن ساۋدا- ساتتىق قارىم- قاتىناس ورناتىپ، ولاردىڭ ەكونوميكاسىنا ينۆەستيتسيا سالا الادى.
- ءبىر مەملەكەت باسقا ەلدەرگە كومەكتەسۋ ءۇشىن قانداي دەڭگەيگە جەتۋى ءتيىس؟
- ونداي ەل ەڭ الدىمەن بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتىڭ ۇيىتقىسىنا اينالعان مەملەكەت بولۋى قاجەت. سونىمەن قاتار، ءوز ازاماتتارىن تولىق قامتاماسىز ەتە الاتىنداي، ەكونوميكالىق دامۋدىڭ بەلگىلى ءبىر دەڭگەيىنە جەتكەن ەل بولۋى ءتيىس. ونداي ەل ادام قۇقىعىن سىيلايتىن، ەل اراسىنداعى الاۋىزدىقتى ساۋاتتىلىقپەن شەشە الاتىن، ۇلتارالىق جانە ءدىنارالىق قاقتىعىستاردىڭ الدىن الا بىلەتىن، سونداي- اق مىقتى ۇكىمەتى بار مەملەكەت بولۋى كەرەك.
سوندىقتان، حالىقارالىق قاۋىمداستىق قازاقستاننىڭ مۇنداي دەڭگەيگە جەتكەنىن مويىنداپ وتىر.
- ب ۇ ۇ قازاقستاندا جاسالىپ جاتقان ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمالارعا قانداي باعا بەرە الادى؟
- ب ۇ ۇ مەملەكەتتىك دارەجەدەگى رەفورمالارعا ەڭ باستى نازارىن اۋدارادى. ۇيىمنىڭ باستى قاعيداسى - ادامداردىڭ جاقسى ۇكىمەتى مەن جاقسى كوشباسشىلارى بولۋى كەرەك. ارينە، قازاقستانداعى رەفورمالار جوسپارىندا كوپتەگەن جاقسى جاقتارى بار، بۇل رەفورمالاردىڭ ا و «2063» ستراتەگياسىمەن ۇقساستىقتارى وتە كوپ ەكەنىن جوعارىدا ايتىپ كەتتىك. سوندىقتان ءبىز وسى ۇقساستىقتاردى مەملەكەتتەر مەن مەملەكەتتەر توپتارىنىڭ اراسىنداعى ارىپتەستىكتى دامىتا تۇسۋدە قولدانۋعا تىرىسامىز.
پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ سوڭعى كەزدەردەگى سوزدەرىندە ورتا تاپتى كوبەيتۋ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ تۋرالى كوپ ايتىلىپ ءجۇر.
بۇل وتە ۇتىمدى ۇسىنىستار. مەنىڭ بايقاۋىمدا «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىندا ايتىلعان جوسپاردىڭ كوبى ورىندالدى، سول سياقتى جاڭا باستالىپ جاتقان رەفورمالاردىڭ دا ءساتتى اياقتالۋعا تولىقتاي مۇمكىندىكتەرى بار. ولاردا بۇۇ ءاردايىم قولدايتىن ەلەمەنتتەر وتە كوپ.
- قازاقستان مەن افريكا ەلدەرى اراسىنداعى قارىم- قاتىناستىڭ قانداي باعىتتارى ءسىزدىڭ ويىڭىزشا ەڭ ماڭىزدىلارى بولىپ تابىلماق؟
- افريكا ءۇشىن ەڭ باستىسى الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋ، داۋ- جانجالدى ايماقتىق دەڭگەيدە شەشە ءبىلۋ جانە جاقسى ۇكىمەت قالىپتاستىرۋ. قازاقستان بولسا، افريكالىق مەملەكەتتەرمەن ساۋدا- ەكونوميكالىق قارىم- قاتىناس ورناتۋدا، سونداي- اق، حالىقارالىق ۇيىمداردا افريكا ەلدەرىنىڭ قولداۋىن تابۋدا پايدا كورە الادى. ايتا كەتەيىك، افريكا قازاقستاننىڭ ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسىن وتكىزۋدەگى باستاماسىن قولدادى، سونىمەن قاتار، يادرولىق قارۋدان باس تارتۋ مەن يادرولىق پوليگوندى جابۋدا دا قول ۇشىن سوزا ءبىلدى.
- اڭگىمەڭىزگە كوپ راحمەت!
اۆتور: ءابۋ- اسقار مەكەش ۇلى
