باۋىرجان مومىش ۇلى. قانمەن جازىلعان كىتاپ
شىعارما وقىرماندار تاراپىنان جوعارى سۇرانىسقا يە بولدى. ءبىز الداعى ۋاقىتتا باتىردىڭ «قانمەن جازىلعان كىتابىن» سىزدەرمەن بىرگە وقۋدى ءجون كورىپ وتىرمىز.
وتتى جىلداردا قان كەشە ءجۇرىپ، قان- تەرىن سارقىپ، بولاشاققا امانات رەتىندە قالدىرعان جازۋشىنىڭ بۇل ەڭبەگى جاستاردى پاتريوتيزمگە، ەرلىك- جىگەرگە، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيتىن ونەگەلى ءومىر مەكتەبى بولارى انىق.
سوعىس پسيحولوگياسى
گۆارديا پولكوۆنيگى باۋىرجان مومىش ۇلىمەن بولعان اڭگىمەنىڭ ستەنوگرامماسى
1-كۇن الماتى قالاسى. 1944 -جىلدىڭ 19 -يانۆارى. ساعات 12 دەن - 18 گە دەيىن.
قاتىسقاندار:
1. ساتبايەۆ ق. ي. - س س س ر عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالى پرەزيديۋمىنىڭ پرەدسەداتەلى، س س س ر عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت- مۇشەسى.
2. اۋەزوۆ م. - س س س ر عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالىنىڭ ءتىل، ادەبيەت جانە تاريح ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى، جازۋشى، پروفەسسور.
3. مۇسىرەپوۆ ع. - جازۋشى.
4. سيرانوۆ ق. - كينوستۋديا بىرلەستىگى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى.
5. جۇبانوۆ ا. - كومپوزيتور، پروفەسسور.
6. سۇلەيمەنوۆ ب. - س س سر عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالىنىڭ ءتىل، ادەبيەت جانە تاريح ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى.
7. وسپانوۆ ءو. - س س سر عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالى پرەزيديۋمى پرەدسەداتەلىنىڭ ورىنباسارى، عىلىم كانديداتى.
8. مىڭبايەۆ ك. - قازاق س س س ر مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ كوميتەتى پرەدسەداتەلىنىڭ ورىنباسارى، پروفەسسور.
9. سترويەۆا ۆ. پ. - كينورەجيسسەر، ينستيتۋت ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى.
10. روشال گ. ل. - كينورەجيسسەر، ينستيتۋت ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى.
11. مارعۇلان ءا. ح. - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.
12. يسمايلوۆ ە. - فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.
13. چوكين ش. - س س س ر عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى. ورايەۆ - س س س ر عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى.
15. قازكەن. - س س سر عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى.
16. رۋشانوۆ- دوتسەنت.
17. چۋماك - قازاق س س ر ىشكى ىستەر حالىق كوميسسارياتىنىڭ مەملەكەتتىك ءارحيۆى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى.
18. شاپيرو - قازاق س س ر ىشكى ىستەر حالىق كوميسسارياتىنىڭ مەملەكەتتىك ءارحيۆىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى.
ساتبايەۆ جولداس:
بۇگىن بىزدەر - عىلىم، ادەبيەت پەن ونەر سالاسىنىڭ ىرىكتەلىنگەن توپتارى - گۆارديا پولكوۆنيگى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ الماتىعا كەلۋىن پايدالانا وتىرىپ، ونىڭ ءوز اۋزىنان ۇلى وتان سوعىسى تاريحىنىڭ ءبىرشاما كەزەڭدەرىن، اتاپ ايتقاندا، گەنەرال پانفيلوۆ اتىنداعى 8-گۆارديالىق ديۆيزيا تۋرالى اڭگىمەسىن تىڭداۋعا باس قوسىپ وتىرمىز.
كوز الدىمىزدا ءوتىپ جاتقان وقيعالار، داۋسىز، بۇكىل دۇنيە ءجۇزى تاريحىنىڭ يگىلىگىنە اينالماق، ونىمەن بولاشاق ۇرپاقتان شىققان زەرتتەۋشىلەر دە اينالىساتىن بولادى. بۇل اسا ماڭىزدى تاريحي ءماندى وقيعالاردىڭ، جارقىن كورىنىستەردىڭ ىشىندە ۇلى وتان سوعىسىنىڭ بارىسىندا ەلىمىزدىڭ تاعدىرى شەشىلگەن - موسكۆا ءۇشىن شايقاس جۇرگىزىلگەن 1941 -جىلدىڭ كۇزىندەگى وقيعالار ەرەكشە ماڭىزدى ءارى ونىڭ ءپرينتسيپتى ءمانى بار.
موسكۆانى قورعاۋداعى اسا جاۋاپتى شەپتەر، قازاقستاننىڭ ابىرويى مەن داڭقىنا وراي، قازاقستاندا گەنەرال پانفيلوۆ جاساقتاعان ديۆيزياعا تاپسىرىلدى. بۇل وقيعالار ءبىزدىڭ ءبارىمىز ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى ءارى ءبىز بۇل اسا زور شايقاستار جونىندە تەرەڭىرەك بىلۋگە ءتيىستىمىز. پولكوۆنيك باۋىرجان مومىش ۇلى سۇراپىل شايقاستارعا قاتىسۋشى عانا ەمەس، ول جەتەكشى كوماندير بولدى، سوندىقتان ونىڭ اڭگىمەلەرى بىزگە ەرەكشە قۇندى بولماق.
مۇندا پولكوۆنيك مومىش ۇلى ايتقان قۇندى، مازمۇندى اڭگىمەلەردى وزدەرىنىڭ تۆورچەستۆولىق جۇمىستارىندا پايدالانا الاتىن ادەبيەت، عىلىم جانە ونەر سالاسىنىڭ وكىلدەرى قاتىسىپ وتىر، ءسويتىپ بىزدەر گۆارديا پولكوۆنيگى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ اسا قۇندى اڭگىمە- لەكتسياسىن تىڭداماقپىز. مەنىڭ ويىمشا، بۇل كەزدەسۋىمىز ءبىر عانا اڭگىمە تۇرىندە ەمەس، ىشتەي ءبىر- بىرىمەن ساباقتاس، سوعىستىڭ جارقىن كورىنىسىنىڭ دامۋى مەن دەتالدارىن تالداۋعا ارنالعان 3-4 لەكتسيا تۇرىندە وتپەك. ەندى گۆارديا پولكوۆنيگى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ وزىنە ءسوز بەرۋگە رۇقسات ەتىڭىزدەر.
باۋىرجان مومىش ۇلى:
اڭگىمەگە كىرىسپەس بۇرىن سىزدەرگە بۇل اڭگىمەنىڭ جوسپارىن بايانداپ، ونى وتكىزۋىمىزدىڭ شارتىن ەسكەرتكىم كەلەدى. مۇندا تەك جالپى سوعىس تاقىرىبىمەن، اتاپ ايتقاندا، گەنەرال پانفيلوۆ اتىنداعى 8-ديۆيزيا تاريحىمەن اينالىساتىن جولداستار عانا قاتىسۋعا ءتيىس، ال اينالىسقىسى كەلمەيتىن ادامعا، مەنىڭ ويىمشا، قاتىسۋدىڭ قاجەتى جوق. ادەپتىلىك ءۇشىن ءتارتىپ ساقتاۋ كەرەك، ءدال ۋاقىتىندا كەلىپ، اڭگىمەنىڭ اياعىنا دەيىن قاتىسىپ وتىرۋ - مىندەت. كۇنىنە 5 ساعاتقا ەسەپتەلىنگەن اڭگىمە ءتورت كۇنگە سوزىلادى، سوندىقتان مەن قاتىسىپ وتىرعان كىسىلەر سوڭىنا دەيىن تىڭداسا دەيمىن، ويتكەنى ايتىلعان اڭگىمەدەن ادامداردىڭ ويىندا ۇزىك- ۇزىك اسەر قالماعانى ءجون. سوندىقتان مەن اڭگىمەگە بارلىق تىڭداۋشىلاردىڭ ۇنەمى قاتىسىپ وتىرۋىن تالاپ ەتەمىن.
سۇراق: اڭگىمە قاشان باستالادى؟
باۋىرجان مومىش ۇلى. اڭگىمە ساعات 12 دە باستالىپ، ساعات 5 تە اياقتالادى. سىپايى سويلەيمىن دەپ سىزدەرگە ۋادە بەرە المايمىن، كەيدە مەنىڭ اۋزىمنان بلينداجدى سوزدەر ورامى شىعىپ كەتۋى مۇمكىن. مۇنى سىزدەر دورەكىلىككە قابىلداماڭىزدار. سوعىستىڭ تەوريالىق جانە پراكتيكالىق ماسەلەلەرى جونىندەگى مەنىڭ كوزقاراسىم كەيبىرەۋلەرگە بالكىم كەڭ ەمەس، تار، ءتىپتى انايىلاۋ دا بولىپ كورىنۋى ىقتيمال، مەن بار بولعانى جەتى جىلدىق ءبىلىمى بار اداممىن، ارنايى اسكەري مەكتەپتى دە بىتىرگەن جوقپىن، تاۋلى جەردە كولىككە اسكەري جۇك ارتىپ، تۇسىرەتىن باتارەيادا سولدات مەكتەبىنەن ءوتتىم، تەك سوعىس جىلدارىندا عانا ناعىز اسكەري ادام بولدىم. وسىعان بايلانىستى، بالكىم، تۇبەگەيلى ۇشتالعان، ەكشەلگەن كوزقاراستى مەنىڭ بايانداۋلارىمنان سىزدەر سيرەك تابارسىز دەپ ەسكەرتكىم كەلەدى.
مەنىڭ ۇسىناتىن جۇمىس جوسپارىم قانداي؟ 1- كۇنى - ۇرىس جانە ونىڭ پسيحولوگياسى. قوسىمشا تاقىرىپتار: 1. پانفيلوۆ. وفيتسەرلەر. 3. سولداتتار. 2- كۇنى - ۆولوكولامسك باعىتىندا. 3- كۇنى - 1942 -جىلعى قىسقى ناۋقان. 4- كۇنى - قورىتىندىلار. كۇنىگە 5-6 ساعاتقا سوزىلاتىن جۇمىس جوسپارىم - وسىنداي. ەكى جارىم جىلدان بەرى قالتاما ۇنەمى بلوكنوت سالىپ جۇرەمىن، وعان مەنى قىزىقتىرعان نارسەلەردىڭ ءبارىن جازامىن. مۇنداي جازبالار ەداۋىر جينالىپ قالدى. قولجازبامنىڭ 60-70 پروتسەنتىن ورىس تىلىندە، 30-40 پروتسەنتىن قازاق تىلىندە جازدىم.
مەنىڭ تالداپ ايتىپ بەرە العانىم - بۇل بلوكنوتتاعى جازبالارىمنىڭ 30-40 پروتسەنتتەيى عانا. بۇل قولجازبالاردىڭ سيپاتى قانداي؟ بۇل مەنىڭ سوعىس تۋرالى تولعانىستارىم نەمەسە ونى جازۋشىنىڭ وبرازبەن ويلاۋى ەمەس، جاي عانا - ەرلىككە تاربيەلەۋ تۋرالى ويلار دەپ ايتامىن. بۇل قولجازبالاردىڭ مازمۇنىمەن سىزدەردى اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا تانىستىرامىن. ديۆيزياداعى ەسكى باسشى قۇرامنان بۇگىنگە دەيىن شىن مانىندە ءتىرى قالعان مەن عانا. الماتىعا كەلگەنىمدى پايدالانىپ، سوڭعى كۇندەرىمدى ديۆيزيانىڭ تاريحىن گرافيك تۇرىندە قۇراستىرۋعا ارنادىم (كارتانى كورسەتەدى).
گرافيكتى قۇراستىرۋ العاشىندا جەڭىل سياقتى كورىنىپ ەدى، ءبىراق ولاي بولىپ شىقپادى. اتلاستى الۋىما تۋرا كەلدى، بۇل اتلاستان كوپ نارسەنى تابا المادىم. كارتانى ەستە قالعان ماتەريالدار بويىنشا قۇراستىردىم، سوندىقتان، كورىپ وتىرسىزدار، كەيبىر ەلدى مەكەندەردىڭ اتتارى تۇسىرىلگەن جوق. مەن نەلىكتەن سوعىس جونىندە جازىپ ءجۇرمىن؟ ويتكەنى، سوعىس - ادام ومىرىندەگى ەڭ ءبىر ءدۇر سىلكىندىرەرلىك، جان تۇرشىگەرلىك وقيعا. تىلدا ادام سوعىس تۋرالى ويشا ەلەستەتىپ قانا جۇرەدى. مايداندى وي جۇزىندە ەلەستەتۋ ەگەر دە ول اقيقاتتان بيىك تۇرسا جاقسى، ءبىراق سوعىستا قازىرگى زامانعى اقيقاتتان بيىك ەش نارسە دە جوق، سوندىقتان اقيقات شىندىقتى تالاپ ەتەدى.
سىزدەر تەاتردان نەمەسە كينو ەكرانىنان سوعىستىڭ كورىنىستەرىن كورىپ جۇرسىزدەر، ءبىراق سىزدەر ونىڭ ىشكى ءمان- مازمۇنىن كينودان دا، تەاتردان دا كورە المايسىزدار، سەبەبى كوپتەگەن جازۋشىلار مەن ونەر قىزمەتكەرلەرى سوعىس تۋرالى شىندىقتى، اقيقاتتى تەرەڭ تۇسىنە المايدى، دولبارلاپ، قيالدان شىعارىپ جازادى، مۇنىسى شىندىققا ساي كەلمەيدى. مەن جاۋىنگەرلىك ولەڭ تەكستىنە ليريكالىق مۋزىكا جازعان ءبىر كومپوزيتوردىڭ شىعارماسىنا زىعىردانىم قايناعانى بار.
سۋرەتشى دە ايتەۋىر ءبىر پولوتنو سالىپ، ايتەۋىر ىشكى مازمۇنى جوق كوشىرمەنى بەرەدى. بۇل، شىنىندا، ادامداردىڭ سوعىستى تەرەڭىرەك بىلمەۋىنەن بولىپ جاتسا كەرەك. سوعىس تۋرالى شىندىقتى، مۇندا تىلدا وتىرىپ تانۋ قيىن، ءتىپتى مىنا بىزدەر، ۇرىسقا قاتىسۋشىلاردىڭ وزدەرى دە، ونى تۇبەگەيلى، ۇڭعىل- شۇڭعىلىنا دەيىن بىلە بەرمەيمىز. سوعىستا شىندىقتى تابۋ وتە قيىن، ال ونى جيناقتاۋ، قورىتۋ ودان دا كۇردەلى. سوعىس تۋرالى اقيقاتقا جەتۋ - بۇل وتە ۇلكەن پروبلەما. مەن سوعىس تاقىرىبىنا جازىلعان ادەبيەتتەردى وقىعان كەزىمدە ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ شىندىققا كەلمەيتىنىنە كوزىم جەتتى. باسپاحانانىڭ بوياۋىمەن جازىلعان كىتاپتار دا، ادام قانىمەن جازىلعان كىتاپتار دا بولادى.
مەن باسپاحانا بوياۋىمەن ەمەس، مايدان دالاسىندا شىنايى قالپىندا، بار بولمىسىمەن قانمەن جازىلعان سوعىس كىتابىن وقىدىم. سوعىس تۋرالى ونەر تۋىندىلارىنىڭ عۇمىرى قىسقا بولاتىندىعى - ولاردىڭ كوركەمدىك جاعى سوعىس قيمىلدارىنىڭ شىندىعىنان مۇلدەم الىس جاتاتىندىعىندا، ياعني مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم - ۇلكەن شىندىق تۇرعىسىندا ناعىز ءومىردىڭ اقيقاتىن جيناقتاي الماۋدا بولسا كەرەك. نەگە مەن كەيبىر كوركەم شىعارمالاردىڭ عۇمىرى قىسقا دەپ سانايمىن، ونىڭ ءمانى سۋرەتشىلەر، جازۋشىلار نەمەسە كينو قىزمەتكەرلەرى وزدەرىنىڭ شىعارمالارىن جازعاندا، ونىڭ كوركەمدىك جاعىن سوعىس ماسەلەلەرىمەن، تىكەلەي سوعىسپەن ۇيلەستىرە المايدى. مەن مۇنى وتە ۇلكەن كەمشىلىك دەپ بىلەمىن.
سەن سوعىس تاقىرىبىنا قالام تارتادى ەكەنسىڭ، سوعىس ماسەلەسىن كوركەمدىك تۇرعىدان كورسەتۋگە ءتيىسسىڭ. مىنە، سوندا عانا بۇل شىعارما كوپشىلىك بۇقاراعا قۇندى بولماق. جازۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى شىعارمانىڭ كوركەمدىك جاعىمەن، ياعني قيالدان شىعارىلعان وقيعالارمەن اۋەستەنىپ، سوعىستى كورسەتۋدەن اۋىتقىپ كەتەدى، ال شىنىن ايتقاندا، جاقسى شىعارما ءتىپتى مىنا بىزدەر، اسكەري كومانديرلەر ءۇشىن دە كۇندەلىكتى باسشىلىققا الاتىن كىتاپ بولۋى كەرەك. ەگەر تۆورچەستۆولىق قىزمەتكەرلەر وزدەرىنىڭ شىعارمالارىنىڭ كوركەمدىك جاعىن سوعىس ماسەلەسىمەن ۇيلەستىرىپ، مۇنى نەگىزگى دانەكتى نارسە دەپ ساناعان بولسا، مەن جيناقتالعان جانە بايىپتى تاجىريبەنى ايتىپ وتىرمىن، وندا تۋىندى دا اناعۇرلىم قۇندى بولا تۇسپەك.
بارلىق شىعارمانىڭ ماقساتى - اعارتۋشىلىق. سوعىس تۋرالى جازۋ ءۇشىن اۆتوردىڭ ءوزى بۇل ماسەلەدە ساۋاتتى، ءبىلىمدى ادام بولۋى كەرەك، ماتەريالدار مەن دەرەكتەردى وقىپ زەرتتەپ، ولاردى تۆورچەستۆولىق تۇرعىدان قورىتىپ، دۇرىس جيناقتاۋعا، بارلىق ماسەلەلەردى كوبىرەك ءارى جان- جاقتى بىلۋگە ءتيىس، ونسىز ول قالاي جازىپ، ءوزىنىڭ شىعارمالارىمەن حالىقتىڭ سانا- سەزىمىن قالاي وياتا الماق؟
كەزدەيسوق كورىنىستەر، جەكەلەگەن ادامداردىڭ ايتقان اڭگىمەلەرى، قوسالقى ماتەريالدار سالماقتى شىعارما جازۋعا پراۆو بەرە الماسا كەرەك. ماتەريالدى ءۇستىرت، ات ءۇستى زەرتتەۋدەن جانە جەڭىل ويلى ادەبي اۋەستەنۋشىلىكتەن باس تارتۋ الدەقايدا سانالىلىق بولار ەدى. مەن ءوز قولجازبالارىمنىڭ وقىرماندارىنا ارنايى حات جازىپ قويدىم، بۇل قولجازبامدى عىلىم اكادەمياسى قازاق فيليالىنىڭ قاراۋىنا قالدىرىپ كەتەمىن، بۇل حاتىم دا قولجازبالارىممەن بىرگە قالادى. مەن مىنا سوعىستا ءتىرى قالامىن با، الدە جوق پا، وعان كوزىم كامىل جەتپەيدى، ءبىراق ءوزىمنىڭ حاتىمدا قولجازبامنىڭ وقۋشىلارىنا ءبىرسىپىرا تالاپتار قويۋعا تالپىنىس جاسادىم. بۇل حاتىمدى سىزدەرگە وقىپ بەرەيىن:
مەنىڭ قولجازبامنىڭ وقىرماندارىنا. «كوپ جاساعاننان سۇراما، كوپتى كورگەننەن سۇرا» ، - دەيدى حالىق دانالىعى. ءجىپ قىلدان تۇرادى، دەنە تكاننان قۇرالادى. دانالىق وتكەننىڭ تاجىريبەسىن قورىتاتىن، قازىرگى جاعدايدى زەردەلى تالدايتىن جانە بولاشاقتى كورە بىلەتىن تۆورچەستۆولىق ويدىڭ قايماعىنان تۇرادى. كىرپىشسىز ساراي سالا المايسىڭ. ۇشقىنسىز وت تۇتانباس. مەيىرىم بولماسا، سۇيە دە المايسىڭ. اشۋ- ىزاسىز جەك كورۋ مۇمكىن ەمەس.
ءماجبۇر ەتپەي، مويىن ۇسىنباس، مەيىرىم بولماي، جاقسى كورە دە، بەرىلە دە المايسىڭ. بۇيرىق - العىر باسشىنىڭ وي- ارمانى. اسكەرسىز - قولباسشى قاۋقارسىز، باسشىسىز - اسكەر ءالسىز. سىن - ەردى شىڭدايدى، قورقاقتى قينايدى. ازاماتقا - ومىردەن دە ار قىمبات، ولىمنەن ۇيات كۇشتى. قورقاق - دورەكى ءارى اقىماق. مەيىرىمسىزدەردىڭ جانى نازىك ەمەس، ولارعا قۇدىق تا ءتۇپسىز تەرەڭ. باتىرعا سىردىڭ سۋى سيراعىنان كەلمەيدى، قورقاققا باتپاق تا كەدەرگى، شالشىق تا بوگەت. اتقا ءمىنىپ جۇرە المايتىنعا جۋاس ات تا اساۋ، جەبە دە قىسقا، تارتپا دا بوس، ەردىڭ ءۇستى دە قولايسىز، تىزگىن دە ۇزىن كورىنەدى - بارلىق سىلتاۋدى جايىپ سالادى.
شوشقا باعۋشى ارعىماقتى تۇرقىنا قاراپ اجىراتا المايدى، وعان قاشار دا - ات. قۇم ىشىندەگى ءداندى قىراعى كوز عانا شالادى. كەبەكتى ۇننان ەلەپ ايىرادى، سۋ كومىر ارقىلى تازا سۇزىلەدى. العىرلىق ويدىڭ ىشكى مازمۇنىن نۇرلاندىرىپ تۇرادى. قاناتتى ءسوزدىڭ قاراپايىم سوزدەن ايىرماسىن سەرگەك قۇلاق، العىر وي اجىراتادى. باسقانى «جاقسىعا» بىلگەنشە، ءوزىڭدى «ورتاشاعا» ءبىل. اقىلگويلىك كەيدە ونەگەسىزدىككە تىرەيدى. ءتارتىپ كەيدە تارتىپسىزدىكتى تۋدىرادى. تەر توككەنشە تىراشتانۋ - كەيدە جالقاۋلىققا پارا- پار...
تىم ەرەكشە قۇشتارلىق - بەيجايلىقپەن بىردەي دەرلىك. تىم ادالدىق - جالعاندىقپەن پارا- پار. ەگەر وتكەندى ۇنەمى ەسكە ءتۇسىرىپ تۇراتىن اق نارسەگە جامالعان جاماۋداي كوزگە بادىرايىپ تۇرعاننان گورى، دۇرىسى بۇلىنگەن دۇنيەنى ءبۇلدىرىپ تاستاعان ءجون. جارىقتى بوگدە زاتپەن بىتەگەننەن گورى، سىنعاندى سىندىرىپ تاستاعان جاقسى. ەگەر تىگىسى سوگىلمەي جىرتىلسا، ونى قالدىقپەن جاماعاننان گورى مۇلدەم جىرتىپ تاستاعان ءجون. بەتىنە تۇكىرىپ، قايتىپ سۇيگەننەن گورى، مۇلدەم بەزىپ كەتكەن جاقسى. ەكىجۇزدىلىكتىڭ بالىن تاتقاننان، ادىلدىكتىڭ اشى ۋىن ىشكەن ارتىق. قارتتىقتىڭ ادەمىلىگىنەن كوڭىل قايتقانشا، ماحابباتتىڭ ارمانىنان ءلاززات العان دۇرىس. وتىرىكتىڭ قاناتىن قومداعانشا، اۋىرتپالىقتىڭ جۇگىنەن بۇگىلگەن ارتىق. ماقتانىش - ەرلىك اناسى. ايبارلى ادام جاسىق جانعا دوس ەمەس...
ءوزىن سىيلاماعان - باسقانى سىيلاۋعا قابىلەتسىز. بارلىق حالىق بارلىق ۇلى جانە تاماشا نارسەلەردى جاساۋعا قابىلەتتى. ءوزىنىڭ ۇلتىن سىيلاماعان - ۇلتىن ماقتانىش تۇتا دا المايدى، ول ءسوز جوق، ارامزا، تەكسىز ءارى قاڭعىباس. سوعىسۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن ۇلتتىق داستۇرلەر جوق، قايتا سوعىسۋعا كومەكتەسەتىن ۇلتتىق داستۇرلەر بار: ۇرلىق، وپاسىزدىق - بۇل ۇلتتىق داستۇرلەر ەمەس، ۇلتتىڭ ىشىندە كور كەۋدەلىك. ۇلتتىق ماقتانىش - سول ۇلتتىڭ ادامى ءۇشىن قاسيەتتى ءارى بۇزىلماس زاڭ.
سولداتتىڭ ەرلىگىن ۇرلاۋ - ادام بەينەسىندەگى حايۋاننىڭ ەڭ سوراقى قىلمىسى. ءوزىنىڭ پىكىرىن بارىنە بىردەي ءۇزىلدى- كەسىلدى، سوڭعى پىكىر دەپ ساناۋ - بۇل ءوز كۇشىڭ مەن قابىلەتىڭدى قاتال اسىرا باعالاۋشىلىق. كورگەن نارسەدەن ءبارى حاباردار بولۋعا ءتيىس: ەگەر جۇرت اڭگىمەلەردى ەستىپ حاباردار بولماسا، وندا شىندىقتى شىن اڭگىمەدەن ەستىپ بىلۋگە ءتيىس، ويتكەنى حالىق بارلىق پايدالى دەپ تاپقان نارسەلەر اۋىزدان اۋىزعا بەرىلىپ، ۇرپاقتان- ۇرپاققا تارالىپ، ادىلدىك ءىس ءۇشىن قانىن سەلدەي توككەن جۇزدەگەن مىڭ ادامداردىڭ ەرلىك ءىسى جالپىنىڭ يگىلىگىنە اينالۋعا ءتيىس.
سانالىلارعا - پايدالى ساباق، ادام كەيپىندە تابيعات نەمقۇرايدى، جەڭىل ويلى ەتىپ جاراتقان دەلقۇلىلارعا - كوڭىل كوتەرۋشىلىك، مۇندايلارعا ءتىپتى وزدەرى باسىنان كەشكەن اۋىرتپالىقتىڭ ءوزى ەشبىر اسەر، ءىز قالدىرا المايدى، سانالى ويلاۋعا يتەرمەيدى، وندايلار عاسىردىڭ سۇمدىق قاسىرەتىن تاني المايدى، ولارعا بارلىق جاقسى نارسەلەر دارىمايدى، بولات ساۋىتقا ءتيىپ، تايىپ كەيىن سەرپىلگەن جەبەدەي ەشقانداي ءىز، اسەر، بەلگى قالمايدى.
تاعدىر مەنى ادامزاتتىڭ جان تۇرشىگەرلىك قايعى- قاسىرەتىنىڭ كۋاگەرى بولۋعا جازسا دا، اق قاعازدىڭ بەتىنە بولات قالامساپتىڭ ۇشىمەن قيسىندى ءسوزدى مارجانداي ەتىپ تىزە الاتىنداي ونەرىم بولماسا دا جاي سەبەپپەن، مەنىڭ قولىم جاۋعا سىلتەر قىلىشتىڭ سابىن ۇستاۋعا، پيستولەتتىڭ شۇرىپپەسى مەن جاۋىنگەردىڭ اتىنىڭ تىزگىنىن ۇستاۋعا ۇيرەنگەن قولىما - قالامساپ تا، ۋستاۆتىڭ وكتەم بۇيرىعىنا ۇيرەنىپ قالعان ءتىلىم دە ىرىق بەرەر ەمەس.
ءبىراق تا ساراڭداردىڭ ساناتىندا (ولەر الدىندا بار بايلىعىن بوسقا دالاعا شاشقان قارىنباي سياقتى) قالماس ءۇشىن، ولگەندەردىڭ رۋحى، زارداپ شەككەن، ادال سولداتتارىمنىڭ الدىندا - ءۇن- ءتۇنسىز قالماۋعا، باستان كەشكەندەردى ءتىلسىز قاعاز بەتىنە ءتۇسىرۋدى وزىمە پارىز سانايمىن، ويتكەنى ول: «ەرلىك ەلەۋسىز قالماسىن، ولجا - ەلگە، اتاق - ەرگە ساۋعا» دەگەن ادىلەتتىلىك قاعيداسىن ەسكە سالاتىن، شىندىق وقيعا كۋاگەرىنىڭ ءتىلى بولسىن. بۇل قاراپايىمداۋ وڭدەلىنبەگەن، ولاقتاۋ، سۇرىپتالىنباعان تارتۋىم بولسىن، ءسوز ونەرىنىڭ شەبەرىنە كىتاپ جازۋى ءۇشىن، قۇرىلىس ماتەريالىنا جارارلىق سىيىم بولسىن (بۇل ابزاتستىڭ استىن سىزىپ كورسەتەمىن).
تۇرعىزىلعان عيماراتقا جابدىقتاۋشىنىڭ اتى ەشقاشان دا قويىلمايتىنىن بىلە تۇرا، مەن جابدىقتاۋشى اتانۋعا ريزامىن جانە ەگەر ول مەنىڭ اتىمدى، ءسوزىمدى ەسكە الۋدى ىڭعايسىز ساناپ، اتاقتى ادام ايتقانداي ەتىپ، (مۇنى ءوزىم دە ءجيى ەستيمىن) سونىڭ اۋزىنان تولعانىستى ويلار تۇرىندە ايتقىزسا، رەنجىمەيمىن. (بۇل ابزاتستى دا ەرەكشە سىزىپ كورسەتەمىن) . بۇل حاتىمدا، قانشالىقتى ويداعىداي بولعانىن بىلمەيمىن، ءبىراق قولجازبالارىمنىڭ وقىرماندارىنا، وسى ماتەريالدار بويىنشا جۇمىس ىستەيتىندەرگە جان- جاقتى ەسكەرتۋگە تالاپتاندىم. قولجازبالارىمدا كەيدە فاميليالارىن اتاماي استارلى سوزبەن مىسالدار كەلتىرەمىن. بۇل حاتتى سىزدەرگە وقىپ بەرگەن سەبەبىم، سىزدەردىڭ كەيبىرەۋلەرىڭىز مەنىڭ ماتەريالدارىممەن جۇمىس ىستەيتىن نيەت ءبىلدىرىپ وتىرعاندىقتان. بۇل حاتتىڭ سوڭىنا مىنا ولەڭدى جازدىم:
نايزادان قول بوساسا قالام الدىم،
تولعانىپ وقيعانى كوپ ويلاندىم.
تىرمىسىپ ءال كەلگەنشە كورگەنىمدى،
جالتاقتاماي، يمەنبەي اشىق جازدىم.
"وتىرسام كوپ ويلانىپ كۇنىم جاقىن،
ءار ادام بىلە بەرمەيدى ءسوزدىڭ پارقىن.
ۇرپاققا ارناپ ىستەلگەن ادال ەڭبەك،
اق نيەتپەن ۇسىندىم ساعان، حالقىم.
جازۋشى بولماعان سوڭ مەنىڭ زاتىم،
كوركەمدى جۇمىر ەمەس جازعان حاتىم.
سالماقتايتىن سانالى ەر تابىلسا،
اتاۋسىز نەگە قالسىن مەنىڭ اتىم.
شىعارما ادەبي KZ پورتالىنان الىندى.
جالعاسى بار
