تۇركيادا «قازاق ارۋى» بايقاۋىن وتكىزۋدىڭ استارىندا نە جاتىر؟
قازاق قىزىن «پايدالانىپ» وتىرعان تەك قىتاي عانا ما؟ جۋىردا تۇركيادا انتاليانىڭ تۋريزم اكادەمياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «قازاق ارۋى» بايقاۋى ءوتتى. تۇركيانىڭ ءار وڭىرىنەن ءوزىن حاس سۇلۋمىن دەپ ەسەپتەيتىن قازاق قىزدارى قاتىستى. بايقاۋدىڭ ءتۇسىرىلىمىن عالامتوردان كورگەندە «بۇل بايقاۋ قانداي ماقساتپەن ۇيىمداستىرىلدى؟» دەگەن سۇراق كوكەيگە كەلگەنى بەلگىلى.
انتاليادا ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ قۇرمەتىنە وراي وتكىزىلگەن بۇل بايقاۋدا تەگى قازاق جەتى قىز بەس اتالىم بويىنشا سىنعا تۇسكەن. انتاليانىڭ تۋريزم اكادەمياسىنىڭ رەكتورى زافەر بيككەنوگلۋ قازاق قىزدارىنىڭ بايقاۋى بۇدان بىلاي جىل سايىن وتەتىنىن مالىمدەپتى.
بايقاۋدا ارۋلار تاعامدار ازىرلەپ، قازاقستان تاريحى مەن گەوگرافياسى تۋرالى سۇراقتارعا دا جاۋاپ بەرىپتى. بۇنىڭ ءبارى بەتپەردە ەكەنى كورىنىپ تۇر. قازاق قىزىنىڭ سۇلۋلىعىن انىقتاۋدىڭ تۇرىك مىرزالارعا قانداي قاجەتى بار؟
سول بايقاۋدىڭ قازاقتى تانىتۋدا قانداي ءمانى بار؟ ار-وجداندى قاتتى باعالايتىن تۇرىكتەر ساحناعا سيراعىن جالاڭاشتاپ، موينىن، بىلەگىنە دەيىن جالتىراتىپ شىققان قازاق ارۋلارىنا قاراپ وتىرىپ قازاقتىڭ قانداي ۇلت ەكەنىن بىلگىسى كەلدى مە ەكەن؟
جالپى شىعىس حالىقتارى، تۇركىلەر ارۋلارىن، ايەلدەرىن ەلدىڭ الدىندا كورسەتىپ، جارنامالاماعان. مۇمكىن ءسىز «جاڭا زاماندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندا ەسكى دۇنيەنى نەگە كوكسەيسىز؟» دەپ اۆتوردى كىنالارسىز.
ءبىراق، دامۋدىڭ جوعارى ساتىلارىنىڭ بىرىندە تۇرعان تۇركيا ءوزىنىڭ اتا ءداستۇرىن ءالى كۇنگە قاتاڭ ساقتايتىنى بارشاعا بەلگىلى. ماسەلەن، تۇرىك ازاماتتارى تۇندەلەتىپ، كوشە كەزىپ، ديسكوتەكالاردان شىقپايتىن قىزداردى ايەلدىككە المايتىنى ءمالىم. السا دا زاڭدى، ومىرلىك جۇبايى دەپ ەسەپتەمەيدى. ۋاقىتشا ايەل سانايدى.
ال «قىدىرعىش» قىزدى تۇرىك جىگىتىنىڭ اتا-اناسى دا، تۋعان-تۋىسى دا كەلىن رەتىندە مويىندامايدى. تۇرىكتەر وزدەرىنىڭ قىز-كەلىنشەكتەرىن اشىق-شاشىق جۇرۋگە جەتكىزبەيتىنى دە بەسەنەدەن بەلگىلى. تۇرىك قىزدارىن ءتانىن كورسەتۋگە جول بەرمەيدى. دىنگە وتە بەرىك تۇرىكتەردىڭ ايەلدەرى جۇزىنەن باسقا جەرىن تۇگەل بۇركەپ، ورانىپ جۇرەتىنى دە ايقىن.
قوعامدىق ورىندا تۇرىك ايەلدەرى بوتەن ەركەكتىڭ جانىنا وتىرمايدى. جيىن-تويلارىندا دا ەرلەر ءبىر بولەك، ايەلدەر بولەك بولمەدە وتىرادى. بىزدەگىدەي ەركىندىك ولاردا جوق. ەركىندىكتىڭ جوقتىعىن ۇلتتىق كيىمىنەن دە كورەمىز.
ماسەلەن، قازاقتىڭ بۇلدىرشىندەي كىشكەنە قىزدارى ۇكىلى تاقيا كيەدى. ال تۇرىكتىڭ كىشكەنتاي قىزدارى ورامال تارتادى. قازاق تانىمىندا قىز بالا ورامال تارتپايدى. ورامال ۇلتتىق تانىم بويىنشا بىرەۋدىڭ باسى بايلاۋلى جارى ەكەنىن بىلدىرەدى. سونداي-اق، تۇرىكتىڭ ايەل زاتىن جوعارى كوتەرمەيتىندىگىنىڭ ءبىر بەلگىسى تىلىنەن دە ايقىن كورىنەدى.
مىسالى، تۇرىك تىلىندە «ادام» ءسوزى تەك «ەركەك» دەگەن ماعىنا بەرەدى. ايەلدى «ادام» دەمەيدى. ال قازاق ۇعىمىندا ايەل مەن ەركەك تەڭ بولعان، ايەل كۇيەۋىن وتە قۇرمەتتەگەن. قازاق شاڭىراعىندا ەر مەن ايەلدىڭ وزىنە تيەسىلى ورنى بار.
ايتپاعىمىز ءداستۇر ايىرماشىلىعى ەمەس، شەت ەلدىكتەردىڭ قازاق قىزدارىن اشىق سيمۆوليكالىق تاۋارعا اينالدىرعانى تۋرالى. ەلىمىزدە قانشاما مىڭ تۇرىك بار، قازاقستانداعى تۇرىك قىزدارىنىڭ سۇلۋلىق بايقاۋى نەگە وتكىزىلمەيدى؟ ويتكەنى، تۇرىكتەر قىزدارىن ەلدىڭ الدىنا شىعىپ، سىمباتىن تاماشالاتۋعا جول بەرمەيدى.
ال ءبىزدىڭ جىگىتتەر نەگە جول بەرۋدە؟ قىزدارىمىزدى اياق استى ەتۋدە؟ شەت ەلدە قازاق قىزدارىنىڭ سۇلۋلىعىن سىناتۋ ۇلتىمىز ءۇشىن ماقتانىش ەمەس. ويتكەنى، قىز - ۇلتتىڭ ابىرويى. ابىروي - جالپاق جۇرتقا جارنامالاۋدى قاجەت ەتەتىن تاۋار ەمەس. قازاق قىزىنىڭ سىمباتىن شەت ەلدە جارنامالاتۋدىڭ استارىندا ساياسات جاتىر دەگەن پىكىرلەر وتە ورىندى. بۇل قازاق قىزىنىڭ قادىرىنىڭ كەتكەندىگى، ۇلت نامىسىنىڭ تومەندەۋىنىڭ بەلگىسى.
اتالمىش بايقاۋ وتكەن كۇننەن باستاپ تۇركيا اقپارات قۇرالدارى بايقاۋ جايىندا اقپاراتتار جاريالادى. نامىسى بار ءبىر قازاق جىگىتى 9- ساۋىردە «Antalya güncel» سايتىنا "Kazakistanlı olup ben böyle şeylere karşıyım. Kendi devletlerinde tamam kendilerin göstersinler ama yurt dışında gezip böyle yarışmaları düzenlemesi çok yanlış. Gelecek sene iptal olsun. İstemiyoruz» دەپ جازىپتى. بۇل باۋىرىمىز ارۋلارىمىزدىڭ ءوز ەلىندە سۇلۋلىعىن كورسەتسە دە شەت ەلدى كەزىپ ءجۇرىپ، بۇنداي بايقاۋلارعا قاتىسۋىنا قارسىلىعىن بىلدىرەدى. «بۇنداي بايقاۋلار بۇدان بىلاي وتپەۋى ءتيىس» دەپ، نارازىلىعىن جازىپتى.
قازاق جىگىتىنىڭ قارسى پىكىر ءبىلدىرۋى وتە دۇرىس. ءوزىڭىز ويلاڭىزشى، زالدا قانشاما ءجۇز كورەرمەن بار؟ بۇل بايقاۋدى تاماشالاعانداردىڭ بارلىعى دەرلىك تۇرىك ەركەكتەرى ەكەندىگى كورىنىپ تۇر. ينتەرنەت ارقىلى مىڭداعان جان ارۋلارعا سۇقتاناتىنى تاعى بار.
تۇرىكتەردىڭ ءوز قىز-كەلىنشەكتەرىن قىزعىشتاي قورعايتىنىن قاي جاعىنان بولسا دا اڭعارۋعا بولادى.
مىسالى، تۇركيادا جاسالعان تاۋارلارعا (مەيلى ول سابىن بولسىن، مەيلى ءىرى زات بولسىن) تۇرىك قىز-كەلىنشەكتەرىنىڭ سۋرەتى تاڭبالانبايدى. ورىس، ەۋروپالىق ناسىلدىلەر نەمەسە تۇرىككە ۇقساس باسقا ۇلت وكىلىنىڭ سۋرەتى باسىلادى. مىنە، تۇرىكتەردىڭ ءوز قىز-كەلىنشەكتەرىن ءتىل-كوز، ت. ب. -دان قورعاۋىنىڭ ايقىن بەلگىسى وسى.
تۇركياعا دەمالۋعا بارا قالساڭىز، جاعاجايلاردا، قوناقۇيلەردە قىزمەت كورسەتۋشىلەر كىلەڭ ەر كىسىلەر ەكەنىن بايقايسىز. گيد ايەلدەر بولسا كىلەڭ ورىس، ۋكراين، مولدوۆان، ت. ب. باسقا ۇلت وكىلدەرى. تۇرىك ءوز قىزىنىڭ كافە، مەيرامحانالاردا، تۇنگى كلۋبتاردا جۇمىس ىستەۋىنە جول بەرمەيدى.
كەيىنگى جىلدارى شەت ەلدە ءزابىر كورگەن قازاق قىز-كەلىنشەكتەرى تۋرالى اقپارات تا كوبەيىپ كەتتى. ءسىز ءبىر جەردە «تۇرىك ايەلى نە قىزى زابىرلەۋگە ۇشىرادى» دەگەندى ەستىدىڭىز بە؟ جوق. تۇركيادا وتكەن قازاق قىزدارىنىڭ بايقاۋىن ۇيىمداستىرۋدىڭ استارىندا ساياسات جاتىر دەپ ەسەپتەيمىز.
بۇل قازاق ارۋىن سيمۆوليكالىق تۇردە «پايدالانۋدىڭ» ايقىن كورىنىسى. اششى بولسا دا شىندىق، قازاق ارۋلارى شەت ەلدىكتەردىڭ تاۋارىنا اينالىپ بارادى. جىگىتتەرىمىز قايدا قاراپ وتىر؟
شارافات جىلقىبايەۆا
«الاش ايناسى»
