قازاقستاندىق ايەلدەر نەگە شەتەلدىكتەرمەن تۇرمىس قۇرۋعا اۋەس؟

استانا. قازاقپارات - قازاقستاندا ۇلتارالىق نەكەلەر سانى كۇن ساناپ وسۋدە.

قازاق قىزدارىنىڭ وزگە ۇلت وكىلىنە تۇرمىسقا شىعۋعا تالپىنۋىن ماماندار تاربيە بەرۋدىڭ وزگەرگەندىگىمەن بايلانىستىرادى: قازىرگى اتا-انا قىزداردى بۇرىنعىداي قاتاڭ قاداعالاۋدا ۇستامايدى، ال ۇلداردى قاتتى ەركەلەتىپ جىبەرەدى.

10 جىل بۇرىن يسپاندىق ازاماتپەن نەكەلەسكەن 35 جاستاعى مارال تۋرالى تۋىسقاندارى كوپ ايتا بەرمەيدى. مارال كۇيەۋىمەن ەۋروپادا تۇرادى. ولاردىڭ 3 جاسار قىزى بار. دەگەنمەن، مارال وڭتۇستىك قازاقستاندا تۋعان اناسىنىڭ اۋىلىنا ءبىر رەت تە كەلمەگەن دەپ جازادى «راديوتوچكا».

«مەنىڭ اتا-انالارىم ءالى كۇنگە دەيىن سول اۋىلدا تۇرادى. ولاردىڭ جەكە بيزنەسى بار. اۋىلدا بيزنەس اشۋلارىنا كۇيەۋىم ەكەۋىمىز سەپتىك بولعانبىز. دەگەنمەن كۇيەۋىممەن بىرگە ءوز اۋىلىما كەلە الماي وتىرمىن. مەنىڭ ويىمشا، ءبارى ماعان سىن كوزبەن قارايتىن سياقتى. اتا-انالارىمىز بىزگە كەلىپ تۇرادى. سول سەبەپتى تۋىسقاندارىمىز مەنىڭ شەتەلدىككە تۇرمىسقا شىققانىمدى ءتۇسىنىپ جۇرگەن بولار. ءبىراق بۇل جاعدايدى ەشكىم اشىق تالقىلاعان ەمەس. مەنى شەتەلدىكپەن نەكەلەسكەنىم الاڭداتتىرمايدى. الايدا اتا-اناما ىڭعايسىزدىق تۋدىرۋدا»، - دەيدى مارال.

قازاق ەتنوگرافى احمەت توقتابايدىڭ پىكىرىنشە، شەتەلدىكپەن نەكەلەسۋ جاقسىلىق اكەلمەيدى. ول بۇل جاعدايدى قازاقتاردىڭ قىزدارىنا دۇرىس تاربيە بەرۋدەن قالعاندىعىنىڭ سالدارى دەپ ەسەپتەيدى.

«بۇرىندارى قازاقتار قىزدارىنىڭ تاربيەسىنە ۇقىپتىلىقپەن قارايتىن. كوپ تىيىم سالعان. قىزدار ءداستۇر مەن ىرىمدى ساقتاپ جۇرەتىن. قازىرگى قىزدار الەمدەگى بارلىق جىگىتتەرگە كۇيەۋگە شىعا بەرەدى. ەلىمىز مۇناي، مەتالل عانا ەمەس، قىزدارىن دا وزگە ەلگە ساتاتىن مەملەكەت سەكىلدى. بۇنىڭ باستى سەبەبى، بىزدە ۇلتتىق تاربيە قالمادى. قىزدار اقشاسى كوپ قالتالى ازاماتتارمەن نەكەلەسكەندى ءجون سانايدى»، - دەيدى توقتاباي.

ال 75 جاستاعى قازاق اقىنى نادەجدا لۋشنيكوۆا بويجەتكەندەر ومىرلىك سەرىكتەرىن ءوز قالاۋىمەن تاڭداۋعا ەرىكتى دەپ سانايدى. ال ارالاس نەكەلەر، اقىننىڭ ويىنشا - جاھاندانۋدىڭ ءبىر كورىنىسى.

«جاھاندانۋ ءجۇرىپ جاتىر. بىزدەر بىرىگۋدەمىز. سول سەبەپتى، بۇعان ۇركە قاراۋدىڭ قاجەتى جوق. ءبىز جامان حالىق ەمەسپىز. جىگىتتەرىمىز دە ناشار ەمەس. مەن ءوزىم ورىس وتباسىندا دۇنيەگە كەلسەم دە، قازاق جىگىتىنە تۇرمىسقا شىقتىم. ورىستاردىڭ وتباسىلىق قارىم-قاتىناسى وزگەشەلەۋ. قازاقتار ۇلدارىن تىم قاتتى ەركەلەتەدى. ناتيجەسىندە، ءتىپتى اۋىلدا تۋعان ۇلدار ءبىر شەگە قاعىپ، باقشا قوپارۋعا دا جالقاۋلانادى. تەك وزدەرىن باعىپ-قاقسا ەكەن دەگەن جىگىتتەردىڭ سانى 60 پايىزدان اسادى. ولار استىڭ قاشاندا دايىن بولعانىن، كيىمدەرى ۇتىكتەۋلى تۇرعانىن ايەلدەرىنەن تالاپ ەتەدى. ال زاماناۋي قىزدارعا مۇنداي قارىم-قاتىناس ۇنامايدى»، -  دەيدى اقىن.

پسيحولوگتار لۋشنيكوۆانىڭ بۇل پىكىرىمەن كەلىسىپ وتىر. ولار قازىرگى قىزداردىڭ ءتۇرلى كوزقاراستا ەكەنىن ايتۋدا. بىرەۋلەرى ءداستۇردى قاتال ۇستانسا، بىرەۋلەرى ونى ەلەپ جاتقان جوق.

سانا جۇمابەكوۆا بۇگىنگى كۇندە قازاق بويجەتكەندەرىنىڭ زاماننان قالىسپاي دامىپ كەلە جاتقانىنا باسا نازار اۋدارتتى. ولار بىرنەشە ءتىلدى مەڭگەرىپ، كولىك باسقارا الادى. الەم ارالاپ، ساياحاتقا شىعادى. ءوز دامۋىنا كوپ كۇش جۇمساعان مۇنداي قىزدار قاسىندا وزدەرىن باعالايتىن لايىقتى جىگىتتىڭ بولعانىن قالايدى. دەربەس تىرشىلىككە داعدىلانعان ايەلدىڭ ەر مىنەزدىلىگى جەكە ومىرىنە كەدەرگى كەلتىرۋدە.

پسيحولوگ، مۇنىمەن قوسا، كوپتەگەن قازاق قىزدارىنىڭ شەتەلدە ءبىلىم الۋى دا مىنەزدەرىنە اسەر ەتەتىندىگىن العا تارتتى.

«باتىس مادەنيەتىن سىڭىرگەن قىزدار جاڭا ورتاعا بەيىمدەلىپ، ەلىنە ورالعىسى كەلمەي قالادى»، - دەيدى جۇمابەكوۆا.

Nur.kz