جاپوندار دەگەن ەكەن

استانا. قازاقپارات - قازاق ەلىنىڭ دانالىعىن، تاپقىرلىعىن تانىتاتىن «دەگەن ەكەن» دەپ كەلەتىن ەل اۋزىنان جينالعان ەجەلگى اڭگىمەلەر توم- توم بوپ حاتقا تۇسكەنى بەلگىلى.

جاپون حالقىنىڭ دا فولكلورلىق شىعارمالارىنىڭ اراسىندا «دەگەن ەكەن» - مەن تۇيىندەلەتىن حيكايالار بار. سونىڭ ءبىر بولىگىن وقىرماندار نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردىم.

ءيت مۇرىن

چيۋۋگوكۋ ايماعىندا ءبىر بالاعا زار ەرلى- زايىپتى بولىپتى. ايتەۋىر قۇداي تىلەگىن قابىل عىپ، ايى-كۇنى جەتىپ، ايەل ۇل تاۋىپتى. ەسى شىعىپ قۋانعان اتا-انا بالاسىنىڭ بەتىنە جەل تيگىزبەي، ماپەلەپ كۇتىپ باعادى. ءبىر ايىبى الگى بالا مۇرىنسىز ەكەن. قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقتىرماي وسىرگەن ۇلى ەر جەتكەندە اكە-شەشەسى قىز ايتتىرۋدىڭ قامىنا كىرىسەدى. قانشا ىزدەپ سابىلسا دا لايىق قىز تابىلماپتى. بويجەتكەننىڭ ءبارى بۇنىڭ مۇرنىنا بولا مەنسىنبەيدى ەكەن. بايقۇس اتا-انانىڭ سالى سۋعا كەتىپ وتىرعاندا اۋىلداس تۋىسى كەلىپ بىلاي دەپتى:

- وسىدان بالاڭا ايەل اپەرمەسەم، تۋىس بولماي كەتەيىن. ەرتەڭ كورشى اۋىلدىڭ قىزىن ايتتىرۋعا بارامىز.

 الگى ادام جىگىتكە قولدان مۇرىن جاساپ، جاپسىرادى دا، قىزدى ايتتىرۋعا بارادى. ەپتى تۋىس بويجەتكەننىڭ اكە- شەشەسىنەن رۇقساتىن العان سوڭ توي كۇنىن بەلگىلەپ، قۇدالىققا كەلىسىپ قايتقان ەكەن.

سونىمەن، قۇدا-جەكجات، تۋىس- تۋعان جينالىپ، دۋماندى توي باستالىپ كەتەدى. ەل سابا- سابا ساكە ءىشىپ، قىزىنىپ وتىرعاندا قىزدىڭ جاعىنان ءبىر كىسى كۇيەۋ جىگىتكە «ساكە ءىش» دەپ مازاسىن الىپتى. ىشتەي «ءمىنىمدى ءبىلىپ قويماسا ەكەن» دەپ، قيپاقتاپ وتىرعان كۇيەۋ «ىشپەيمىن» دەسە دە قويمايدى. الگى ادام «كۇيەۋ بالا، الىپ قوي، الىپ قوي» دەپ ساكەنى جىگىتتىڭ اۋزىنا اپارا بەرگەندە توستاعان جاساندى مۇرىنعا ءتيىپ كەتىپ، تاناۋ ءتۇسىپ قالعان ەكەن دەيدى. كۇيەۋدىڭ مۇرىنسىز قالعانىن كورگەندە داۋىلداسىپ وتىرعان جۇرت تىم-تىرىس بوپ، تىنا قالىپتى. سوندا كۇيەۋ جىگىت بىلاي دەگەن ەكەن:

تاۋدىڭ كوركى - ارشا، شىرشا، جيدە جەمىس، ءيتمۇرىن

داۋرەن ءانىن، ەردىڭ ءسانىن كەتىردى-اۋ ءيت مۇرىن

قالىڭدىق تا ولەڭدەتە جونەلىپتى:

شاش جەتپەيدى ساناساڭىز قالىڭ سينتو حرامىنا*

ماڭايى نۋ، كولى - اققۋ، جۇپار عوي ونىڭ قۇراعى دا

سويتسە قالىڭدىق تاز ەكەن دەيدى.

بوتا مەن باقا

باياعى زاماندا قىتىمىر ەنەسى مەن اقىلدى كەلىنى بولىپتى. ءبىر كۇنى كەشكە تامان ەكەۋى بوتاموچي** ءپىسىرىپتى. كەشكى تاماقتان قالعان بوتاموچيدىڭ ءبىر بولىگىن كەلىنى كەبەجەگە سالۋعا وقتالعاندا، كەمپىر قىزعانىپ كەتىپ، «اكەل، ءوزىم سالامىن» دەيدى. ءسويتىپ، كۇلشەلەردى شۇبەرەككە وراپ جاتىپ: «وسىدان كەلىنىم تۇندە تۇرىپ سەنى جەيتىن بولسا، اۋزىنا الا بەرگەندە باقاعا اينال» دەپ بىرنەشە مارتە قايتالاپتى. بۇل ءسوزدى كەلىنى ەستىپ تۇرادى.

كەلىن تاڭ الاكەۋىمدە بارىنەن بۇرىن تۇرىپ، كەبەجەدەگى ءبوتاموچيدى تۇگەل جەپتى دە، ورنىنا دالادان باقا اكەلىپ سالىپ قويىپتى. ۇيقىسى قانىپ ويانعان كەمپىر كەلىنىنەن باستاپ وتباسى مۇشەلەرىن تۇگەل ەگىستىككە «شارۋالارىڭدى ىستەڭدەر» دەپ قۋىپ جىبەرەدى دە، ءبوتاموچيدى ءوزى جالعىز جەمەك بوپ، كەبەجەنى اشقاندا قۇرىلداپ باقا شىعا كەلەدى. الا باقانى كورگەندە زارەسى ۇشقان كەمپىر:

بوتاسىڭ با، باقاسىڭ با؟

كەلىنىم جاقتا كولشىك بار،

باراتىن بولساڭ سوعان بار

 - دەگەن ەكەن.

ءبيت پەن سىركە

ءبيت پەن سىركە اتام زاماننان ءبىر- بىرىمەن باسەكەلەس ەكەن. كۇلدەن شىققان سىركە بيتپەن جاۋىعىپتى. ءبيت تە ونىڭ كوزىن جويۋدىڭ قامىنا كىرىسەدى. سويتەدى دە ءداۋ تاستى كوتەرىپ الىپ، سىركەگە لاقتىرىپ جىبەرەدى. تاس سىركەنىڭ ارقاسىنا تيگەن ەكەن، سودان باستاپ سىركەنىڭ جوتاسىندا قارا داق قالىپتى. ال تاستى ىشقىنا كوتەرگەن ءبيت ءالى كۇنگە قىپ قىزىل ەكەن دەيدى. ەكەۋى وزەننىڭ جاعاسىندا ءبىرىن ءبىرى تاستىڭ استىنا باستىرىپ تاستاماق بولىپ، ارباسىپ تۇرعاندا بيت سۋعا باتىپ كەتىپتى دەيدى. سودان بەرى بيت سۋدان قورقادى ەكەن.

*جاپونيادا مىڭنان تاستام سينتويستىك حرام بار.

 **بوتاموچي - بەتىنە بۇرشاقتىڭ ءتاتتى پاستاسى جاعىلعان، كۇرىشتەن ازىرلەنەتىن كۇلشەنىڭ ءتۇرى.

جاپون تىلىنەن اۋدارعان شاراپات جىلقىبايەۆا

Alashainasy.kz