بەكجان اشىربايەۆ: «كورشىنىڭ قىزىن» باسقا انشىگە ۇسىندىم
بەكجان اشىربايەۆ ءوزى ايتقانداي، «وقىرماننىڭ باعىن اشار ولەڭنەن قىز ۇزاتاتىن» - اقىن. «ءان - مەنىڭ پوەزيامنىڭ جارناماسى» دەيدى ول. ال بىزدىڭشە، بەكجاننىڭ ولەڭدەرى ءاننىڭ اجارىن كىرگىزەدى.
اقىننىڭ «تولعاتپاي جازىلعان جىر - تولتىرعان قۇجات قانا» دەيتىن ولەڭ جولارىنان دارىن يەسىنىڭ شىعارماشىلىق ازابىن سەزىنگەندەي بولاسىڭ. ءبىراق اقىن ءۇشىن ەڭ ۇلكەن باقىت - ولەڭدەرىنىڭ حالىققا جەتۋى. بەكجان اشىربايەۆ قازىرگى زامانىڭ تالابىنا ساي ءوز شىعارماشىلىعىن ناسيحاتتاي بىلەتىن جانداردىڭ ءبىرى. جاقىندا اقىن ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق كونتسەرتىن وتكىزبەك. وسى ورايدا «الاش ايناسىنىڭ» ءتىلشىسى اقىنمەن سۇقباتتاسقان ەدى.
- بەكجان اعا، شىعارماشىلىق كەشىڭىزدى «كورشىنىڭ قىزى» دەپ اتاپسىز. ءبىراق كەشىڭىزگە قاتىساتىن انشىلەردىڭ اراسىنان «كورشىنىڭ قىزىن» ورىندايتىن توقتار سەرىكوۆتى بايقاي المادىق قوي.
- ءيا، بۇل جولى شىعارماشىلىق كەشىمدە «كورشىنىڭ قىزى» ءانىن حالىق باسقا ءانشىنىڭ ورىنداۋىندا تىڭدايدى. بۇل ءاندى توقتار 21-22 جاسىندا العاش ورىنداعان ەدى. قازىر ول قىرىقتىڭ قىرقاسىنان اسقان ازامات. ونىڭ ۇستىنە بۇگىندە ول ەسترادادان جىراقتاۋ ءجۇر.
تەك ءوزىنىڭ جاقىن دوستارىنىڭ كەشىنە قاتىسقانى بولماسا، ساحناعا سيرەك شىعادى. توقتار «كورشىنىڭ قىزىن» باسقا جاس ءانشى ورىنداسا قارسى بولمايتىنىن، قايتا قۇپتايتىنىن ايتقان بولاتىن. سوندىقتان مەن توقتاردىڭ وزىمەن اقىلداسا وتىرىپ، ءاندى باسقا جاس انشىگە بەرۋدى ۇيعاردىم.
وسى جولى شىعارماشىلىق كەشىمدە «كورشىنىڭ قىزى» ءانىن سىرىم يسابايەۆ دەگەن ءانشى ورىندايدى.
- سىرىمعا «كورشىنىڭ قىزىن» ورىنداۋعا ءوزىڭىز ۇسىنىس جاسادىڭىز با؟
- ءيا، ءوزىم ۇسىندىم، ول قۋانا-قۋانا قابىل الدى. «بۇل ءبىزدىڭ بالا كەزىمىزدەن تىڭداپ وسكەن ءانىمىز عوي، ماعان سەنىپ تاپسىرساڭىز، انگە جاڭاشا تىنىس بەرۋگە تىرىسايىن»، دەدى سىرىم. «كورشىنىڭ قىزى» بۇگىندە رەترو انگە اينالعان. مەنىڭشە سىرىمنىڭ وبرازى دا، داۋسى دا وسى انگە لايىق. ەكەۋمىز ءاننىڭ وڭدەلۋى تۋرالى اقىلداستىق. سىرىم يسابايەۆتىڭ ورىنداۋىندا «كورشىنىڭ قىزى» ءساتتى شىعادى دەپ ويلايمىن. بۇل - شىعارماشىلىق كەشىمدەگى ءبىر جاڭالىق.
نەگىزىندە «كورشىنىڭ قىزى» ءانىن ورىنداۋعا نيەت بىلدىرگەن باسقا دا انشىلەر بار. يبراگيم ەسكەندىر دەگەن جىگىت تە وسى ءاندى ورىنداعىسى كەلەتىنىن ايتقان ەدى. جالپى اۆتورلىق قۇقىق تۋرالى زاڭدا، ونىڭ ىشىندە ساباقتاس قۇقىقتار دەگەن بولىمىندە اۆتور ءبىر ءاندى ءۇش ورىنداۋشىعا بەرۋگە قاقىسى بار ەكەندىگى ايتىلادى، تەك وڭدەۋى ءارتۇرلى بولۋى كەرەك. ال قازاق مەنتاليتەتىندە ءبىر ءاندى تەك ءبىر ءانشى ورىنداۋ كەرەك دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسىپ كەتكەن. الايدا ءشامشىنىڭ، اسەت بەيسەۋوۆ سەكىلدى كومپوزيتورلاردىڭ رەترو اندەرىن ءار ءانشى وزىنشە ورىنداپ ءجۇر عوي.
- بەكجان اعا، شىعارماشىلىق كەش وتكىزۋ ماتەريالدىق جاعىنان اسا وڭاي شارۋا ەمەس ەكەنى بەلگىلى. ءسىز وسىدان 2 جىلداي بۇرىن ستۋدەنتتەر سارايىندا جەكە كەشىڭىزدى وتكىزگەن ەدىڭىز. بۇل جولى رەسپۋبليكا سارايىنا حالىقتى جيناماقسىز...
- ءيا، شىعارماشىلىق كونسەرت بەرۋدىڭ ءبىرشاما قيىندىقتارى بار. دەگەنمەن اقىن-كومپازيتور ءۇشىن ءان دەگەن ىشتەن شىققان شۇبار جىلان عوي. جاڭا اندەر جازىلعاننان كەيىن ونى حالىق تانىسىن دەيمىز. ويتكەنى جاڭا اندەر ۋاقىتىندا ناسيحاتتالماسا، ونىڭ وڭدەۋى دە ەسكىرىپ قالادى. ءوزىم بۇرىننان قىرىقتان اسقاندا ۇلكەن ءبىر شىعارماشىلىق كونسەرتىمدى وتكىزسەم، حالىقتىڭ الدىندا ەسەپ بەرسەم دەپ ويلاپ جۇرەتىنمىن. سونىڭ ءساتى ءتۇسىپ تۇرعان سياقتى.
جەكەلەگەن انشىلەر جىلىنا ءجۇزدىڭ ۇستىندە كونتسەرت بەرەدى. ال اقىن، كومپازيتورلارعا شىعارماشىلىق كونتسەرت وتكىزۋدىڭ ءبىر قيىندىعى 25-30 ءانشىنىڭ باسىن قوسىپ، ءبىر كەشكە جيناۋ.
- دەگەنمەن ءسىزدىڭ كەشىڭىزگە كىلەڭ حيت اندەردىڭ ورىنداۋشىلار قاتىساتىن سياقتى عوي...
- ءيا، شىعارماشىلىق كەشىمدە ءان سالاتىن انشىلەردىڭ ءبىرازى - تويدا حيتقا اينالعان اندەردىڭ ورىنداۋشىلارى. اباي بەگەي، اسحات تارعىنوۆ، جازيرا مەن جانبولات، جۇبانىش جەكسەن ۇلى، «نۇرمۇقاسان» توبى، «نۇر-داستان» توبى، باقىت التاي، روزا ءالقوجا جانە باسقا دا ەسترادا انشىلەرى قاتىسادى.
وكىنىشكە وراي زاتتىبەك كوپبوسىنوۆ بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرگە بايلانىستى كەلە المايتىن بولدى. 24 -مامىر ءوزىم ءبىراز ادامداردىڭ مەكتەپ بىتىرگەندەرىنە 10, 20 جىل تولعانىن تويلايتىن ۋاقىت قوي. بيىل جازيرا بايىربەكوۆا، عاني ماتەبايەۆ سەكىلدى انشىلەردىڭ مەكتەپ بىتىرگەنىنە 20 جىل ەكەن. الايدا وسىنداي ايتۋلى كۇنگە قاراماستان مەنىڭ كونسەرتىمە قاتىسۋعا كەلىسىم بەرگەن انشىلەرگە ەرەكشە الىعىسىمدى بىلدىرەمىن.
وسى سۇقباتتى پايدالانىپ، مەنىڭ شىعارماشىلىق كونسەرتىمە اقپاراتتىق دەمەۋ ءبىلدىرىپ وتىرعان «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنا، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنا، «الاش ايناسى» ينتەرنەت پورتالىنا، «ايقىن»، «زاڭ» گازەتتەرىنە، «قازاق گازەتتەرىنە»، «جۇلدىزدار وتباسى» جۋرنالىنا، «ك ت ك»، «31»، «ن ت ك»، «الماتى» ارنالارىنا ت. ب راحمەتىمدى ايتامىن.
- ەستۋىمىزشە، ءسىز اندەرىڭىزدى ساتپايدى ەكەنسىز...
- قازىرگى زاماندا ءان ساۋدالانادى، ولەڭ ساتىلادى دەپ جاتادى عوي. ءبىراق مەن اندەرىمدى ەشقاشان ساتقان ەمەسپىن. وسى ءان ءانشىنىڭ وبرازىنا كەلەدى-اۋ، بەلگىلى ءبىر ءان ءانشىنىڭ وبرازىنا كەلەدى-اۋ، وسى ءانشى ءاننىڭ باعىن اشادى-اۋ دەگەن ويمەن اندەرىمدى انشىلەرگە ءوزىم بەرەمىن. «تەڭىن تاپساڭ تەگىن بەر» دەمەكشى، انشىلەرگە: «شىعارماشىلىق كەشىمە كەلىپ ءانىڭدى سالىپ بەرسەڭ بولدى» دەيمىن. انشىلەرگە قالاماقى تولەپ، كونسەرتىمە شاقىردىم دەپ ايتا المايمىن. دەگەنمەن انشىلەر ۇلكەن قۇرمەت ءبىلدىرىپ، جاڭا اندەرىمدى شىعارماشىلىق كەشىمدە ورىنداپ بەرۋگە كەلىستى. كەش رەپەرتۋارىنىڭ 80 پايىزى جاڭا اندەر.
- بۇگىندە ونەر ادامدارىن ويلاندىراتىن ءبىر ماسەلە - رەسپۋبليكا سارايىن جالعا الۋ قۇنىنىڭ قىمباتتىعى. جارنامادا دا قالتاعا كادىمگىدەي سالماق تۇسىرەدى...
- «تىشقان مەن ميككي ماۋستىڭ ايىرماشىلىعى جارناماسىندا» دەمەكشى. قازىرگى زاماندا جارناماڭ بولماسا، حالىقتى سارايعا جيناۋ وتە قيىن. ال قازىرگى تاڭدا جارناما جاساۋ دا وتە قىمبات. ءبىر جاپىراق افيشانى قالا ىشىندە ىلۋگە سالىناتىن سالىق قۇنى 8000 تەڭگە. قازىر بۇرىنعىداي جابايى جارنامانىڭ ۋاقىتى كەتتى. قالا ىشىندە ىلىنەتىن ءاربىر جارما زاڭمەن قاداعالانادى. كەيبىر الاياق كونسەرت ۇيىمداستىرۋشىلارى ءبىر جىل دا پالەن كونسەرت وتكىزەمىز دەپ جەڭىلدىك الادى، بىرەۋدىڭ جەكە كاسىپكەرلىگىن (ي پ) پايدالانىپ، سولاردىڭ اتىنان سارايدى جالعا الادى دا، جابايى جارنامالاردى قاپتاسىپ تاستايدى، سوڭىندا سالىقتىڭ ءبارى جەكە كاسىپكەردىڭ اتىنا كەلەدى.
كونسەرت زالدارىنىڭ جالعا الۋ قۇنىنىڭ وتە قىمبات ەكەنىن وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن داريعا نۇرسۇلتان قىزى دا قوزعاعان ەدى. ەڭ قىزىعى، رەسەيلىك، شەتەلدىك انشىلەر كونسەرت قويسا، ولاردىڭ بيلەتتەرىنىڭ قۇنى الدى 60000-70000، سوڭى كەمىندە 15000-20000، ال سارايدى جالعا الۋ قۇنى، جارناماسى بارلىق انشىگە بىردەي. سوندىقتان مەنىڭشە، وسى تۇستا زاڭمەن رەتتەلۋى ءتيىس ماسەلەلەر بار.
- بۇگىندە حيت اندەرىنىڭ اۋەنى تويعا لايىقتالعان، ءماتىنى جەڭىل بولۋ كەرەك دەگەن تۇسىنىك قالىپتاستى عوي. كاسىبي اقىن، جۋرناليست رەتىندە وسىعان نە ايتار ەدىڭىز؟
- مەن ءوزىمنىڭ انگە جازىلعان ولەڭدەرىمدى مەنىڭ پوەزياما جارناما دەپ سانايمىن. ويتكەنى قازىر بۇرىنعى كەزدەگىدەي كىتاپتار جۇزدەگەن مىڭ دانامەن شىعىپ، تارامايدى. «جۇلدىز» جۋرنالىن ءار قويشى ەتىگىنىڭ قونىشىنا قىستىرىپ ءجۇرىپ وقيتىن زامان ەمەس قازىر. اقىن-جازۋشىلاردىڭ كىتابى ارى كەتسە 500-1000 دانامەن شىعادى. ال ءاننىڭ تارالۋى، حالىققا جەتۋى الدەقايدا جاقسى. مەن ءاننىڭ ءسوزى جەڭىل بولۋ كەرەك دەپ ەشقاشان ءبولىپ قاراعان ەمەسپىن.
مىسالى، ءبىزدىڭ قازىرگى ءانۇرانىمىزدىڭ ءانىن ءشامشى قالداياقوۆ، ال ءسوزىن جۇمەكەن ناجمەدەنوۆ سەكىلدى جۇمباق اقىن جازدى. ءانۇرانعا اينالعان ءاننىڭ ماتىنىندە «قارسى العان ۋاقىتتى ەجەلگى دوسىنداي» دەگەن ءسوز بار. ءبىراق وسى ءسوزدى ەشكىم ەرسى كورمەي، بىردەن قابىلداپ الدى عوي. ويتكەنى ءبىز بەس عاسىرلىق جىراۋلار پوەزياسى بار، حالىق اۋىز ادەبيەتى باي، ادەبيەتتىڭ التىن ءداۋىرىن باستان كەشىرگەن حالىق ەمەسپىز بە؟ ءيا، ءاننىڭ ءماتىنى حالىققا تۇسىنىكتى، وزىنە ءتان «فيشكاسى» بولۋى كەرەك، ءبىراق تىم جاداعاي، قاراپايىم، بيداي- بىلامىق بولعانى دۇرىس ەمەس.
- قازىرگى جاس انشىلەردىڭ كوبى شەتەلدىك اۋەنگە قازاقشا ءماتىن جازدىرىپ ورىنداپ ءجۇر عوي. وسىنىڭ ارعى جاعىندا ۇلكەن زاڭ بۇزۋشىلىق تۇرعانىن ءبىز ءالى تۇسىنبەيتىن سەكىلدىمىز...
- ءيا، دۇرىس ايتاسىز. ماعان دا نەبىر جاس انشىلەر كەلىپ، گرەكتىڭ، تۇرىكتىڭ، قىرعىزدىڭ اۋەندەرىنە ءسوز جازىپ بەرۋىمدى وتىنگەن، سول ءاندى مەنىڭ شىعارماشىلىق كەشىمدە ورىنداعىلارى دا كەلگەن. ءبىراق مەن ءوز باسىم مۇندايعا تۇبەگەيلى قارسىمىن. ءبىزدىڭ انشىلەر ورىنداپ جۇرگەن قىرعىز نەمەسە ءازىربايجان اندەرىنىڭ زاڭدى اۆتورلارى، ورىنداۋشىلار بار. ولاردىڭ رۇقساتىنسىز ءاندى الىپ، ءسوزىن وزگەرتىپ ورىنداۋ دەگەنىمىز اۆتورلىق قۇقىقتى بۇزۋ. مەنىڭشە، بۇعان ءبىر بەلگىلى ءبىر دارەجەدە مەملەكەت تاراپىنان شەكتەۋ بولۋ كەرەك. راديو، تەليەۆيدەنيەدە وسىنداي اندەر كۇندە بەرىلىپ جاتادى. مەنىڭشە، ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تاۋەلسىز كوركەمدىك كەڭەس قۇرىلىپ، انشىلەردىڭ رەپەرتۋارىن قاتاڭ باقىلاۋى ءتيىس. ويتكەنى ءبىز ونەردەگى مۇنداي باسسىزدىققا شەكتەۋ قويا الماساق، نەسىنە مەملەكەت بولىپ وتىرمىز، ءوزىمىزدىڭ شەكارامىز بار دەپ نەسىنە ماقتانامىز؟
مەن ءوز باسىم قايرات نۇرتاستىڭ يميدجينە قىزىعامىن. قازاقشا اندەر ايتىپ، سول ارقىلى قازاق اۋدتورياسىن جيناي بىلگەن، ونەرى ارقىلى تابىس تاۋىپ، ءوزىنىڭ ونەرىن بيزنەسكە اينالدىرا بىلگەن ازامات رەتىندە ونى قۇرمەتتەيمىن. قايراتتىڭ ۇلكەن ستاديوندارعا مىڭداعان ادام جيناي الاتىن مۇمكىندىگى بار ءانشى. ونىڭ وزىنە ءتان حوريزماسى بار، ءوزى ورىنداعان كەز كەلگەن ءاندى حيتقا اينالدىرادى. قايرات سەكىلدى كىلەڭ حيت اندەردىڭ ورىنداۋشىلارىنا ادەبي كەڭەسشى كەرەك. وعان «سەن مىنا «بارا المادىم قاسىڭا» سەكىلدى قاراقالپاقتىڭ ءانىن ايتپا» دەيتىن ادام بولسا. تاعى ءبىر مىسال، قايراتتىڭ «الماتى ءتۇنى» دەگەن انىندە «ەلەستەپ قۇلاعىما» دەگەن تىركەس بار. بۇل نە ءسوز؟ وسىنداي قاتەلىكتەر كەتپەس ءۇشىن انشىلەردىڭ جانىندا ادەبي كەڭەسشىلەرىنىڭ بولعانى ءجون دەپ ەسەپتەيمىن.
اينۇر سەنبايەۆا
Alashainasy.kz
