موسكۆا ءۇشىن شايقاس: ماقتامەن باۋىزداۋ
ب. مومىش ۇلىنىڭ بۇل تۋىندىسى قازاق ادەبيەتىندە سوعىس تاقىرىبىنا جازىلعان العاشقى ۇلكەن شىعارما بولىپ ەسەپتەلىنەدى. شىعارمادا قاندى سوعىستىڭ قاتىگەز بەينەسى شىنايى بەينەلەنگەن.
ەلباسىنىڭ «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا ك- پتەگەن رومان، پوۆەست قيسا، داستاندار جارىق كوردى. حالىقارالىق قازاقپارات اگەنتتىگى قوعامعا قاجەت، ءوسىپ كەلە جاتقان جاستارعا پاتريوتتىق تاربيە بەرەتىن وسىنداي شىعارمالاردى بەرۋدى ءارى قاراي جالعاستىرادى.
***
ماقتامەن باۋىزداۋ
موسكۆا ىرگەسىندە ۇلكەندى- كىشىلى دەريەۆنيالار دا از ەمەس. سوكولوۆو - سولاردىڭ ورتاشالاۋىنىڭ ءبىرى. سوكولوۆو - ورمان ورتاسىندا. اينالا قورشاعان ورمان ونىڭ كەن، قوس ەتەكتى كويلەگى سياقتى. «پودپولكوۆنيك كۋرگانوۆ - ءبىر جەردە وتىرا المايتىن، ءارى مازاسىزداۋ كىسى. ونىڭ بارمايتىن جەرى جوق. باتارەيالار مەن ديۆيزيوندا، باقىلاۋ پۋنكتتەرى، زەڭبىرەكتەردىڭ تۇرعان جەرى، ءبىز سياقتى اتقىشتار پولكتارىنىڭ باقىلاۋ پۋنكتى - ونىڭ ارالايتىندارى وسىلار. ارتيللەريادا «نە ۆيجۋ - نە سترەليايۋ» دەگەن ەرەجە بار. پودپولكوۆنيك اناسىنان ارتيللەريست بولىپ تۋعان. « ءوز كوزىم كورمەسە - كۇماندىمىن» دەگەن سەرت ونى كۇندىز- ءتۇنى شاپقىلاتىپ جۇرگەن. تاڭ اتاردىڭ الدىندا كۋرگانوۆ بىزگە كەلدى. اتتان تۇسە سالىسىمەن ول ءبىزدى جالپى جاعدايمەن تانىستىردى دا:
- نەمىستەر سوكولوۆونى وراعىتىپ تاستاپ كەتە المايدى. اينالانىڭ ءبارى قالىڭ ورمان. دۇشپان كۇشىن جيناپ الىپ، سەندەردى ماڭدايدان سوعادى دا، باستارىڭنىڭ ميىن شاشادى، - دەدى.
- ايتقانىڭىز كەلسىن! - دەدىم مەن كۇلىپ.
- سەنىڭ ءوزىڭنىڭ ءتىلىڭ اشى ەكەن توي! - دەپ كۋرگانوۆ شاج ەتە قالدى.
- كىمنىڭ ءتىلى اشى ەكەنىن، قۇداي بار بولسا، ەستىپ تۇرعان شىعار! لوگۆينەنكو قارق- قارق كۇلىپ:
- ءسىز جەڭىلدىڭىز، گەورگي فەدوروۆيچ. مويىنداڭىز. جەڭىلە ءبىلۋ دە ەرلىككە جاتادى، - دەدى.
- سولاي ما.. . اپىرم - اي.. . سولاي ما؟
- سولاي، جولداس پودپولكوۆنيك، - دەپ لوگۆينەنكو تاعى دا كۇلدى.
- سولاي بولسا مەيلى، مەن جەڭىلدىم. ال، دۇشپاندى قالاي جەڭبەكسىڭدەر؟
- دۇشپاننىڭ سىرى بىزگە ءمالىم، كۇشىن جيناپ، سالماقتانىپ دايىندالىپ جاتىر. ءبىز ونى كورىپ وتىرمىز، - دەدى كوميسسار.
- وندا نەگە قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرسىڭدار؟
- كۇتىپ وتىرمىز.
- نەنى كۇتىپ وتىرسىزدار؟
- قاي جاقتان شىعا كەلىپ ميىمىزدى شاشار ەكەن دەپ كۇتىپ وتىرمىز.
- اي، وزدەرىڭنىڭ دەندەرىڭ ساۋ ما؟ ! - قۇدايعا شۇكىر، ءبىزدىڭ دەنىمىز ساۋ.. . قورامساقتا ەشنارسە جوق.
- ءسىزدىڭ بىزگە بەرگەن ديۆيزيونىڭىزدا ءجۇز - اق سنارياد بار. ونىمەن مەن كىمدى وتىرىپ، كىمدى كۇيرەتپەكپىن؟ - دەدىم مەن.
- قۇر قول قارسى شابۋىلعا شىق دەمەكسىز بە؟ - دەدى كوميسسار.
- م- مم- دا! - دەپ كۋرگانوۆ جەلكەسىن قاسىدى. - سىزدەردىكى دۇرىس، - دەدى دە، شوگىپ قالدى باتىر ارتيللەريست.
- سابىر ەتىپ، بايقاپ، اقىلعا سالىپ كورەلىكشى، كوميسسار. سەندەر مەنى وڭدىرماي تومپەشتەپ الدىڭدار عوي، - دەدى پودپولكوۆنيك. - اقىلداسالىق. سوكولوۆو بىزگە وڭاي ءتيىپ وتىرعان جوق. كۋرگانوۆ ورنىنان ۇشىپ تۇردى دا، تەلەفون سوقتى:
- يۆان يۆانوۆيچ. ۋ مومىشا پولوجەنيە شۆاح.. . يا سام ۆيدەل، يا گوۆوريۋ وت نەگو.. . ون جدەت اتاكۋ س چاسا نا چاس.. . يا زدەس ۋ نەگو سيجۋ.. . اللو، اللو. اللو!.. تفۋ، چەرت، سۆياز پرەرۆالاس! - نەگە قارسى شابۋىل جاسامايسىڭدار؟
- تاياقپەن تانككە قارسى شىق دەپ ەشكىمگە بۇيىرا المايمىن، جولداس پودپولكوۆنيك.
- تاعى جەڭدىڭ! دۇرىس!- جوعارىمەن تاعى دا سويلەسىپ كورەيىك. ولار نە دەر ەكەن؟ ! - دۇرىس.. . بىزدە، مەنىمشە، ازداعان رەزەرۆ بار ەدى. سونى وسىندا جۇمساماعاندا قايدا جۇمساماقپىز. - اللو! اللو!.. يۆان يۆانوۆيچ. مەن كۋرگانوۆ.. . ءبىزدى ءۇزىپ جىبەردى.. . دا.. . ءيا.. . مومىشتان سويلەپ تۇرمىن. ماركوۆ بىلەدى. ءبىزدىڭ ازداعان رەزەرۆىمىز بار. سونى دەرەۋ مومىشقا جونەلتۋىڭىزدى وتىنەمىن.. . يۆان يۆانوۆيچ، ولار وتە قاجەت.. . ءوزىمنىڭ كوزىم جەتتى.. . ءيا، ءيا، ءتۇسىنىپ تۇرمىن. ءاربىر ساعات قىمبات، يۆان يۆانوۆيچ! كۋرگانوۆ تەلەفوندى تاستاي بەرىپ:
- ال، كوماندير مەن كوميسسار، سىزدەردىڭ تىلەكتەرىڭىز ورىندالماق، - دەدى قۋانىپ.
- قالايشا؟ - دەپ سۇرادى كوميسسار.
- بىزگە تاعى دا 250 سنارياد بەرەتىن بولدى. - 250.. . ولارمەن كىمدى قىرىپ- جويماقپىز، چەپۋحا!
- توقتا، كومانديرىم!.. وعان دا شۇكىرلىك ەت. - - كوميسسار، ءسىز ليبەرالسىز. ءسىز تۇسىنبەي تۋرسىز! - ءبىراز سۋي تۇرشى، كوماندير.
- ەكى ءجۇز ەلۋ سنارياد!.. بۇل قورلاعاندىق!..
- ەي، تەنتەك! سەنەن باسقاعا جيىرما بەس سنارياد بەرۋگە دە مۇمكىندىگىمىز جوق. ەندى وتتاما! - دەپ ايقايلادى كۋرگانوۆ.
- وندا قويدىم، جولداس پودپولكوۆنيك.. . ەكى جۇزبەن ءبىز كىمدى مۇقاتامىز. وتە از!
- بىلەم، قاراعىم، بىلەم. از ەكەنىن مەن بىلەم.
- ولاردى قالاي جۇمساماقپىز؟
- ولاردى شوعىرلانىپ جاتقان فاشيستەردىڭ باسىنا دالدەپ اتامىز. ءبىراز ۇرەيلەندىرەمىز.
- ونىڭىز دۇرىس، پودپولكوۆنيك. تەك ۇرەيلەندىرەمىز.
- ەندى وزدەرىڭىز كەلىسە بەرىڭىزدەر. مەن كەتتىم. الدا قانداي جاڭالىق بار ەكەن، - دەپ كوميسسار شىعىپ كەتتى. - ەگەردە بىزدەن بۇرىن نەمىس قيمىل جاساسا قايتەمىز؟ - دەپ سۇرادى مەنەن كۋرگانوۆ. - مەن سولاي ەتكەنىن كۇتىپ وتىرمىن. قولداعى از سناريادتاردى بىرتىندەپ اتپاستان، بىردەن اتقىم كەلەدى. - ەگەر ءساتى تۇسسە، ونىڭ اتاكاسىن ءبىر ساعات كەشىكتىرسەك تە، بىزگە ولجا ەمەس پە؟ - ەگەر سولاي بولسا. - سولاي ەتىپ كورەلىك، پولك كومانديرى. - اتقىلاي بەرىڭىز، جولداس پودپولكوۆنيك. كۋرگانوۆ اتقىلاي باستادى. - جولداس كوماندير! ءبىزدىڭ ارتيللەريا دالدەپ اتىپ جاتىر!.. تاس- تالقانىن شىعارىپ جاتىر! - دەپ سەمەن كرايەۆ ماعان ەنتىگە تەلەفون سوقتى. مەن دۇربىمەن قاراپ تۇرمىن. كرايەۆتىڭ ايتقانى شىن ەكەن. - تاعى دا تومپەشتەۋگە دارمەن جوق. قاپ، تاعى دا ءجۇز سنارياد بولار ما ەدى! - دەدى ءتىسىن قايراپ كۋرگانوۆ. - ول ءبىزدىڭ زەڭبىرەكتەردىڭ تۇرعان جەرىن بايقاپ قويدى. ەندى تەز ورىن اۋىستىرۋ كەرەك، - دەن كۋرگانوۆ اسىعا - اپتىعا اتتاندى.
ول كەتتى، ءبىز قالدىق. ازانعى ساعات 9.. . ساعات 10. جاۋدان ءالى حابار جوق.
- ماناعى كۋرگانوۆتىڭ اتقىلاۋى وتە جويقىن ەمەس ەدى. جاۋدىڭ ەشنارسەسىن جاپىرا قويمايتىنداي اتقىلاۋ ەدى. جاۋ نەگە سونشا كۇيگەلەكتەدى ەكەن؟ - دەدى كوميسسار.
- ءسىز جاۋدى ساعىنىپ، سارعايا كۇتىپ تۇرعاننان ساۋسىز با، پەتر ۆاسيليەۆيچ؟
- وراعىتىپ، باسقا باعىتپەن كەتىپ قالا ما دەپ قاۋىپتەنىپ تۇرمىن.
- وعان مىنا داڭعىل جول كەرەك، پەتر ۆاسيليەۆيچ. وراعىتسا دا قايتىپ كەلىپ بىزگە سوعادى. مەنىڭشە، ول ءبىزدى بوپسالاپ شوشىتىپ، سوكولوۆونى از كۇشپەن العىسى كەلىپ ەدى. كۋرگانوۆتىڭ ەكى ءجۇز ەلۋ سناريادتارى سول از كۇشىنە ويران سالدى. ەندى ول سىزبەن.. .
- ءيا، مەن دە سولاي ويلاپ تۇرمىن، - دەپ مەنىڭ ءسوزىمدى ءبولدى كوميسسار. - ول ەندى بىزگە شىنداپ، كۇش جيناپ تيىسۋگە بەل بايلادى.
كۇندىزگى ساعات 12 دە جاۋ ارتيللەرياسى دابىل قاققانداي، ءبىزدى اتقىلاۋىن باستادى. سنارياد ۇستىنە سناريادتى جاۋدىرىپ جاتىر. اينالا تارس - تۇرس، ىڭ- جىڭ، قاپتاعان قارا ءتۇتىن، قۇيىن. جارق - جۇرق ەتكەن وت، الاساپىران. ەسىمدى جيناپ الىپ قاراسام: جاۋ سوكولوۆونش الدى ەمەس، شەتىن تومپەشتەپ جاتىر ەكەن. مۇنىسى نەسى دەپ تاڭدانىپ تۇرمىز. اسكەر قاتارىندا تىل بولىمشەلەرىنىڭ ادامدارى بەيقام، ولبىر - سولبىر، ءتارتىپ جاعىنان سالاقتاۋ كەلەدى. ءبىزدىڭ تىلداعى بولىمدەر تۇندە سوكولوۆونىڭ ءبىر شەتىنە كەلىپ ورنالاسىپ، ءارقايسىلارى ءار جەردەن نە ساباننان، نە پىشەننەن، نە ماقتادان كۇركەشەلەر ىستەپ الىپ، اربالارىن دوعارىپ، جۇكتەرىن ءتۇسىرىپ، قازان- وشاقتارىن بۇرقىراتىپ اسىپ جاتىر ەكەن. جاۋ سولاردى نىساناعا الىپ، اكەلەرىن تانىتا ويران سالۋدا.
- ە، بايعۇس تىل، بىت- شىتى شىعىپ جاتىر، نە قالار ەكەن، - دەپ كوميسسار كۇرسىنە بۇرىلىپ قارادى.
- الداعىلارعا تيمەگەنىنە شۇكىر ەتەلىك، پەتر ۆاسيليەۆيچ. الداعىلار بىلق ەتپەستەن قار مەن ماقتاعا كومىلىپ جاتىر. كەنەتتەن جاۋ تاعى دا قۇلاشىن سوزا اتقىلاۋعا كىرىستى.
- مۇنىسىنا جول بولسىن؟ ول جاقتا ەشكىم جوق ەمەس پە؟
- كۋرگانوۆتىڭ ديۆيزيوندارىنىڭ ورنىن سيپاپ جاتىر عوي.
- ولار الدەقاشان- اق ورىن اۋىستىرماپ پا ەدى؟ ولار ول جەردە جوق. الدەقاشان كوشىپ كەتكەن. جۇرتىن اتىپ نەگە جىندانىپ تۇرسىڭ دەپ، بارىپ ايتساڭىزشى جاۋعا.
- حا- حا- حا، قاۋىپتى جاعدايدا ورىندى ايتىلعان قالجىڭ ۇلكەن عانيبەتتىڭ ءبىرى. مەن سەنىڭ سىرىڭدى بۇرىن بىلمەيدى ەكەنمىن عوي، كومانديرىم، - دەپ لوگۆينەنكو كۇلىپ مەنىڭ ارقامنان قويىپ قالدى دا: - ءوز كوزىڭمەن قاسىرەت كورىپ تۇرعاندا كۇلسەڭ دە، جۇرەگىڭ اۋىرادى، - دەدى.
- قاسىرەت ءالى الدا، پەتر ۆاسيليەۆيچ. ءبىزدىڭ الدىڭعى شەپ تە ورىندارىندا بىلق ەتپەي جاتىر. جاۋ اتقىلاۋىن توقتاتتى. اينالا جىم- جىرت. ورمان شەتىنەن قاتار تىزىلگەن اۆتوماتشىلار توبى اندىزداپ شىعا باستادى. ولار اۆتوماتتارىن قارىنا تىرەپ، سەرت كەزەپ بىتىرلاتىپ اتقىلاۋمەن ءجۇرىپ كەلەدى. ازىرشە ءبىز جاقتان ءۇن جوق. كەلە جاتقان جاۋ قاتارىندا شاماسى ءبىر جارىم، ەكى باتالونداي بار. «سوڭىندا تانكتەرى دە بار ما ەكەن» دەپ، ءبىز قاۋىپتەنىپ قاراپ تۇرمىز. جوق، ازىرشە تانكتەر كورىنبەيدى. بايقاۋىمشا جاۋ جاڭاعى ارتيللەريا تومپەشىنەن كەيىن، سوكولوۆونى جاياۋ اسكەرمەن العىسى كەلدى. ءبىز ورنىمىزدان قوزعالىپ شەگىنە باستاعاندا، تانكتەرىن ءبىزدى وكشەلەي قۋۋ ءۇشىن پايدالانباق. دۇشپاننىڭ ويى - ءبىزدى ەندى قۋسا، ەش جەرگە كىدىرۋگە مۇرشامىزدى كەلتىرمەي قۋماق. تىم- تىراقاي بەزدىرە قۋىپ، شات - شالەگىمىزدى شىعارماق. مەن وسى ويىمدى كوميسسارعا ايتتىم. ول بۇل بولجاۋدى ماقۇلدادى. جاۋ قاتارى ءبىزدىڭ الدىڭعى شەپكە 200- 250 مەتردەي جاقىنداعاندا ەنتەلەپ جۇگىرە باستادى. ءبىزدىڭ جاقتان پۋلەمەتتەر مەن مىلتىقتاردان جاپپاي اتىس باستالدى. كۋرگانوۆتىڭ ديۆيزيوندارى دا جاۋ ۇستىنە سنارياد جاۋدىرىپ جاتىر. وق پەن سنارياد استىندا قالعان جاۋ قاتارى ىدىراي باستادى. دۇشپاننىڭ ساعى سىنىپ، جەر باۋىرلاپ جاتتى.
- چە دوبرە! - دەدى كوميسسار، ماڭداي تەرىن جەڭىمەن سۇرتە كۇرسىنىپ، دەمىن ءبىر الىپ. پولكوۆنيك سەرەبرياكوۆكە جاعدايدى باياندادىم. ول كىسىنىڭ ايتۋى بويىنشا، بىزبەن كورشىلەس پولك تا دۇشپاننىڭ شابۋىلىن تويتارىپتى. اۆياتسيانىڭ مالىمدەمەسى بويىنشا، جيىرما - جيىرما بەس كيلومەتر قاشىقتىقتا جاۋدىڭ تانك كولوننالارى شۇباتىلىپ كەلەدى. تانككە قارسى قورعانۋدى كۇشەيتۋ جاعىن بۇيىردى پولكوۆنيك. مەن سەرەبرياكوۆپەن ءسوزىمدى اياقتاپ ورنىمنان تۇرعاندا، سوكولوۆونىڭ ۇستىنەن ءبىزدىڭ سامولەتتەر توپ - توبىمەن ۇشىپ اتا باستادى. - تانكتەردى بومبالاعالى ۇشىپ بارادى، - دەدى كوميسسار جوعارى قاراپ تۇرىپ. - ال، ەندىگى شابۋىل باستالعانشا ەلدى تاماقتاندىرىپ، جارالىلاردى جونەلتۋ كەرەك بولار. كوميسسار جۇرۋگە ىڭعايلاندى. - كۋرگانوۆتىڭ ديۆيزيوندارىن سىزدەردەن الىپ، باسقا جاققا اۋىستىرۋعا تۋرا كەلىپ تۇر، - دەدى سەرەبرياكوۆ. - ءبىز قالاي قۇر قول قالماقپىز؟ - سول جاقتا بۇلت قويۋلانىپ كەلەدى، - دەپ ول ءسوزىن اياقتادى. پولكوۆنيكتىڭ بۇل حابارى ماعان اۋىر ءتيدى. كوميسسارمەن اقىلداسىپ، كەيبىر توپتاردى، پولكتاعى ءوزىمىزدىڭ زەڭبىرەكتەردىڭ ورىندارىن اۋىستىرۋعا كەلىستىك. كوميسسار سول قاناتقا، مەن ون، قاناتقا كەتتىم.
***
سارايدىڭ ىشىندە ءبىر توپ جاۋىنگەر تاماقتانىپ وتىر. - قالاي، جولداستار، كوجەلەرىڭ ءدامدى مە؟ - سۇيىقتاۋ، جولداس كوماندير، - دەپ جاۋاپ قاتتى ورتا جاستاعى ءبىر جاۋىنگەر. تۇرىنە قاراپ تۇرىپ، كەشەگى «سوعىس جاڭا عانا باستالدى عوي، جاقىندا بىتە قويماس» دەگەن جاۋىنگەردى تاني كەتتىم.
- سۇيىقتاۋ بولسا دا، ايتەۋىر، ىستىق تاماق قوي، - دەدى ول جانە. - اتىڭىز كىم ءسىزدىڭ؟
- مەنىڭ فاميليام، جولداس كوماندير، - گاپونەنكو. ال ءوز ەسىمىڭىز؟
- سپيريدون وستاپوۆيچ.
- بۇرىن ۇرىسقا قاتىسقان با ەدىڭىز، سپيريدون وستاپوۆيچ؟
- جوق، بۇرىن اسكەر قاتارىندا بولىپ كورمەگەندەردىڭ ءبىرىمىن. كەشەدەن بەرى ۇرىستىڭ شەت جاعاسىندا بولعاندايمىز عوي.
- كەلە سالىسىمەن، سوعىسپاي جاتىپ گۆارديالىق اتاققا يە بولدىڭىز عوي، - دەپ ءبىر جاۋىنگەر وعان ازىلدەدى.
- ماعان سەنگەندىكتەن الدىن الا گۆارديا اتاعىن بەرىپ وتىر دا
- دۇرىس ايتاسىز، سپيريدون وستاپوۆيچ، - دەدىم مەن. باسقا ءبىر توپ ماقتانىڭ تەڭىنەن پۋلەمەت ءۇشىن ۇيا قالاپ جاتىر ەكەن. ولاردى باسقارىپ جۇرگەن ماعان بەيتانىس سەرجانت. - ءبىزدىڭ پولككە كەلگەندەرىڭىزگە كوپ بولدى ما؟ - كەشەلى بەرى عانا وسىندامىن، جولداس كوماندير. - پارتيا قاتارىندامىسىز؟ - سەگىز جىلدان بەرى بولشيەۆيكتەر پارتياسىنىڭ قاتارىندامىن، - دەپ ول ماقتانعانداي قالت تۇرا قالىپ جاۋاپ قايتاردى. - دەريەۆنيانىڭ سىرت جاعىنداعى ءبىر سارايعا باردىم. ۇزىن بويلى، ەڭكىشتەۋ، جالپاق يەك قىرعىز باتارەيانىڭ ستارشيناسى الىشەروۆ بەس- التى جاۋىنگەرمەن ءبىر زەڭبىرەكتى ورنالاستىرىپ؛ جاتىر ەكەن.
- بۇل زەڭبىرەكتىڭ وز كومانديرى قايدا؟
- كومانديرى جاراقاتتانىپ كەتتى. ونىڭ ورنىنا مەنى تاعايىندادى، - دەدى الىشەروۆ.
- جاۋدىڭ تانكتەرى وتە قاشىقتا ەمەس كورىنەدى. سوندىقتان سەندەردى دە العا شىعارۋعا تۋرا كەلدى.
- تۇسىنىكتى، جولداس كوماندير. ايقاسىپ كورەلىك. شتابقا قايتىپ كەلە جاتىرمىن. كورگەندەرىمنىڭ بارلىعى دا كوكىرەگىمدە سايراپ كەلەدى. الدىڭعى شەپتە ءبىرىنشى رەت بولىپ، ونداعى ادامداردى ءبىرىنشى رەت كەزدەستىرگەن سياقتىمىن. بۇرىنعى ۋايىم- قايعىدان ارىلعاندايمىن. كوميسسارعا قايدا بولعانىمدى، كىمدەرمەن جولىققانىمدى ايتقاندا ول جىميا كۇلىپ: - ءوزىڭ وتە كوڭىلدى قايتىپسىڭ عوي، - دەدى.
***
كۇندىزگى ساعات ەكىدە دۇشپاننىڭ سامولەتتەرى توپتانا ۇشىپ كەلىپ، جەمتىك ۇستىنەن اينالا ۇشىپ جۇرگەن قارا قۇستارداي، ءبىزدى بومبالاي باستادى. ءىرىلى- ۋاقتى بومبالاردى ارالاستىرا تاستاپ، ورالىپ ۇشىپ، ۇستىمىزدەن پۋلەمەتپەن اتقىلاپ وتەدى. ءبىزدىڭ قولدا اسپانداعى دۇشپانعا قارسى جۇمسار قارۋ- جاراعىمىز جوق. جارىلعان بومبالاردىڭ تۇتىندەرى تارقاماي- اق ارتيللەريا اتىستارىنىڭ سارىنى شىقتى. كوپ ۋاقىتقا سوزىلعان جوق. بۇرشاق ارالاس شاتىناپ جاۋعان نوسەردەي سابالاپ، قۇيىنداتا وتە شىققانداي بولدى.
- حالدەرىڭىز قالاي؟ - دەپ سۇرادى تەلەفوننان سەرەبرياكوۆ.
- ورمان شەتىنەن تانكتەر كورىندى. انە، ءۇش- ۇشتەن قاتارلاسىپ، كىدىرە توقتان، اتقىلاپ كەلەدى. كورىپ تۇرمىن. ءبىزدىڭ زەڭبىرەكتەر دە ولاردى اتقىلاي باستادى.
- الدىنان توسقاۋىل قالدىرىپ، نەگىزگى كۇشىڭىزبەن دەدەشينو سوۆحوزىنا قاراي شەگىنۋگە كىرىسىڭىز! بۇيرىق سولاي، - دەدى پولكوۆنيك. - دەمەك، ءبىر جەردەن تاعى دا مايدان شەبىن وپىرا بۇزعان ەكەن عوي، - دەدى كوميسسار.
- ايتپەسە بىزگە شەگىن دەمەس ەدى. الداعى زەڭبىرەكتەر مەن تانكتەر جەكپە- جەككە شىعىسىپ اتقىلاسىپ جاتىر. يسلامقۇلوۆتىڭ جاۋىنگەرلەرى سول ىرگەدەن باستاپ، اشىلىپ- شاشىلىپ جاتقان ماقتالارعا كەروسين قۇيىپ، وت قويۋعا كىرىستى. قارا ءتۇتىن لەزدە بۇرقىراپ، دەريەۆنيانى قورشاي باستادى. سول جاقتا ۇرىس ءجۇرىپ جاتىر، زەڭبىرەكتەردىڭ بارلىعىن سوندا اۋىستىرعانبىز. ورتالىق پەن وڭ جاقتاعى كۇشتەر شەگىنۋگە كىرىستى. سوكولوۆوعا كەلگەن نەمىس تانكتەرى ءبىراز كىدىرىپ تۇردى دا، كەيىن بۇرىلا باستادى. سەبەبى: ولار دەريەۆنياعا ەنە بەرگەندە ماقتانىڭ قويۋ اشى تۇتىنىنە تۇنشىعىپ، لاۋلاپ جانعان وت ۇستىنەن وتۋگە «ءوزىم دە ورتەنىپ كەتەرمىن» دەپ قاۋىپتەنىپ، امالى بولماي، كەيىن بۇرىلعان كورىنەدى. ەڭ سوڭىنان يسلامقۇلوۆقا شەگىنۋگە رۇقسات ەتىلدى.
جولداستىقتى جاۋعا تاستاما
قالىڭ ورمان ورتاسىنداعى الاڭعا جەتتىك. الاڭنىڭ ارعى شەتىندە تۇرعان ءبىر توپ كىسىلەردىڭ قاسىنا باردىق. جاعالارىنداعى بەلگىلەرىنە قاراعاندا، تۇرعانداردىڭ كوبى ۇلكەن وفيتسەرلەر. بىرەۋىنىڭ جاعاسىندا ۇشى شالا، بىرەۋىندە ەكى، كەيبىرەۋىندە ءبىر.. . ولاردىڭ ىشىندە تۇرعان مايور ستاريكوۆتان باسقالارىن مەن تانىمايمىن. (لوگۆينەنكو بارلىعىمەن قول الىسىپ امانداستى دا، مەنى ءوز كومانديرى رەتىندە ولارعا تانىستىردى. - پولكتى قاق جارىپ ەكىگە ءبولىپ تاستادى. جارتىسىنان كوبى جولدىڭ ارعى جاعىندا قالىپ كەتتى. كوميسسار مەن شتاب ناچالنيگى سولاردىڭ ىشىندە، - دەدى ماعان مايور ستاريكوۆ. - جاياۋ ەسكادروننىڭ كومانديرى، - دەپ ءوزىن ءوزى تانىستىردى جاڭا كەلگەن ءبىر كاپيتان. - جاياۋ دا ەسكادرون بولۋشى ما ەدى؟ - سوعىستا ءارقيلى نارسە بولادى، جولداس ۇلكەن باتالون كوميسسارى، - دەپ جاۋاپ قاتتى كاپيتان. - استىمىزداعى اتتارىمىزدى ۇرىستاردا جوعالتىپ، جاياۋ قالدىق. - قانشا ادامدارىڭىز بار؟
- ءبىر ءجۇز ون قول قىلىشىمىز بار. ءار اسكەري قاۋىمىنىڭ وزىنە جاراسارلىق اتتارى بار، وزدەرىنىڭ ماماندىق نامىستارى بار. جاياۋ اسكەرلەر «مۇنشاما نايزامىز» بار دەپ ايتادى، ال جاڭاعى اتتى اسكەردىڭ كاپيتانى جاياۋ قالعانىنا قاراماستان، ادامدى: قىلىش سانىمەن ەسەپتەيدى. ول باسىنا تۇسكەن جاياۋلىققا ءالى دە كونەر ەمەس. ءوز توبىن ول روتا دەپ اتاۋعا اۋزى ۇيرەنبەگەن. ولار جاياۋ دا بولسا، كاپيتان ءۇشىن - ەسكادرون. ءبىز سوڭعى شەگىنگەندەردى كۇتىپ تۇرمىز. بارلىعىنىڭ باسىن قوسىپ، جينالىپ بولعان سوڭ جۇرمەكپىز. كوميسسار جاڭاعى توپتىڭ ىشىندە قالدى. مەن ءوزىمىزدىڭ پولكتىڭ ادامدارى باس قوسىپ جينالىپ جاتقان ورمانعا باردىم. ورمان شەتىندە، قوس باسىندا، پار ات جەگىلگەن شانادا كورپەگە ورانىپ لەيتەنانت توروپپين وتىر ەكەن. ول مەنى كورە سالىسىمەن يەگى كەمسەڭدەپ كوزى جىپىلىقتاپ، جىلامسىراي باستادى. - جاراقاتتانعاننان ساۋ ەمەسسىڭ عوي، مىنا تۇرىڭە قاراعاندا؟ - ەكى اياعىمنان دا جارالاندىم، جولداس اعا لەيتەنانت! - دەدى دىرىلدەگەن داۋسىمەن جاۋاپ بەرىپ، شىداي الماستان ەڭىرەپ جىبەردى. - ءتايت! ءوشىر ءۇنىڭدى! كوماندير بولماي كەتكىر! ۇرىستا ءبارىمىزدى دە مينۋت سايىن اجال اڭدىپ ءجۇر. بەرىك بول!- جارايدى، جولداس كوماندير. لەيتەنانت ب. ەكەۋمىز ءبىر ۇيادان ۇشقان، كوپتەن بەرى دوس ەدىك. ول كورىپ تۇرىپ مەنى تاستاپ كەتتى. سونىڭ ىزاسىنا شىداي الماي، كوزىمنەن جاس شىعىپ كەتتى. « لەيتەنانت ب. ۇزىن بويلى، اشاڭ، بەتىندە سيرەك شەشەكتىڭ ءىزى بار، بەس- التى قادام جەردە ءبىر اعاشقا سۇيەنىپ تۇر ەكەن. مەن وعان قاراعانىمدا ول ءۇن قاتپاستان قالت تۇرا قالدى. - لەيتەنانت ب.. . سدات ورۋجيە، - دەپ بۇيىردىم. ول ناگانىن قابىنان شىعارىپ، تۇمسىعىن وزىنە قاراتا ۇستاپ، جاقىنداپ كەلدى دە، جاراعىن ماعان ۇسىندى. مەن ناگاندى الىپ، قاسىمداعى سۋليماعا بەردىم دە، لەيتەنانت ب. - عا: - ۆى ارەستوۆانى، لەيتەنانت! - دەدىم. ول ءۇن قاتقان جوق. توروپىگين دا، ب. دا سوعىس باستالعاندا عانا ۋچيليشەنى ءبىتىرىپ، تۋرا مەنىڭ قاراماعىما كەلگەن لەيتەنانتتار ەدى. ەكەۋى دە ءبىر روتادا ۆزۆود كومانديرى بولاتىن. ۋچيليشەدەن باستاپ، ەكەۋى ءبىر- بىرىمەن دوس ەدى. ولاردى باتالوندا ازىلدەپ كەيدە «ەگىز قوزىلار» دەپ تە اتايتىن. ەكەۋى دە جاقسى جىگىتتەر ەدى. ۋچيليشەدەن كەيىنگى قىزمەت جاعىنان دا، ۇرىس كەزىندە دە ولار مەنى وزدەرىنىڭ ۇستازى دەپ سانايتىن. ەكەۋى دە ءبىزدىڭ باتالوننىڭ بارلىق ۇرىستارىنىڭ ىشىندە بولعان جاۋىنگەر جىگىتتەر. مىنە، مەن ەندى پولك كومانديرى بولعاندا بىرەۋى اۋىر جارالانىپ ورنىنان قوزعالا الماي وتىر، ءبىرى بولسا، ونىڭ قازىر مەن ءوزىم جاراعىن سىپىرىپ الدىم. بۇل ماعان اۋىر سوعىپ تۇر. مەن ولاردىڭ قاسىنان كەتتىم. مەنىڭ پىسىق، اقكوڭىل جاردەمشىم، مايدانداعى ۇزەڭگى جولداسىم، كوپتى باستان بىرگە وتكىزگەن حابيبۋللا راحيموۆتىڭ اياق- قولى دىرىلدەپ، كوزدەرى بوزارىپ، بەت- اۋزى تەڭبىلدەنە كوگەرىپ، ءبىر قۇلاعىنان قان سورعالاپ تۇرعانىن كورىپ: - ءاي، مىناعان نە بولعان، جىگىتتەر - اۋ؟ ! - دەپ ەدىم. - بومبالاعاندا قاتتى كونتۋزيا الدى، جولداس كوماندير، - دەدى ونىڭ قاسىندا تۇرعان بوزجانوۆ. - ءوزىن قۇلاعان ءۇيدىڭ استىنان ارەڭ سۋىرىپ الدىق. - توروپىگيننىڭ قاسىنا الىپ بارىپ، شاناعا وتىرعىزىڭدار. پوليترۋك كومەكشىسى يۋ. شەگىنگەندە الدى- ارتىنا قاراماي، دەگبىرسىزدەنە، جاپادان جالعىز قاشادى. الدىنان شىعىپ تارتىپكە شاقىرعان پولك پارتيا ۇيىمىنىڭ سەكرەتارىنا ول: « ءوز باسىڭدى امان ساقتاۋ قامىن ويلا! ايتپەسە مىنا گراناتامەن كۇلىڭدى كوككە ۇشىرىپ جىبەرەمىن!» - دەپ ۇمتىلىپ، وعان باعىنباعانىن ماعان باياندادى. - دەرەۋ يۋ. - دى تاۋىپ، قارۋ - جاراعىن سىپىرىپ الىڭدار! - دەپ مەن سۋليمانى جۇمساپ جىبەردىم. ءبىر جەردە الدىمنان شىققان اتقوسشىم نيكولاي سينچەنكو قينالعان تۇردە ءبىراز باتا الماي تۇرىپ: - جولداس كوماندير، مانا سامولەتتەر اتقىلاپ جۇرگەندە جيرەن قاسقانىڭ ومىرتقاسىنان وق ءتيىپ ءولدى. مىنە، مەن سونىڭ ەر - توقىمىن ارقالاپ كەلدىم، - دەدى. مەنىڭ اسكەري ءتول اتىم دا جاۋىنگەرشە مەرت بولىپ، مايدان شەبىندە ورنىنان تۇرماي قالىپ قويدى. كوميسسار كەلدى. وعان كورگەن - بىلگەنىمدى ايتتىم. ول سۇپ- سۇر بولىپ، ءبىراز ءۇن قاتپاي تۋردى دا: - بۇل جولسىزدىقتى دەرەۋ توقتاتۋ كەرەك. ءبىز قايدا تۇرعانىمىزدى، الدىمىزدا نە بارىن بىلمەيمىز. مۇنداي ولقىلىقپەن ىلگەرى جىلجۋعا بولمايدى، - دەدى. - مەن دە سولاي ويلاپ تۇر ەدىم، پەتر ۆاسيليەۆيچ! باسقا جاعدايلاردا كەشىرىلەتىن نارسەنى مۇندايدا كەشىرۋگە بولمايدى. - ولاي بولسا، ءسىز كومانديرسىز عوي، شەشىمگە كەلىڭىز! باسقا دا كەلىسىمسىز جاندايلارىمىز از ەمەس ەدى. ۇرىستا كورگەندەردىڭ ءبارىن بىردەي ايتا بەرۋگە بولمايدى، ايتىلعانداردى جازا بەرۋگە بولمايدى، جازىلعانداردىڭ ءبارىن بىردەي باسپاعا ۇسىنا بەرۋگە بولمايدى. مەن شەشىمگە كەلدىم. ول شەشىم ورىندالدى. اعا وفيتسەرلەردىڭ كەڭەسىنىڭ شەشىمى بويىنشا ماعان سول ماڭايداعى ءوز پولكىمدى - ستاريكوۆتىڭ پولكىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن، «جاياۋ ەسكادروندى» ، ءبىر ساپەرلەر باتالونىن باسقارۋ تاپسىرىلدى. ءتۇن جارىمى اۋا باستاعاندا ءبارىمىز دە دەدەشينو سوۆحوزىنا كەلىپ جەتتىك.
ماماندىق قۇشتارلىعى
ۇرىستا تاعى دا بىرنەشە كۇندەر ءوتتى. بىردە جىعىلىپ، بىردە جىعىپ، ءبىر ءسۇرىنىپ، ءبىر ءسۇرىندىرىپ جۇرسەك تە، جەڭەمىز دەگەن سەنىم بىزدە مول. ايباتتانعان كۇشى باسىم زۇلىم جاۋ ساعىمىزدى سىندىرىپ، كوڭىلىمىزدى جاسىتا المادى. ارپالىسا، ايقاسا تابان تىرەسىپ، قارسىلاسا جىلجي - جىلجي، نويابردىڭ اقىرعى جاڭاسىندا كريۋكوۆو سەلوسىنىڭ اينالاسىنداعى ورمانعا كەلىپ ءبىر- اق تىرەلدىك. سول ماڭدا جاۋ دا، ءبىز دە بارلىق كۇشتەرىمىزدى جۇمساپ، جاعالاستىق، تايتالاستىق. ەكى جاعى دا ايانعان جوق. سەلو كريۋكوۆو، ستانتسيا كريۋكوۆو سول سەبەپتەن ءبىزدىڭ ەسىمىزدە قالدى. ءبۇل شەپتە ءبىزدىڭ پولك كوپكە توتەپ بەرە المادى. جاۋدىڭ باسىم كۇشتەرى شابۋىل ۇستىنە شابۋىلداپ، ءبىزدى تىقسىرا - تىقسىرا بارىپ، الەكساندروۆكا، كامينكا سەلولارىن باسىپ الىپ، ەكى بۇيىرىمىزدەن قىسىپ، ماڭداي الدىمىزدان سوعىپ، ءبىزدى بىرتە- بىرتە ىعىستىرا بەردى. تەك كەشكە قاراي، ىمىرت جابىلۋىن پايدالانىپ، كريۋكوۆونىڭ ىرگەسىنە تاقاپ بارىپ بەكىنىپ الۋعا مۇرشامىز زورعا جەتتى. ءبىزدىڭ پولكتىڭ وڭ جاعىندا شەحتمان باسقارعان، سول جاعىندا ستاريكوۆ باسقارعان پولكتار دا بىزبەن شىنتاقتاسا، ءيىن تىرەسە بەكىنىستى. سوعىسقا كىرىسكەلى كورشىلەرىمىزبەن ءبىرىنشى رەت قانا قويان- قولتىق وتىرىپ، قاتار بەكىنىسكەنىمىز وسى ەدى. ديۆيزيا سوعىسا، قاتارىن شۋماقتاي، قاباتتاسا ساپ تۇزەپ بەكىنۋىنە قاراعاندا، الداعى قاۋىپ بۇرىنعىدان دا زور كورىنەدى. بۇدان بۇرىن وتكەن وتىزدان اسا شايقاستار قاتارىمىزدى ەداۋىر سيرەتكەنىن دە بايقايمىز. روتا، باتالونداردا ادام سانى ازايسا دا «اتىن جوعالتپايمىز» دەگەن ويمەن ولاردىڭ نومەرلەرىن ساقتادىق. سانى از بولسا دا، سىننان وتكەن سەنىمدى، ساپالى جاۋىنگەرلەر. قازىر ارحيۆ ماتەريالدارىنا كوز سالساق، ديۆيزيانىڭ بۇيرىقتارىندا سول كەزدە ءبىزدىڭ پولكقا قوسىمشا كۇشتەر بەرىلگەن ەكەن دەپ ۇعىنۋعا بولادى. سول كەزدەگى بۇيرىقتاردا كوپ اسكەر بولىمدەرىنىڭ اتتارى اتالادى. ءبىراق ولار سان جاعىنان دا، ساپا جاعىنان دا وتە جۇپىنى بولاتىن.
ەسىمە ءبىر كەزەڭ ءتۇسىپ وتىر. سونى عانا ايتايىن. مەنىڭ باقىلاۋ پۋنكتىمە ورتا بويلى، تۇنىق، كوك كوز اعا لەيتەنانت كەلىپ: - مەن 135- ايرىقشا تانكتەر باتالونىنىڭ كومانديرىمىن. ءسىزدىڭ قاراماعىڭىزعا كەلدىك، - دەدى.
- باتالونىڭىزدا قانشا تانكتەرىڭىز بار؟
- ءبىر «ت-37» ، - دەدى اعا لەيتەنانت تەمەن قاراپ.
- وتە كۇشتى باتالون ەكەنسىزدەر. ال قارۋ - جاراقتارىڭىز قانشا؟
- تانكتىڭ پۋلەمەتى كەشە عانا بۇزىلىپ قالىپ ەدى.
- ال مەنەن سىزگە نە كەرەك؟
- ءبىز ءسىزدىڭ قاراماعىڭىزعا كەلدىك قوي. قايدا جۇمساساڭىز دا ءوزىڭىز بىلەسىز. - بۇگىن تاماق ىشتىڭىزدەر مە؟
- جوق، ءالى تاماقتانعانىمىز جوق.
- وندا ءبىزدىڭ شتابتىڭ اسحاناسىنا بارىپ، ءبىر تويىپ الىڭىزدار. سىزگە ودان باسقا جاۋىنگەرلىك تاپسىرما بەرە المايمىن، جولداس اعا لەيتەنانت، - دەگەنىمدە كوميسسار قارق - قارق؛ كۇلىپ جىبەردى.
- ودان كەيىن شە؟ - دەدى قىزارا ءبورتىپ اعا لەيتەنانت.
- ودان كەيىن «ت-37- ىڭىزدى» جوندەۋگە، جاقىنداعى ءبىر بازاعا بارىڭىز! مەنىڭ قاراماعىما ول كۇندەرى جاڭاعى «تانك باتالونىنان» باسقا بىرنەشە اسكەري بولىمدەر دە كەلىپ قوسىلدى: ون قىلىشى بار «اتتى اسكەر ەسكادرونى» ، جيىرما ساپەرى مەن وتىز ميناسى بار «ساپەرلەر باتالونى» ، ەكى زەڭبىرەگى بار «جەكە ارتيللەريا ديۆيزيونى» .. .
- ماعان اسكەري بولىمدەردىڭ اتى مەن نومەرى كەرەك ەمەس، ساپاسى مەن كۇشى كەرەك. بۇل نە دەگەن سۇمدىق! كەلگەندەردىڭ بارلىعى وڭكەي جالاڭ اياق، جالاڭ باستار! - دەپ مەن ءبىر جولى ىزالانىپ، كوميسسارعا اقىرىپ جىبەرگەنىمدى ءوزىم دە سەزبەي قالدىم.
- تۇرا تۇر، كوماندير، سابىر ءتۇبى سارى التىن دەگەن ەمەس پە.. . سەن مەنى سابايتىن ءتۇرىڭ بار عوي، - دەپ كۇلىپ، پەتر ۆاسيليەۆيچ مەنى توقتاتىپ، ءبىراز ويلانىپ وتىردى.
- مەنىڭشە، ازىرگە وسىعان دا شۇكىرلىك ەتۋ كەرەك. «جالاڭ اياق، جالاڭ باستار» وتقا ءتۇسىپ، سۋدى كەشىپ وتكەن ناعىز باتىرلاردىڭ جۇرقاسى. ولاردىڭ بىرەۋىن مىڭعا بالاۋ كەرەك. مەنىڭشە، كۇش تە، اسكەري تەحنيكا دا ارتتا قورلانىپ، ءوز كەزەگىن كۇتىپ جاتىر. مەن سولاي ويلايمىن. ەگەر دە سەن سياقتى ءار پولك كومانديرى نارازىلىق ءبىلدىرىپ، شاتاق شىعارا بەرسە، نە بولماق؟ ! مەن قاراپ ءۇن قاتپادىم. ءبىزدىڭ پولكتىڭ شتابى ورمان ىشىندەگى ەكى- ءۇش ءۇيلى نوۆو - مالينو دەيتىن قونىسقا ورنالاسقان ەكەن. ءتۇن ورتاسى اۋا بەرە مەن الدىڭعى شەپتەن شتابقا كەلدىم. ماعان ءبىر ءۇي دايارلاپ قويعان ەكەن. بولمەگە ەندى ەنىپ، شەشىنىپ جانتاسا باستادىم. قورانىڭ ءيسى مۇڭكىپ ءتۇر. بۇرىشتارىندا اعاشتان ىستەلگەن بىرنەشە جاشىكتەر كورىنەدى. ولاردىڭ ىشىنەن تىقىر ەستىلەدى. - مىنا بولمەڭ قالاي، جىگىتىم - اۋ؟ - بۇل جەر، جولداس كوماندير، - دەدى سۋليما، - ءبىر عىلىمي- زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ تىشقان، قويان، تەڭىز شوشقالارىن اسىرايتىن، وسىرەتىن ءۇيى ەكەن. - ال ونىڭ يەلەرى قايدا ەكەن؟ - وسىندا. ءۇش بالاسى بار ءبىر ايەل - - اعا عىلىمي قىزمەتكەر كورىنەدى سامولەتتەر مەن ارتيللەريا تومپەشتەي باستاعاندا بالالارىن جەتەكتەپ جەرتولەگە تىعىلعان ەكەن، ءالى سوندا جاتىر. - وندا سالقىن عوي. بالالارىنا سۋىق ءتيىپ قالار، تەزدەن مۇندا شاقىر!
.. بولمەگە ورتا بويلى، تولىقشا رەڭدى سارى ايەل كىرىپ كەلەدى. سىرتقى بەينەسى وتە جۇپىنى كوزدەرى كىرتيىپ، ءجۇزى سولعىندانىپ، ازاپ شەككەن ايەل.
- بالالارىڭىز قايدا؟
- بالالار وسىندا عوي، جولداس كوماندير. مەنى نەگە شاقىردىڭىز. مەنىڭ ءبىر تىلەگىم: مىنا بيشارا جاندىكتەردى دالاعا لاقتىرىپ تاستاتپاڭىز. ولار بىزگە وتە كەرەك، قۇندى جاندىكتەر.
- ولاردى دالاداعى ايازعا لاقتىرۋ مەنىڭ ويىمدا دا جوق. الايدا، بۇلاردى بۇرىنىراق الىپ كەتۋ كەرەك ەدى عوي.
- ءوزىمىز دە سولاي ويلاپ ەدىك. مەن وسىلارمەن، ءۇش بالامەن ماشينا كۇتىپ، جەرتولەگە تىعىلىپ وتىرعانىما ءۇش كۇن بولدى. يەگى كەمسەڭدەپ، ايەل ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى.
- جىلاماڭىز، جىلاماڭىز، قۇربىم.
- مەنى قۇربىم دەيسىز بە؟
- مەنىڭ دە جاسىم جاڭا عانا وتىزعا تولدى. شامالاس بولۋىمىز كەرەك.
- ال ماعان نە دەمەكسىز؟ - دەدى ايەل سۇستانىپ.
- سىزگە مەن قىرىندايىن دەپ تۇرعانىم جوق، قۇربىم، - دەدىم كۇلىپ. ايەل دە كۇلىپ جىبەردى.
- يا، ەندى كۇلىپ وتىرىپ سويلەسەيىك.
- يا، ونىڭىز دۇرىس قوي.
- جاعداي وتە اۋىر. وعان ءسىز تۇسىنەسىز. اتىلىپ جاتقان وقتار مەن سناريادتار بالانى دا، انانى دا، مىنا جاندىكتەردى دە ايامايدى. مايداننىڭ الدىڭعى شەبى ەكى- اق قادام. ءسىز دەرەۋ كەتىڭىز بۇل جەردەن.
- قالاي كەتەمىن. قالاي تاستاپ كەتەمىن. ماعان جاردەمدەسىڭىز، جولداس كوماندير.
- جاردەمدەسەمىز. دايارلانىڭىز. سىزگە ەندى كەشىگۋگە بولمايدى!
- فۋ، جولداس كوماندير، ەگەر ماعان ءبىر دەريەۆنيانى كوشىر دەپ بۇيىرساڭىز، ول وڭاي ورىندالعان بولار ەدى، - دەدى تەرلەپ- تەپشىپ، ەنتىگىپ كىرىپ كەلگەن شتاب باستىعىنىڭ جاردەمشىسى كۋرگانسكيي. - ايتەۋىر اتتاندىردىق جاڭاعى ايەلدى. بالالارىن كورپەگە ورادىق، جاندىكتەرىن سابانمەن، پىشەنمەن قورشادىق. جولازىق تاماقپەن قامتاماسىز ەتتىك. ءوزى قىزىق ايەل ەكەن: بىزگە سەنبەستەن تىشقاندارىن ءوزى كوتەرىپ، ءوزى ورنالاستىردى، تىشقاندار مەن قويانداردى بالالارىمەن بىردەي كورە مە دەپ ويلاپ قالدىم، - دەپ يۆان دانيلوۆيچ قارق- قارق كۇلدى. - ماماندىق قۇشتارلىعى، يۆان دانيلوۆيچ، - دەدى كوميسسار. دەمەك، ول ادال قىزمەتكەر. ول - سوۆەت ايەلى. ول ءوز ەڭبەگىن، مەملەكەت مەنشىگىن ساقتاي بىلەدى. ول وز پوستىسىنداعى ۇستامدى، تاباندى كىسى ەكەن.
رومان ادەبي KZ پورتالىنان الىندى
جالعاسى بار
