الەم اپتا ىشىندە: جەرورتا تەڭىزىندەگى بوسقىنداردىڭ وپات بولۋى ەۋروپانىڭ ماسقاراسىنا اينالدى
ەۋروپاعا جەتەلەيتىن تەڭىز جولىنداعى بوسقىنداردىڭ باسىنا تونگەن وسىناۋ ناۋبەتتى قازىرگى ۋاقىتتا الەم جۇرتشىلىعى «يمميگرانتتاردىڭ اپوكاليپسيسى» نەمەسە «ەۋروپانىڭ ماسقاراسى» دەپ اتاۋدا.
ايتا كەتەرلىگى، مۇنان بولەك الەم جۇرتشىلىعىنىڭ نازارىن اۋدارعان تاعى ءبىر جايت، مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعى الىپ ەلدە ورىن الدى. ناقتى ايتقاندا، ا ق ش- تىڭ نيۋ- يورك قالاسىندا بۇل ەلدەگى ادەبيەت، جۋرناليستيكا، مۋزىكا جانە تەاتر سالاسىندا بەرىلەتىن ەڭ مارتەبەلى سىيلىقتاردىڭ ءبىرى پۋليتتسەروۆسكي سىيلىعى لاۋرەاتتارىنىڭ ەسىمدەرى جاريا ەتىلدى.
جەرورتا تەڭىزىندەگى قاسىرەت
19 - ءساۋىر كۇنى تۇندە ليۆيا جاعالاۋىنان 60 تەڭىز ميل قاشىقتىقتا كەزەكتى قايعىلى وقيعا ورىن الدى. وقيعاعا كۋا بولعانداردىڭ ايتۋىنشا، بورتىندا 800 دەن استام بوسقىن بار 20 مەترلىك قايىق ءبىر جاعىنا قاراي جانتايىپ، سودان كەيىن سۋعا باتىپ كەتكەن. بارلىق جولاۋشىلار الجير، بانگلادەش، گانا، مىسىر، زامبيا، مالي، نگەري سەنەگال سيريا جانە ءسوماليدىڭ ازاماتتارى. اپات كەزىندە ولاردىڭ باسىم بولىگى كەمەنىڭ جۇك سالاتىن بولىگىندە بولعان.
كەمە اپاتقا ۇشىراعاندىعى جايىنداعى دابىلدى 18 - ءساۋىر كۇنى ءتۇن ورتاسىندا جىبەرگەن. دەگەنمەن، ەڭ قاسىرەتتى ءسات پورتۋگالدىق «كورول ياكوب» كەمەسى اپاتتى ايماققا كەلگەندە بولعان. امان قالۋدى ويلاعان بوسقىندار قۇتقارۋ كەمەسىنە ۇمتىلعان كەزدە قايىق اۋدارىلىپ، قايعىلى جايت ورىن الدى.
وسى كەلەڭسىز وقيعادان كەيىن بىردەن يتاليانىڭ جاعالاۋ كۇزەتى قىزمەتى كەڭ اۋقىمدى قۇتقارۋ جۇمىستارىن باستاپ جىبەرگەن. وكىنىشكە وراي بوسقىنداردىڭ تەك 28- ءىن قۇتقارۋ مۇمكىن بولدى. ءتىرى قالعان بوسقىنداردىڭ ءبىرىنىڭ ايتۋىنشا، كەمە اپاتقا ۇشىرار ساتتە كاپيتان ولەردەي ماسى بولىپ، اپات ورىن الار ساتتە گاشيش شەگىپ وتىرعان.
يتاليا بيلىگى سۋعا باتقان كەمەدەن 2 ادامدى تۇتقىنعا الدى. ونىڭ ءبىرى كەمە كاپيتانى 27 جاستاعى تۋنيستىك، ەكىنشىسى ونىڭ كومەكشىسى 25 جاستاعى سيريالىق ازامات بولىپ شىقتى. ولاردىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.
اتالعان قايعىلى وقيعادان كەيىن ەۋروپالىق وداق شۇعىل كەڭەس شاقىرتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداسا، كاتوليك شىركەۋىنىڭ كوشباسشىسى پاپا ريمسكي فرانتسيسك حالىقارالىق قوعامداستىقتى بوسقىنداردىڭ پروبلەماسىن شەشەر جول تابۋعا ۇندەدى. ال ەۋرو پارلامەنتتىڭ ءتوراعاسى مارتين شۋلتس ە و- نىڭ جەرورتا تەڭىزىمەن وتەتىن وڭتۇستىك شەكاراسىن «الەمدەگى ناعىز ءولىم شەكاراسى» دەپ اتادى.
دۇنيەجۇزىلىك ۇيىمنىڭ شتاب- پاتەرىندە ءسوز سويلەگەن ب ۇ ۇ- نىڭ باس حاتشىسى پان گي مۋن جەرورتا تەڭىزىندە بوسقىنداردىڭ اپاتقا ۇشىراۋ اۋقىمىن «تيتانيك» كەمەسىنىڭ سۋعا باتۋىمەن تەڭەدى.
ايتا كەتەرلىگى، يتاليا مەن مالتا زاڭسىز ميگرانتتاردىڭ سۇيىكتى ورنىنا اينالىپ وتىر. اسىرەسە، تۋنيس جاعالاۋىنا تاقاۋ تۇستاعى يتاليانىڭ لامپەدۋزا ارالى ماڭىندا كەمە اپاتى ءجيى ورىن الادى.
پۋليتسەر سىيلىعى تابىس ەتىلدى
دۇيسەنبى كۇنى ا ق ش- تىڭ نيۋ- يورك قالاسىندا وسى ەلدەگى ادەبيەت، جۋرناليستيكا، مۋزىكا جانە تەاتر سالاسىندا بەرىلەتىن ەڭ مارتەبەلى سىيلىقتاردىڭ ءبىرى - پۋليتتسەروۆسكيي سىيلىعى لاۋرەاتتارىنىڭ ەسىمدەرى جاريا ەتىلدى.
سىيلىق 1917 -جىلدان باستاپ جىل سايىن تابىس ەتىلىپ كەلەدى. بۇل سىيلىقتى گازەت ماگناتى دجوزەف پۋليتتسەر بەكىتكەن بولاتىن. ول ارنايى جازىپ قالدىرعان وسيەتىندە ءوز اتىندا قۇرىلعان قورعا 2 ميلليون دوللار اۋدارىلاتىندىعى ايتىلعان. اقشالاي جۇلدە قورى 10 مىڭ دوللاردى قۇرايدى.
ەڭ مارتەبەلى ساناتتاعى «قوعامعا قىزمەت ەتكەنى ءۇشىن» سىيلىعى ا ق ش- تىڭ وڭتۇستىك كارولينا شتاتىنا قاراستى چارلستون قالاسىندا شىعاتىن «The Post and Courier» گازەتىنە بەرىلدى. باسىلىم اتالعان شتاتتاعى وتباسىنداعى زورلىق- زومبىلىق سالدارىنان ايەلدەردىڭ ءجيى ءولىمى تىركەلۋىنە وراي ازىرلەنگەن «پوكا سمەرت نە رازلۋچيت ناس» ماتەريالدار توپتاماسى ءۇشىن الدى.
گازەت تىلشىلەرى سوڭعى 10 جىلدىڭ ىشىندە زورلىق- زومبىلىقتىڭ سالدارىنان مەرت بولعان 300 ايەلدىڭ ءىسىن زەردەلەگەن.
اعىمداعى جىلى «The New York Times» گازەتىنىڭ ۇجىمى ءۇش بىردەي جۇلدەنى ەنشىلەدى. اتاپ ايتقاندا، باتىس افريكاداعى ەبولا ۆيرۋسىنىڭ تارالۋى جايىنداعى ماتەريال جانە وسى تاقىرىپتا تۇسىرىلگەن فوتوگراف دەنيەل بەرەحۋلاكتىڭ تۋىندىسى جۇلدەگە يە بولدى. ءۇشىنشى سىيلىقتى باسىلىم ءتىلشىسى ەريك ليپتون لوببيستەردىڭ ىقپالى تۋرالى جۋرناليستىك زەرتتەۋى ءۇشىن الدى.
ال ۇزدىك ءومىربايانشى سىيلىعى پاپا جانە مۋسسوليني: دەۆيد كەرتتسەرگە بەرىلدى. وندا اۆتور تاياۋدا عانا ۆاتيكان مۇراعاتىنان جاريا ەتىلگەن قۇجاتتاردى كەڭىنەن پايدالانعان.
دراما سالاسىندا ستيۆەن ادلي گيردجيس «مەجدۋ ريۆەرسايد ي كرەيزي» پەساسى ۇزدىك تانىلدى. ال داكوتا شتاتىندا تىرشىلىك ەتەتىن ۇندىستەردىڭ ماندان تايپاسى جايىندا سىر شەرتەتىن ەليزابەت ا. فەننىڭ كىتابى تاريحي ەڭبەك سالاسىندا ۇزدىك اتاندى. ال اقىندار اراسىندا پۋليتتسەر سىيلىعى گرەگورى پاردلوعا بەرىلدى. قازىلار القاسىنىڭ پىكىرىنشە، اقىن جيناعىندا «21 - عاسىر ادامىنىڭ ۇنىنەن تازا ءارى ايقىن ويى ەستىلەدى».
اۆتور: مارلان جيەمباي
