جاس وتباسىن بۇزاتىن ەڭ باستى سەبەپ نە؟

استانا. قازاقپارات - قازاق قاۋىمى قاشاندا جاس وتباسىعا جاڭا تۋعان جاس ءسابي سەكىلدى اسا مەيرىممەن قاراعان. جاس كەلىندى العاش بوساعادان اتتاعان ساتتە قاداعالاپ تۇرىپ وڭ اياعىمەن اتتاتقان. الداعى قادامى وڭ بولسىن دەگەنى.

توردە وتىرعان اتاسى مەن اپاسىنىڭ ەڭ اۋەلگى ءسوزى: «ا، قۇداي ءتىل مەن كوزدەن ساقتا!» بولعان. نە پالەنىڭ دە سول ەكەۋىنەن كەلەتىنىن جاقسى بىلگەن.

قازاقتار جاڭا تۇسكەن كەلىنگە سۇقتانا قاراماعان، ونداي-مۇنداي دەپ ەشقاشان سىناماعان. ءتىپتى، ءومىر بويى ءوز كەلىنىنىڭ بەتىنە تىكتەپ، باجايلاپ قارامايتىن اسا يناباتتى اتالار دا بولعان. سونداي اقساقالدىڭ ءبىرى اۋىلدا توي بولىپ جاتقان كەزدە الدىنا كەلىپ ءيىلىپ سالەم بەرگەن جاس كەلىنشەككە: «كوپ جاسا، قاي بالاسىڭ؟» دەپتى. سويتسە ول تۇسكەنىنە ءبىر جىل بولعان ءوز كەلىنى ەكەن دەيدى. بۇل ءازىل بولسا دا ادەمى شىندىق.

ءبىراق، كەلىن مەن ەنەنىڭ قاتىناسىندا بۇدان گورى ەركىندىك كوپ. ەنە جاس كەلىندى جاڭا ومىرگە بەيىمدەۋ ءۇشىن، وتباسىلىق ىستەرگە توسەلدىرۋ ءۇشىن كوپ نارسەنى ۇيرەتۋى قاجەت. مىنە، وسى كەزدە ەنە كەلىنىن ءوزىمسىنىپ ارتىقتاۋ سويلەۋى كەيدە ءجونى كەلگەندە ۇرسىڭقىراپ تا الۋى ابدەن ىقتيمال. اقىلدى كەلىندەر ەنەسىنىڭ وسى سوزدەرىن ەشكىمگە دە ايتپاعان.

ءتىپتى، كۇيەۋىنە دە سىر بىلدىرمەگەن. ال، وسى سىناقتان سۇرىنەتىن كەلىندەر دە از ەمەس. ەنەسىنىڭ مىنەزى مەن ءسوزىن كەلىنى وزگە بىرەۋگە ءبىراۋىز ايتسا، وسىدان ءورت شىققان. ادامداردىڭ اراسىنىڭ بۇزىلۋىن تىلەيتىن، بىرەۋدىڭ تاتۋ-ءتاتتى جۇرگەنىن كورە المايتىن شايتان پيعىلدى پەندەلەر كەلىن مەن ەنەنىڭ اراسىنا وسى جالعىز اۋىز ءسوز ارقىلى-اق «وت جاققان».

كەلىن مەن ەنەنىڭ كيكىلجىڭى - جىگىتى مەن كەلىنشەگىنىڭ اراسىنا دا سالقىندىق اكەلمەي قويمايدى. البەتتە، جىگىت ءوز اناسىن دۇرىسقا شىعارادى، كەلىنشەگى ءوزىن جاقتاماعانى ءۇشىن وعان كىنا ارتادى. ءبىراق، پالەنىڭ ءبارى كەلىننىڭ سوزگە ەرگەنىنەن باستالىپ تۇر.

اسىرەسە، پالەقورلار ەكى جاستىڭ اراسىن اڭدىعىش كەلەدى. جاس كەلىن كەزدەيسوق ءبىر ەركەكپەن بىرگە تۇرعانىن كورە قالسا ونى جىگىتىنە وڭدەپ، ءورشىتىپ جەتكىزۋگە اسىعادى. ياكي، جاس جىگىت ءبىر سايكەستىكپەن قىز-كەلىنشەكتەرمەن ويناپ-كۇلىپ تۇرعانىن بايقاپ قالسا وسى ادەتتەگى نارسەنى نەشە قۇبىلتىپ، جاس كەلىنشەگىنە سىبىرلاي قويۋعا جانىن سالادى (ال، مۇسىلماندىق شاريعات بويىنشا بىرەۋدىڭ ايەلى باسقا ەركەكپەن وڭاشا قالۋعا، سىرتتا سويلەسۋگە بولمايدى. ەركەك تە سولاي بولۋعا ءتيىس.

ويتكەنى، يسلام شاريعاتى وتباسىنىڭ تاتۋلىعىن باستى ماسەلە دەپ كورەدى). وسىدان قىزعانىش تۋادى، قىزعانىشتان حايۋاندىق قىلىق شىعادى، ول ادامشىلدىقتى بۇزادى. سۇيىكتى پايعامبارىمىز وسىنىڭ ءبارىن مىنانداي قاسيەتتى ءبىر حاديسكە سىيعىزىپ ايتىپ كەتكەن: «وسەكشىلدىك دەگەنمىز - ادامدار اراسىنداعى جاقسى قارىم-قاتىناستى بۇزۋ ماقساتىمەن، ءبىرىنىڭ ءسوزىن ەكىنشىسىنە جەتكىزۋگە قۇمارلىق».

سوندىقتان دا، مۇسىلمانشىلدىقتى بولمىسىنا سىڭىرگەن قازاقتار ەكى جاستى ءسوز پالەسىنەن ساقتاندىرۋعا بارىن سالعان. ولار ءسابيلى بولىپ اراسى بەكىگەنشە اندا-مۇندا بەيساۋات جۇرگىزبەگەن. كەلىندى جىل تولماي توركىنىنە بارعىزباعان. اۋىلداستارىنا جالعىز-جارىم جىبەرمەگەن.

كەلىنىنىڭ كولدەنەڭ سوزگە قۇلاق سالماۋىن ۇنەمى ەسكەرتكەن. ءوزىنىڭ دە اۋىزىنا بەرىك بولۋىن ءار كەز ەسىنە سالىپ وتىرعان. جاس كەلىندى وسىنداي يماندىلىق جولمەن تاربيەلەگەن. وسىلايشا مۇسىلمان سيپاتتى قازاقتار جاس وتباسىن ەڭ الدىمەن ءسوز پالەدەن قورعاي بىلگەن.

اۆتور: اباي حامزا

islam.kz